زیرپوست ریزش بورس

روز گذشته، شاخص بورس تهران افت ۱۶۰۳ واحدی (معادل ۲ درصد) را تجربه کرد و با دو کانال عقب‌نشینی در رقم ۷۷ هزار و ۹۸۵ واحدی ایستاد. این میزان افت روزانه از اسفند ۹۳ بی سابقه بوده است. در نخستین روز معاملات هفتگی، بیش از ۴۰ میلیارد تومان سرمایه خُرد (سهامداران حقیقی) از بورس تهران خارج شد و همزمان، سفارش‌های (صف) فروش در نمادهای بورسی به بیش از ۱۴۰ میلیارد تومان رسید. بررسی‌ها نشان می‌دهد در شرایطی که بیش از ۲۴۰ نماد بورسی روز گذشته را با افت قیمت پشت سر گذاشتند، کمتر از ۲۵ شرکت با رشد قیمت سهام همراه شدند. کارشناسان عوامل متعددی را برای توضیح این ریزش عنوان می‌کنند که از جمله آن می‌توان به برداشت بازار از سخنان دکتر سیف، رئیس کل بانک مرکزی کشورمان اشاره کرد. ولی‌الله سیف در مصاحبه جمعه شب خود اعلام کرد که دستاورد ایران از توافق هسته‌ای بسیار ناچیز بوده است.

بورس تهران که پیش از این تحت تاثیر خوش بینی به اجرای برجام رشد بی وقفه‌ای داشت، با برداشتی سطحی از این جمله، در مسیر نزولی قرار گرفت. این در حالی است که عمده کارشناسان اعتقاد دارند سخنان رئیس کل بانک مرکزی، فراخور مخاطبان غربی و در جهت امتیازگیری بیشتر بوده است. بنابراین، با ریشه یابی دقیق تر عواملی مثل لیدرمحوری خودرویی‌ها در بورس، لزوم تسویه اعتبارات کارگزاری‌ها و همچنین غالب بودن سهامداران حقیقی در معاملات موجب این واکنش هیجانی در بازار سهام شدند. در این میان، کارشناسان درباره آینده بورس عقیده دارند که احتمال دارد نوسانات در کوتاه مدت به دلیل اخبار پراکنده و همچنین هیجان باقی مانده در معاملات بالا باشد، اما در چشم انداز بلندمدت همچنان خوش‌بینی‌ها باقی است و آینده این بازار روشن است. همچنین، لزوم توسعه سایر ابزارهای مالی، نظیر آتی و اختیار و عدم استفاده از اقدامات ناکارآمدی مثل معاملات بلوکی برای حفظ شاخص بورس از دیگر نکاتی بود که کارشناسان بر آن تاکید کردند.
بیش‌واکنشی بازار به پسابرجام
شاهین شایان آرانی، کارشناس بازار سرمایه: روز گذشته، عوامل بسیاری در ریزش قابل توجه شاخص کل بورس تهران تاثیرگذار بود. در این میان می‌توان اظهارات رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر تاثیرگذاری ناچیز تحریم‌ها بر وضعیت کشور را یکی از مهم‌ترین‌ عوامل افت بازار عنوان کرد، چرا‌که روحیه مثبت و امید نسبت به حوزه کسب و کار پس از مذاکرات هسته‌ای بیشتر شده بود و همین پدیده روانی موجبات رشد شاخص را فراهم آورده بود. اما با عینی نشدن این موارد شاهد بالا رفتن سوددهی شرکت‌ها نبودیم در حالی که بسیاری با امید به شرایط آینده به خرید سهام شرکت‌ها روی آورده بودند. صحبت‌های اخیر دکتر سیف موجب شد این فضای مثبت با یأس و ناامیدی توأم شود و بازار نیز طبیعتا در واکنش به این فضا و مواجه شدن با واقعیات واکنش نشان داد و قیمت‌ها تعدیل شدند. افزون بر این باید تاکید کرد در صورتی که مشکل مراودات تجاری و معاملات دلاری مرتفع نشود، تاثیرات منفی بیشتری بر شاخص کل خواهد داشت.در عین حال شاهد رشد بیش از حد گروه خودرو در این فضای مثبت و البته واهی بودیم. طبیعتا اخباری درخصوص مشارکت خودروسازان خارجی با شرکت‌های داخلی به افزایش سوددهی و بهبود وضعیت صنعت خودرو انجامید و حال با اظهارات یکی از مقامات کشور محقق شدن این مساله بعید به نظر می‌رسد و طبیعی است قیمت‌ها تا حدودی تعدیل شود. در عین حال با توجه به لیدر بودن این صنعت در بورس تهران طبیعتا افت این گروه بر دیگر صنایع بورسی نیز تا حدودی تاثیر می‌گذارد.در ضمن آینده بازار سرمایه تنها و تنها به آینده اقتصاد ایران گره خورده است. در حال حاضر فضای اقتصاد ایران یک فضای انتظاری است و بورس نیز در حالت انتظار قرار دارد.در شرایط فعلی لازم است سهامداران هوشیاری بیشتری داشته باشند. ارزش‌ها را کارشناسانه انتخاب کنند و با رویکردی چهارساله یک سبد سهام برای سرمایه‌گذاری در بورس انتخاب کنند تا تحت تاثیر فراز و نشیب‌های کنونی قرار نگیرند. همچنین دولت نیز به فضای کسب و کار ثبات داده و التهابات اقتصادی را کاهش دهد و با آغاز سیاست‌های اقتصادی مناسب، رشد اقتصادی را تحریک کند.

