عقب‌نشینی نقدینگی از بورس

پرونده بازارهای سرمایه‌گذاری در خرداد ماه سال جاری روز گذشته در شرایطی بسته شد که بازار سکه با ثبت بازدهی ۱/ ۲ درصدی برای دومین بار در سال ۹۵ در صدر قرار گرفت (در فروردین‌ماه نیز این بازار رتبه نخست جدول بازدهی بازارها را به خود اختصاص داده بود). بازار پول و دلار نیز با کسب بازدهی به ترتیب ۵/ ۱ و ۴/ ۰ درصدی رتبه‌های دوم و سوم را به خود اختصاص دادند. در این میان بازار سهام کشور با ثبت افت ۵ درصدی تنها بازار زیان ده در این بازه زمانی بود. افت عمومی قیمت سهام که از اواسط فروردین ماه سال جاری و پس از رالی پرشتاب رشد قیمت‌ها در زمستان آغاز شده بود، همگام با شتاب گرفتن خروج معامله‌گران حقیقی در خردادماه تشدید شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در این بازه زمانی حدود ۱۵۰ میلیارد تومان نقدینگی از بازار سهام خارج شده است. با احتساب این رقم، مقدار نقدینگی خارج شده از بازار در اولین فصل از سال ۹۵ به بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان می‌رسد.
بر همین اساس و همگام با افزایش شتاب خروج حقیقی‌ها و تحت تاثیر هیجان منفی وافزایش فشار فروش این معامله‌گران، بورس تهران که در اولین روز معاملاتی خود در خردادماه در میانه کانال ۷۶ هزار واحدی قرار داشت، با ۴ کانال‌شکنی، در آخرین روز معاملاتی از این ماه در رقم ۷۲ هزار و۶۱۵ واحدی آرام گرفت. بازار سهام کشور پس از تجربه رشد شگفت انگیز خود در سه ماه پایانی سال گذشته، سال جدید را با انبوهی از امیدواری به آینده خود به دلیل گشایش فصل تازه‌ای در روابط بین‌المللی کشور آغاز کرد. این در حالی است که با شروع افت قیمت‌ها از ۱۴ فروردین و ادامه آن تا پایان معاملات روز گذشته قسمت اعظمی از این امیدواری‌ها نقش برآب شد تا جایی که سهامداران با نوعی نگرانی از ریزش بیشتر قیمت‌ها در بازار نیز مواجه شدند. عمده دلایل این ریزش که به کرات از سوی کارشناسان مطرح شد، فاصله زیاد انتظارات سهامداران با واقعیات موجود، نگاه کوتاه مدت بازیگران بازار و همچنین کمبود نقدینگی است. به اعتقاد کارشناسان خوش‌بینی‌های مفرط سهامداران پس از عملی شدن رفع تحریم‌ها که در مقاطع مختلفی نیز بسیاری از تحلیلگران نسبت به آن هشدار داده بودند، موجب فاصله گرفتن انتظارات سهامداران از واقعیت اقتصادی شد. پس از رشد قابل‌توجه قیمت در اغلب نمادهای بازار طی سه ماه پایانی سال گذشته و امیدی که میان فعالان بازار شکل گرفت، رفته‌رفته مشخص شد که واقعیت‌های اقتصادی نمی‌توانند در کوتاه مدت همگام با انتظارات فعالان بازار حرکت کنند بنابراین اصلاح قیمت‌ها اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسید.