اصلاحی به صلاح
بهزاد گلکار، مدیر‌عامل شرکت سرمایه‌گذاری سینا: هر حرکت صعودی نیاز به یک اصلاح منطقی دارد. رشد اخیر قیمت‌ها در بازار سهام به حدی زیاد بود که هر کارشناسی را نگران می‌کرد. نباید این نکته را از ذهن دور داشت که سرعت رشد شاخص بورس از هر پیشرفت واقعی در اقتصاد کشور سریع‌تر بود. به عبارت دقیق‌تر، انتظارات مثبت بسیار سریع‌تر از رخدادهای واقعی حرکت کرده بود. این هیجان مثبت، دیر یا زود باید تخلیه می‌شد و شخصا از اینکه در مقطع فعلی این اتفاق افتاده است خوشحالم. حقیقت این است که اگر آن روند صعودی ادامه پیدا می‌کرد می‌توانست تبعات خطرناکی داشته باشد.رکود فعلی که به تازگی گریبان بازار را گرفته است، تنها می‌تواند غیرحرفه‌ای‌ها را نگران کند. پیش از شروع موج صعودی زمستان سال گذشته حرفه‌ای‌ها در حال انجام خریدهای خود بودند. پس از به اتمام رسیدن موج صعودی اول در سهام شرکت‌های خودرویی، تازه این غیر‌حرفه‌ای‌ها بودند که وارد بازی شدند. حال فرض کنید که صعود خودرویی‌ها با لیدری فعالان غیرحرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای ادامه می‌یافت. در آن صورت تبعات اصلاح قیمت می‌توانست بسیار خطرناک باشد و به جرات می‌توانم بگویم که جبران عرضه‌های آبشاری می‌توانست غیرممکن شود. اما حال به نظر می‌رسد که در زمانی مناسب اصلاح قیمت‌ها رخ داده است.همچنان معتقدم افق بازار سرمایه در سال جاری و سال آینده بسیار روشن است، اما احتمالا خبری از جهش‌های قیمتی نخواهد بود. باید این نکته را مدنظر داشت که افت فعلی کاملا طبیعی و با توجه به مختصات بازار سهام تهران اجتناب‌ناپذیر بوده است. از آنجا که سرمایه‌گذاری در بازار سهام تهران جایگزین ندارد، طبیعی است که افت و خیزهای شدیدی داشته باشد. به عبارت بهتر فعالان بازار تنها می‌توانند در بازار سهام کشورمان، خریدار یا فروشنده باشند. در این میان جای خالی سایر ابزارها از قبیل قراردادهای آتی، اختیار خرید و فروش و همچنین سیستم معاملاتی دوطرفه کاملا احساس می‌شود. این ابزارها می‌توانند افت و خیز بازار و نوسان‌های آن را کنترل کنند. حال که این ابزارها وجود ندارند، طبیعی است که نوسان‌ها نیز شدید باشد.همان‌طور که اشاره شد، سرعت رشد قیمت سهام بیشتر از سرعت تحولات اقتصادی بود. زمانی که یک بازار مالی به چنین مرحله‌ای می‌رسد و اصطلاحا اشباع می‌شود، هر شوکی می‌تواند باعث افت قیمت‌ها شده و اصلاح بازار را رقم بزند. حال این شوک می‌تواند اظهارات رئیس محترم بانک مرکزی باشد یا بیانیه نامناسب اجلاس سران کشورهای اسلامی. حقیقت بازار این بود که بیش از حد رشد کرده بود و به هر طریق باید اصلاح می‌شد. در کل معتقدم که احتمالا بازار از روز سه‌شنبه هفته جاری یک حرکت برگشتی را آغاز کند. چنانچه این اتفاق رخ ندهد، شاخص کل بورس می‌تواند تا محدوده ۷۵ هزار واحد نیز افت کند. اما جای نگرانی برای وضعیت سودآوری شرکت‌ها وجود ندارد، چرا که احتمالا رفته رفته به سمت بهبود شرایط پیش خواهیم رفت.

سایه سنگین سیاست بر بورس
ابوالفضل شهرآبادی، معاون تامین مالی شرکت تامین سرمایه لوتوس پارسیان: به نظر می‌رسد پس از مدت‌ها خبرهای سیاسی توانست بازار را با شوک جدی مواجه کند. سخنانی که رئیس بانک مرکزی در روز گذشته بیان کرد در تقابل با صحبت‌های آقای عراقچی در هفته‌های گذشته بود. خوش‌بینی به گروه بانکی با توجه به گشایش‌های اعتباری بسیار بالا بود، این امر باعث شد نگرانی در میان معامله‌گران افزایش یابد و بسیاری از سهامداران حقیقی که بخش گریزان بازار را تشکیل می‌دهند اقدام به فروش سهام خود کنند. از سوی دیگر تنش‌های میان ایران و برخی کشورهای عربی در ماه‌های گذشته و شدت یافتن آن در روزهای پیشین، توانست اثر منفی بر بازار سهام گذاشته و روند نزولی را تشدید کند. با این حال بررسی‌های نشان می‌دهد که در کوتاه مدت و میان مدت بازار با شیب کمی به سمت جلو حرکت کند که در این بین ممکن است فاز اصلاحی همچنان برقرار باشد، اما مطمئنا از شدت آن در روزهای آتی کاسته می‌شود. به علاوه رفتار حقوقی‌ها در روزهای آتی می‌تواند اثرگذاری بسیاری داشته باشد، با توجه به اینکه بخش اعظمی از کنترل بازار در دستان این گروه از معامله‌گران است، حرکت منطقی آنها در صف‌های فروش و خرید بسیار مهم است.
نقطه مغفول سهامداران هیجان زده
محمد‌رضا صادقی‌مقدم، عضو هیات‌ علمی دانشگاه تهران:اتفاق ناخوشایندی که در سه ماه پایانی سال در گروه خودرو رخ داد، باعث شد این صنعت به اشتباه لیدر بازار معرفی شود. در حالی که تفکر غلط لیدر محوری عاملی است که بازار را با مشکلاتی مواجه می‌کند. تمرکز نقدینگی در گروه خودرو رشدهای غیر‌معقول و پرشتابی را برای این گروه به دنبال داشت. همان‌طور که در سال‌های اخیر شاهد بودیم در شرایط رشد بازار گروه‌هایی با عنوان لیدر رشدهای بیشتری را از بازار ثبت می‌کنند. در حالی که رشد بازار همگام با رشد این صنایع رخ نمی‌دهد، در شرایط نزول سهام، فضای منفی این گروه‌ها به افت قیمت‌ها در کل بازار دامن می‌زند، به‌گونه‌ای که کل بازار را به تدریج با خود همراه می‌سازد. در نتیجه، موج هیجانی در گروهی مانند خودرو در فضای منفی بازار اثر بیشتری را نسبت به زمان صعود خواهد داشت. در ماه‌‌های اخیر با سودای کسب سودهای حداکثری، مقدار اعتبارات زیادی از سوی معامله‌گران اخذ شد. در حالی که بر اساس قوانین حداکثر مقدار کسب اعتبار از کارگزاری برای معامله‌گران معادل ۶۰درصد ارزش پرتفوی است، با نزول‌های مداوم ارزش پرتفوی را کاهش می‌دهد. در این شرایط، معامله‌گر با فروش بخشی از سهام خود به ناچار در‌صدد تسویه اعتبار برمی‌آید. در مورد اخباری که امروز به نحوی با برداشت منفی فعالان مواجه شد، عدم رفتار تحلیلی را شاهد هستیم. درخصوص مصاحبه رئیس بانک مرکزی با «بلومبرگ» و اشاره سیف به این موضوع که ایران تقریبا هیچ چیز از رفع تحریم‌ها به دست نیاورده است، این موضوع مغفول مانده که سیف در صدد کسب امتیازهای بیشتر است، در نتیجه، نباید انتظار داشت که این مقام مسوول روی اثر مثبت گشایش‌های بین‌المللی مانور دهد. در صورتی که فشار فروش در روزهای‌ آتی وجود داشته باشد، این انتظار وجود دارد که با رسیدن قیمت‌ها به سطوح کمتر بار دیگر جذابیت قیمتی سهام در شرایط حذف ریسک سیاسی از اقتصاد بتواند بخش تقاضا را تقویت کند. در این میان، اگر مسوولان بورس در‌صدد حمایت‌های مصنوعی برآیند، هیچ اثر مثبتی نداشته و فقط شفافیت بازار را کاهش می‌دهد. باید به این موضوع توجه داشت اگر بازار بهره وری عملیاتی و همچنین سودهای با کیفیتی منعکس کند، مطمئنا سرمایه گذاران به بازار جذب می‌شوند و نیاز به حمایت‌های مصنوعی از شاخص بازارهای سهام نیست. متولیان بازار در زمان رشدهای پرشتاب و تشکیل صف‌های عجیب خرید در برخی از نمادها راهکارهای بسیار مناسبی را در پیش گرفتند (هیچ راه حلی برای جلوگیری از رشدهای هیجانی اتخاذ نکردند)، در شرایط کنونی نیز می‌توانند این روند را ادامه دهند.