این موضوع تحت تاثیر نگاه کوتاه مدت معامله‌گران نیز تشدید شد. این عوامل در خرداد ماه همچنان به قوت پیشین خود وجود داشت، اما آنچه افت قیمت‌ها در این بازه زمانی را نسبت به دو ماه ابتدای سال شدت داد (زیان ۵ درصدی شاخص)، به برخی عوامل دیگر نیز مربوط می‌شود (در فروردین ماه این بازار با زیان ۲/ ۲ درصدی و در اردیبهشت ماه با زیان ۶/ ۲ درصدی مواجه بوده اند). در مجموع به نظر می‌رسد افزایش شتاب ریزش قیمت‌ها در خرداد را باید در موارد زیر جست‌وجو کرد:شکسته شدن کف حمایتی: نوسان‌های طولانی مدت شاخص در کانال ۷۶ هزار واحدی این سطح را به کف حمایتی نزد سهامداران تبدیل کرده بود. با شکسته شدن این سطح ترس و نگرانی در فعالان تالار شیشه‌ای به وجود آمد و این موضوع سبب شد که سهامداران به ویژه معامله‌گران خرد با هراس از مواجهه با زیان بیشتر در بازار فروشنده شوند. طولانی شدن فضای رخوت و رکود: ادامه فضای رخوت و رکود در معاملات خرداد ماه در بازار سهام موجب خسته شدن و دلسردی معامله‌گران از ادامه حضور در تالار شیشه‌ای شد. تسویه اعتبارات کارگزاری ها: نزدیک شدن به تاریخ تسویه اعتبارات اخذ شده از کارگزاری‌ها که در فضای منفی بازار نیز تشدید شده بود، در جریان معاملات ماه گذشته نیز از دیگر دلایل شتاب گرفتن نزول قیمت‌ها در بازار بوده است.

شدت گرفتن خروج حقیقی‌ها
موضوع نگران‌کننده‌ای که به خصوص در روزهای پایانی خرداد ماه خودنمایی می‌کرد، خروج سرمایه‌گذاران حقیقی از بازار بود. در همین راستا بازار سهام کشور در خرداد ماه شاهد خروج حدود ۱۵۰ میلیارد تومان نقدینگی بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد درفصل بهار حدود ۳۰۰ میلیارد تومان از پرتفوی سهامداران حقیقی به پرتفوی حقوقی‌ها منتقل شده است. این مقدار نقدینگی خارج شده از بازار در مقایسه با نقدینگی وارد شده به بازار در زمستان ۹۴ (۱۵۰۰ میلیارد تومان)، هر چند نشان می‌دهد هنوز بخش مهمی از نقدینگی در بازار باقی مانده است، اما این میزان پول خارج شده نیز تا حدودی نگران‌کننده و یادآور ادوار رکودی گذشته در بازار سهام است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اشخاص حقیقی در سه ماه پایانی سال گذشته با خریدهای خود باعث رشد تقاضای سهام و در نتیجه رشد عمومی قیمت سهام شدند. این الگو نه تنها در آن بازه زمانی بلکه در تمام دوره‌های رکود و رونق مصادف با دوران مختلف مذاکرات هسته‌ای و طی بیش از دو سال گذشته در بازار مشاهده شده است. در واقع دوره‌های رونق بازار در این بازه زمانی، سوار بر موج خوش‌بینی حقیقی‌ها شکل می‌گرفت و در طرف دیگر رکود بازار نیز دقیقا زمانی رخ می‌داد که حقیقی‌ها از خرید در بازار دلسرد می‌شدند. به عبارت دیگر مروری بر روند تاریخی فعالیت این معامله‌گران نشان می‌دهد که اغلب معامله‌گران حقیقی‌ بدون تحلیلی خاص و صرفا با موج خوش‌بینی و هیجان وارد بازار می‌شوند و به‌صورت هیجانی نیز قیمت‌ها را افزایش می‌دهند. این در حالی است که در زمان رکود نیز حقیقی‌ها با هیجان باعث افت شدید قیمت‌ها می‌شدند. بررسی‌ها هم‌چنان نشان می‌دهد مشارکت حقیقی‌ها در خرداد ماه نسبت به دو ماه ابتدای بهار کاهش یافته است. مشارکت این معامله‌گران در فروردین، اردیبهشت و خرداد ماه به ترتیب ۶۷، ۶۶ و ۶۴ درصد بوده است. خروج نقدینگی حقیقی‌ها و افت سطح مشارکت این معامله‌گران در کاهش معنا‌دار تعداد معاملات بازار در خردادماه به خوبی هویدا است.