فقدان تحلیل در بازار سهام
محمدرضا کفاش، مدیرعامل کارگزاری خبرگان سهام: بررسی روند کنونی بازار بسیار سخت شده و چون روندی معقول و منطقی را دنبال نمی‌کند، نمی‌توان با تحلیل در آن حرکت کرد اما در مجموع به نظرمی‌رسد چند عامل اصلی در روند منفی روز گذشته بازار تاثیرگذار بوده؛ جو منفی حاکم بر سهام خودرویی به‌عنوان لیدر بازار به دیگر صنایع نیز سرایت کرده و باعث تشدید سرعت نزول شده است. صحبت‌های روز گذشته «سیف» رئیس کل بانک مرکزی و ورود و خروج پول‌های بدون تحلیل با هدف کسب سود کوتاه‌مدت از دیگر عوامل کاهش شدید شاخص در روز گذشته بوده است.متاسفانه جو روانی و حرکت کنونی خودرویی‌ها در بازار به گونه‌ای است که نمی‌توان تحلیل منطقی از این بازار داشت؛ این صنعت در ۲ماه گذشته به‌عنوان لیدر اصلی بازار شناخته شده و بیشتر سرمایه‌ها در این گروه وارد شده‌اند و با توجه به تشکیل صف فروش سنگین در روز گذشته و قفل شدن معاملات سهام، نقدینگی اعتباری برای تسویه‌های خود ناچار به فروش سایر سهم‌های پرتفوی شدند و به این ترتیب اکثر سهام با صف فروش سنگین مواجه شدند. این در حالی است که اکنون قیمت نفت و همچنین بازارهای جهانی با رشد روبه‌رو‌ هستند، این موضوع می‌تواند به بهبود سودآوری بخش کالایی بورس تهران کمک کند.از سوی دیگر با توجه به اخبار مثبت در حوزه‌های مختلف و کاهش نرخ سود بانکی باید بازاری مثبت‌تر را شاهد باشیم یا حداقل تمام سهام با صف فروش به کار خود پایان ندهند. برآیند این عوامل نشان‌دهنده نبود تحلیل در بازار است؛ متاسفانه در بازار کنونی افراد تحلیل فاندامنتال را دنبال نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند تا رفتار محتاطانه‌ای را در پیش گیرند و بیشتر نظاره‌گر باشند.دیگر مساله مهم در بازار کنونی انجام معاملات بلوکی است که در شرایط افت بازار شاهد آن هستیم؛ این معاملات به منظور حمایت از افت شدید شاخص اعمال می‌َشود، هر‌چند این امر ممکن است در کوتاه مدت مفید واقع شود اما اثر روانی منفی دارد و باعث از بین رفتن اعتماد به شاخص خواهد شد، در واقع باید اجازه دهیم تا بازار بر اساس روند طبیعی خود حرکت کند و هیچ‌گونه دستکاری در آن صورت نگیرد.با این حال روند بازار در یکی، دو روز آینده با متعادل شدن فشارهای فروش به‌ویژه در گروه خودرویی، روندی تعادلی را در پیش خواهد گرفت.

صعود بازار در گرو تحقق عوامل بنیادی
ایمان مقدسیان، مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری سهام‌گستران:درباره وضعیت دیروز بازار می‌توان جمع‌بندی از چند عامل را ذکر کرد. چند وقتی است که حجم معاملات کاهش پیدا کرده است. بخشی از سودهای خوبی که در ۳ ماه پایانی سال ۹۴ شناسایی شد و همین طور پول‌هایی که به‌صورت اعتبار بود، ممکن است هنوز به بازار برنگشته باشد. در عین حال بخشی از پول‌ها به دنبال افزایش سرمایه نمادها از بازار خارج شد. ضمن اینکه باید در نظر داشته باشیم از آنجا که در بازه ۲۱ ماهه سال ۹۳ و ۹۴ شاهد بازاری نزولی بودیم، حساب برخی شرکت‌های کارگزاری منفی شده بود، بنابراین بخشی از سودهای ایجاد شده در این حساب‌ها صرفا توانست منفی‌های ایجاد شده قبلی را به صفر برساند.
در چند ماه اخیر بسیاری از شرکت‌ها رشدهای قابل توجهی داشتند و اکنون بازار به دنبال اطلاعات جدیدی است که بتواند رشدهای قبلی را توجیه کند یا شاید هم افزون بر رشدهای قبلی رشدهای جدیدی را هم داشته باشد. بر این اساس، اطلاعات موجود باید به‌صورتی باشد که قیمت‌ها را توجیه کند. چنین اتفاقی در مورد گروه خودرویی تا به اینجا نیفتاده است، چرا‌که وضعیتی که نمادهای این گروه دارند و گزارش‌هایی که از این نمادها به بازار ارسال شده، نتوانسته رشد قیمتی در گروه خودرو را توجیه کند. از آنجا که بخش زیادی از پول بازار در گروه خودرویی بوده و خودرو صنعت پیشرو بازار است، گاها بقیه نمادهای بازار نیز تحت تاثیر این گروه قرار گرفته و در بسیاری از موارد بدون دلیل موجهی افت یا رشد می‌کند. در بازار روز گذشته نیز این اتفاق افتاد و شاهد افت نماد گروه‌های دیگر بودیم.
در عین حال بحث‌های پسابرجامی و به‌طور مشخص صحبت‌های رئیس بانک مرکزی بازار را تحریک کرد. از آنجاکه تغییرات عملی چندانی در دوران پسابرجام مشاهده نشده، مقداری بر نگرانی فعالان اقتصادی افزوده است. موضوعی که با اظهارات یکی از مقامات ارشد اقتصادی کشور بر میزان آن افزوده شد. بازار به دنبال عقد قراردادهای جدید شرکت‌ها در زمینه مبادلات مالی است تا تسهیل شرایط در صورت‌های مالی شرکت‌ها عینی شود. اضافه بر تمامی این عوامل بازار همیشه چرخه‌های رکود و رونق داشته است. رشد ۳ ماه پایانی سال ۹۴ رشدی پرشتاب و البته پرقدرت بود. در این شرایط یک اصلاح یک‌ماهه طبیعی به نظر می‌رسد و جای نگرانی نیست. این فرصت خوبی برای کسانی است که به دنبال بهینه کردن پرتفوی خود هستند.
بازار در یک مقاطعی برای روند اصلاحی خود به دنبال نقاط حمایتی است که به این نقاط واکنش نشان می‌دهد. از جمله سطح ۷۸ هزار و ۷۶ هزار و ۵۰۰ واحدی را می‌توان نقاط حمایتی بازار در دوره فعلی دانست. بر این اساس ممکن است باز هم نمادهای منفی بازگردند و حتی صف خرید شوند. اما ادامه روند صعودی بازار در بلندمدت به عوامل بنیادی بستگی دارد. این عوامل بنیادی شامل مسائل پسابرجامی و انعقاد قراردادهای جدید ملموس که برای بازار، افزایش نرخ جهانی فلزات، افزایش نرخ و میزان فروش نفت و همچنین اصلاح بیشتر نرخ بهره بانک‌ها است. با توجه به رکود سایر بازارها نرخ سود بانکی هنوز هم برای سرمایه‌گذاران جذاب است و این بازار به‌عنوان رقیب قدرتمند بورس شناخته می‌شود. در مجموع اما این عوامل تعیین می‌کنند که بورس ما در بلندمدت روند صعودی خواهد داشت یا خیر.