بازار در انتظار گزارش‌های ۳ ماهه؟
بازار سهام در حالی امروز اولین روز از تابستان را آغاز می‌کند که بسیاری از معامله‌گران به سنت هرساله این بازار، در انتظار دریافت گزارش‌های سه‌ماهه شرکت‌ها هستند. این در حالی است که به زعم کارشناسان محتوای بسیاری از گزارش‌های شرکت‌ها وضعیت متفاوتی از گزارش‌های پیشین نخواهد داشت، چرا‌که بازه زمانی ۳ ماهه فرصت کوتاهی برای اثر‌پذیری وضعیت شرکت‌ها از گشایش‌های بین‌المللی است. این موضوع در مورد شرکت‌های وابسته به بازار‌های کالایی البته بسیار متفاوت خواهد بود. به احتمال زیاد وضعیت این شرکت‌ها که همگام با رکود چشمگیر در بازارهای کالایی (بیش از دوسال) وضعیت نامناسبی را تجربه می‌کردند، با فاصله گرفتن قیمت‌ها در بازارهای جهانی از کف‌های اخیر قیمتی خود می‌توانند دارای گزارش‌های متفاوتی باشند. از این رو این انتظار بیشتر بین سهامداران گروه‌های وابسته به بازارهای جهانی وجود دارد.
افت ۵۰ درصدی حجم و ارزش معاملات نسبت به زمستان ۹۴
در جریان معاملات ماه گذشته، حجم و ارزش معاملات نسبت به دو ماه ابتدای سال با افت محسوسی مواجه بوده است. در جریان معاملات خرداد ماه حدود ۱۷ میلیارد سهم به ارزش حدود ۳ هزار و ۷۵۰ میلیارد تومان در حدود یک میلیون و ۳۷۰ هزار دفعه معامله شد. میانگین حجم و ارزش معاملات در بازه مزبور به ترتیب حدود ۸۱۰ میلیون سهم به ارزش حدود ۱۸۰ میلیارد تومان بوده است. این دو متغیر نسبت به میانگین دو ماه ابتدای سال ۹۵ با افت محسوس ۳۰ درصدی مواجه بوده است. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» از وضعیت این دو متغیر نسبت به سه ماه پایانی سال گذشته، افت بیش از ۵۰ درصدی را نشان می‌دهد. اینجا است که رکود چشمگیر معاملات یک بار دیگر خود‌نمایی می‌کند. در این میان بررسی حجم و ارزش معاملات در ۹ ماه ابتدای سال گذشته خالی از لطف نیست. میانگین این دو متغیر در ۹ ماه ابتدایی سال ۹۵ حدود ۵۳۰ میلیون سهم به ارزش حدود ۱۰۰ میلیارد تومان بوده است. این بررسی‌ها نشان می‌دهد هنوز فاصله زیادی بین شرایط کنونی و رکود ۹ ماه ابتدایی سال ۹۴ وجود دارد. تعداد معاملات نیز در جریان معاملات بازار سهام از ابتدای بهار در مسیر نزولی حرکت کرده است. تعداد معاملات این ماه نسبت به اردیبهشت ماه افت بیش از ۲۲ درصدی و نسبت به فروردین ماه افت ۳۰ درصدی را نشان می‌دهد که براساس مطالب عنوان شده دلیل آن را باید در کاهش فعالیت معامله‌گران حقیقی در بازار دانست.