در ادامه نگاهی به معاملات بلوکی روز گذشته نشان از تاثیر مثبت این معاملات بر شاخص بورس داشت. بعضی اوقات بخشی از معاملات بلوکی به‌صورت روزانه وجود دارد اما بخشی از این معاملات برای حمایت از شاخص است. در روزهایی که بازار هیجانی بوده، انجام معاملات بلوکی در مورد سهم‌هایی که وزن و حجم بیشتری دارند، گاهی اوقات بد نیست، چرا‌که از افت هیجانی جلوگیری کرده و از تنش و هیجان خروج سهامدار می‌کاهد. در مجموع تاکید می‌کنم برای بهبود وضعیت فعلی باید منتظر جواب دادن متغیرهای بنیادی ذکر شده باشیم. اگر متغیرهای بنیادی جواب دهند بازار روند صعودی خواهد داشت، اما در صورت جواب ندادن این متغیرهای بنیادی هر حمایتی هم که صورت گیرد، به بازار کمکی نخواهد کرد.
لزوم شفافیت بیشتر در کلان اقتصاد
مازیار فتحی، کارشناس بازار سهام: بازار وارد اصلاح تکنیکالی شده است، سطوح ۷۸ هزار واحد در ادامه سطوح حمایتی ۷۵ تا ۷۶ هزار واحد در مقابل نزول شاخص حضور دارند. مطابق با تمام دنیا بازارها نسبت به اخبار ضد و نقیض واکنش نشان می‌دهند. جو منفی گروه خودرو به‌عنوان لیدر اثر خود را به کل بازار منعکس کرده است. در حالی که انتظار بهبود سهام خودرویی وجود داشت، اما این صنعت با شتاب و قدرت بیش از حد معمول در مسیر صعودی قرار گرفت. این موضوع باعث شد که این گروه به‌عنوان لیدر بازار معرفی شود. در این میان، هر صنعت دیگری نیز جای خودرو با چنین جهشی مواجه می‌شد احتمالا همین وضعیت را برای بازار ایجاد می‌کرد. در این شرایط، فضای منفی لیدر به کل بازار سرایت کرده است. در حالی که پیش از این گروه خودرو با شتاب بسیار بیشتر نسبت به بازار رشد یافته بود، این موضوع را شاهد هستیم که اثر منفی گروه لیدر به مراتب بیشتر از زمان رشد قیمت سهام است.
باید به این موضوع توجه کرد که نگاه جمعی به بازار کاملا اشتباه است. رشد و افت دسته جمعی صنایع بورسی نشان از عدم حضور و هیجان زدگی فعالان بازار دارد. مردم عادی با تحلیل بسیار کمتری اقدام به معامله می‌کنند، اما این انتظار وجود دارد که تحلیلگران و حقوقی‌های بازار به دور از هیجان رفتار کنند. تشکیل تقویم اقتصادی برای کشور و ارائه شاخص‌های اقتصاد و آمار تولید و فروش صنایع مختلف و همچنین نرخ تورم در زمان‌بندی مشخص شفافیت بیشتری را برای صنایع ایجاد می‌کند. این موضوع می‌تواند بخش تحلیل را در بازار تقویت ساخته و مانع از حرکت‌های دسته جمعی و هیجانی چه در سمت خرید یا فروش شود.
اگر در ادامه معاملات در روزهای آتی سطح حمایتی عمل کند و مانع از افت شاخص شود، می‌توان انتظار بازگشت آرامش به بازار را داشت. در غیر این صورت احتمال اینکه این اصلاح طولانی‌تر شود، وجود دارد. علاوه بر این، دخالت‌ها و حمایت‌های مصنوعی شاخص نه تنها عاملی مفید برای بازار نیست، بلکه با تاخیر در ریزش می‌تواند موجب ایجاد فضای فرسایشی در معاملات سهام شود. با وجود فضای منفی کنونی و اشاره برخی از سخنان غیرکارشناسی مبنی بر پایان دوران رونق بورس و احتمال تکرار سناریو سال ۹۲ (شروع روند رکودی پس از پایان حرکت پرشتاب بورس)، باید به این موضوع توجه داشت که شرایط کنونی بازار سهام کاملا متفاوت با سال‌های گذشته است. حذف ریسک سیستماتیک از بازار سهام از مهم ترین نقاط تمایز در این بین است. با این حال، این نیاز وجود دارد که شفاف‌سازی درخصوص برجام صورت بگیرد تا دو گانگی موجود در بازار رفع شود.
خبرهای پسابرجام رنگ باخته‌اند
سلمان نصیرزاده، تحلیلگر بازار سهام :در ابتدا باید بررسی شود که چه عاملی باعث صعود هیجانی بازار شده و در حال حاضر چه عواملی سبب ریزش و اصلاح شاخص شده است. حرکت صعودی شاخص که منجر به بازدهی ۲۸ درصدی طی سه ماه پایانی سال شد تحت تاثیر خبرهایی بود که حول رفع تحریم‌های هسته‌ای ایران به دست آمد. مناسبات اقتصادی با کشور اروپایی و خبر قراردادهای تجاری به خصوص در صنایعی مانند خودرو توانست بازار را با جهش قابل توجه همراه کند. با گذشت زمان خصوصا با شروع سال جدید، اثر این خبرها کمرنگ‌تر شد و احتمال به عمل رسیدن آن در میان معامله‌گران کاهش یافت.در این بین سخنان روز گذشته رئیس بانک مرکزی مبنی بر پیشرفت محدود اقتصاد کشور در پسابرجام،همراه با اظهارات سخنگوی کاخ سفید در رابطه با عدم توافقات برجام درخصوص نظام مالی، توانست سیگنال منفی قوی وارد بازار کند و منجر به ریزش شدید شاخص شود. از سوی دیگر، رفتار لیدرمحوری اخیر در بورس تهران با توجه به لزوم اصلاح در گروه خودرو نیز بی‌تاثیر نبوده است. حجم عظیمی از نقدینگی موجود در بازار در گروه خودرویی است، مسلما با تاثیر خبرهای منفی این گروه که رشد هیجانی داشته است افت بیشتری را نیز ثبت می‌کند. باید در نظر گرفت لیدر محوری در بازار سهام منجر به تشدید روند صعودی و نزولی می‌شود و این موضوع نمی‌تواند خیلی به صلاح بازار باشد.
موضوع دیگر تداوم دید کوتاه مدت میان معامله‌گران است. بعد از افت دوساله بورس و روند صعودی چشمگیر پسابرجام، بسیاری همچنان با نگاه سفته بازانه و نوسان‌گیری به بازار آمدند و کمرنگ شدن خوش‌بینی‌ها باعث شد تا در قالب صف‌های خرید سرمایه خود را از بازار خارج کنند. با این حال درکنار عوامل فوق، بحث استفاده حداکثری فعالان بازار از اعتبارات مطرح است.با توجه به روزهای پایانی ماه، بسیاری از شرکت‌ها اقدام به تسویه اعتبارهای خود می‌کنند که بخش اعظمی از آن در نمادهای خودرویی است،این موضوع تراکم فروش را در بسیاری از نمادها افزایش داده و بر شدت نزول بازار افزوده است.
یکی از مواردی که بار دیگر در بازار دیروز دیده شد افزایش معاملات بلوکی است، که به یک رفتار سنتی در روزهای منفی بدل شده است. روند هر بازاری باید با مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین شود، این مکانیزم که عمدتا به‌صورت دستوری است به ضرر بازار است. این عامل شاید درکوتاه مدت بتواند تاثیر مثبتی در بازار بگذارد، اما در بلند‌مدت اثر منفی در بازار به جای می‌گذارد. با تمام این تفاصیل می‌توان رفتار بازار را در میان‌مدت مثبت ارزیابی کرد، شاید در کوتاه‌مدت با هیجانات کنونی روند اصلاحی شدت داشته باشد، اما شواهد نشان می‌دهد در میان‌مدت بازار با تعقل بیشتر و رفتار منطقی‌تر از سوی بازیگران هر دو گروه بتواند روند صعودی مطلوبی در پیش گیرد.
چشم‌انداز بازار هنوز مثبت است
فراز مسافری‌راد، مدیر صندوق سرمایه‌گذاری آتیه اندیشان مس: رشد قیمت‌های اخیر بازار سهام را با هیچ منطقی نمی‌توان توجیه کرد. ریزش قیمت‌ها دیر یا زود اتفاق می‌افتاد و هیچ دلیلی روشن‌تر از رشد هیجانی قیمت‌ها برای آن وجود نداشت. صحبت‌های رئیس بانک مرکزی و تشدید تنش‌های سیاسی منطقه می‌توانست تنها محرکی برای تخلیه حباب قیمت‌ها باشد. از همان ابتدا که سهم‌های خودرویی جهش‌های قیمتی خود را آغاز کردند، می‌شد حدس زد که رشد قیمت‌ها چندان دوامی نخواهد داشت اما هیجان و فضای مثبت میان خریداران سهام باعث شد که سهام خودرویی بیش از حد رشد کند و در نهایت این گروه حتی به‌عنوان لیدر بازار قلمداد شد. بعدها با انتشار گزارش ایران خودرو درباره تولید و فروش در سال ۱۳۹۴، حجت بر بازار سهام تمام شد که خودرویی‌ها به این زودی توان افزایش سودآوری خود را ندارند، اما باز هم این فعالان حقیقی بازار بودند که برای خرید سهام شرکت‌های خودرویی سر و دست می‌شکستند.