افت دسته‌‌جمعی صنایع در خرداد ماه
وضعیت صنایع مختلف بورس در سومین ماه از فصل بهار حاکی از سبزپوشی شاخص تنها ۵ گروه از بین ۳۷ صنعت بورسی است. در این میان ۳۲ صنعت بورسی نیز با نوسان منفی مواجه بوده‌اند. سه گروه ساخت محصولات فلزی، ابزار پزشکی و اندازه‌گیری و مواد محصولات دارویی به ترتیب رتبه‌های اول تا سوم بازدهی صنایع در این بازه زمانی را به خود اختصاص دادند. گروه محصولات فلزی در این بازه زمانی رشد ۲/ ۱۸ درصدی را ثبت کرده است. دو نماد «فاذر» و «فاراک» بیشترین اثر بر رشد شاخص این گروه را از ابتدای خرداد ماه تا‌کنون داشته‌اند. این دو شرکت در روزهای اخیر در بازار سهام با توجه به ماهیت فعالیت و همچنین اخبار و بعضا شایعاتی که از قراردادها و پروژه‌های آنها منتشر می‌شود، مورد توجه معامله‌گران قرار گرفته است. در این میان نباید فراموش کرد که بررسی پروژه‌ها و اثر‌گذاری آنها بر وضعیت شرکت‌های این گروه نیاز به اطلاعات بیشتری دارد و این موضوعی است که باید مورد توجه فعالان تالار شیشه‌ای قرار بگیرد. در آن سوی جدول گروه محصولات چوبی، استخراج کانه‌های فلزی و استخراج سایر معادن بیشترین زیان را در ماه گذشته به سهامداران خود تحمیل کردند. گروه کانه‌های فلزی که همزمان با افزایش قیمت سنگ‌آهن (تا محدوده هر تن ۷۰ دلار) رشدهای مناسبی را تجربه کردند، پس از کاهش قیمت سنگ‌آهن و رشد چشمگیر پیشین خود در مدار نزولی حرکت کردند تا جایی که در پایان خرداد‌ماه در قعر جدول بازدهی صنایع قرار گرفتند. گروه خودرو که صدر‌نشین جدول بازدهی صنایع در زمستان ۹۴ بود، در شرایط کنونی در ادامه فاز اصلاح قیمت‌ها از ابتدای سال جاری، رتبه چهارم زیان‌ده‌ترین صنایع فعال در بورس تهران را به خود اختصاص داده است.
بورس، قعر‌نشین جدول بازدهی بازارها
بورس تهران با افت ۵ درصدی در خرداد ماه، بدترین عملکرد را در میان بازارهای موازی به نام خود ثبت کرد. شاخص کل بورس تهران که در پایان اردیبهشت ماه در ارتفاع ۷۶ هزار و ۴۱۳ واحدی قرار داشت، روز گذشته در سطح ۷۲ هزار و ۶۱۵ واحد ایستاد. در بازار سکه اما افزایش قیمت جهانی اونس، در کنار ریزش قیمت‌ها در بازارهای سهام جهانی که موجب شد بسیاری از سرمایه‌گذاران به این بازار وارد شوند. منجر به بازدهی ۱/ ۲ درصدی این بازار شد تا در این بازه زمانی بهترین عملکرد بین بازارهای سرمایه‌گذاری را به نام خود ثبت کند. بازار پول با بازدهی ۵/ ۱ درصدی (با در نظرگرفتن سود سالانه ۱۸ درصدی)، جایگاه دوم بازدهی بازارهای موازی را به خود اختصاص داد. بازار ارز نیز در این بازه زمانی بازدهی ۴/ ۰ درصدی را تجربه کرد. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» از روند این بازار‌ها از ابتدای سال اما از صدر‌نشینی بازار پول حکایت می‌کند. این بازار در سه ماه ابتدایی سال با رشد ۶/ ۴ درصدی خود رتبه اول بازدهی بازارها در فصل بهار را داشته است. این درحالی است که بورس با زیان حدود ۵/ ۹درصدی خود زیان‌ده‌ترین بازار سرمایه‌گذاری بوده است. بازار سکه و ارز نیز در این بازه زمانی به ترتیب رشد ۲/ ۲ و ۶/ ۰ درصدی را تجربه کرده‌اند.

منبع: دنیای اقتصاد