حالا هم بازار مسیر طبیعی خود را طی می‌کند و قیمت‌ها باید در گروه خودرویی و سایر گروه‌ها تعدیل شوند. انتقاد‌های زیادی به لیدر شدن گروه خودرویی وارد بود، اما درست یا غلط، باید بپذیریم که این گروه خودرویی است که در شرایط فعلی سمت و سوی بازار سهام را مشخص می‌کند. فعالان بازار باید مختصات فعلی بازار سرمایه ایران را بدانند و پس از آن سرمایه‌گذاری کنند. لیدرمحوری از گذشته در بازار سهام تهران مرسوم بوده است و در واقع ما درون یک فرآیند تکاملی قرار داریم. برداشت بازار از گروه و صنعت لیدر طی ۱۰ سال گذشته بهبود یافته و رفتار سهامداران تعدیل شده است. این فرآیند تکاملی باید مسیر طبیعی خود را طی کند و در نهایت به مرحله‌ای از پختگی برسد. تا آن زمان هیچ سیاست‌گذاری نمی‌تواند بدون محدود کردن بازار، راه حلی برای لیدرمحوری بیابد. در کل انتظار دارم که ریزش قیمت‌ها در همین هفته متوقف شده و در نهایت به تعادل برسد. پس از آن احتمالا دیگر خبری از جهش‌های قیمتی نخواهد بود و سهامداران به انتظار بهبود سودآوری شرکت‌ها خواهند نشست. از آنجا که پول‌های خارج شده طی دو روز معاملاتی گذشته، محل بهتری از بورس برای پهلوگرفتن ندارند، لذا به زودی قیمت‌ها مورد حمایت بازار قرار خواهند گرفت، در نتیجه بورس تهران پس از یک تعدیل معنادار به زودی در مسیر رشد آرامی قرار خواهد گرفت.
مشتریان اعتباری عامل تشدید ریزش دیروز
محسن احمدی، معاون سرمایه‌گذاری کارگزاری فیروزه آسیا: از اواخر سال گذشته و با ورود نقدینگی جدید به بازار، نه تنها حجم معاملات روزانه بورس بلکه سطح اعتبار کارگزاران نیز افزایش یافت که منجر به بازدهی قابل ملاحظه‌ای در ۲ ماه آخر سال ۱۳۹۴ شد، اما این رشد ناهمگون بود و برخی صنایع با رشد چشمگیر و برخی دیگر با رشد کمتری مواجه شدند که در این راستا می‌توان به صعود گروه خودرویی و حتی رسیدن به سقف‌های قیمتی آنها اشاره کرد که به این ترتیب در آن بازه زمانی این گروه به‌عنوان لیدر بازار شناخته شد. با شروع سال جدید و توقف رشد گروه خودرو از حجم معاملات بازار کاسته شد و معاملات دیگر گروه‌ها با شدت گذشته دنبال نشد.در این میان چون حجم بالایی از مبادلات به مشتریان اعتباری و در واقع حقیقی‌ها اختصاص تعلق داشت، شاهد افت بیشتر قیمت‌ها بودیم؛ چرا‌که عموما معاملات اعتباری با دید نوسان‌گیری و نه سهامداری انجام می‌شود و از این رو هنگام ریزش‌ها و نوسانات مقطعی بازار خروج سریع این معامله‌گران کوتاه‌مدت به تشدید ریزش بازار می‌انجامد. در این میان سخنرانی روزگذشته رئیس کل بانک مرکزی، چندان نامطلوب نبود، بلکه یک شوی تبلیغاتی برای گرفتن امتیاز بود؛ موضوعی که بهانه‌ ریزش بازار دیروز شد. این در حالی است که در واقع علت اصلی منفی شدن نماگر بورس در روز گذشته را باید در دو عامل دیگر جست‌وجو کرد: ۱- خروج سریع پول‌های جدید (Hot money) که در یکی، دو ماه گذشته به بازار وارد شده بود .۲- عدم کاهش قابل ملاحظه نرخ بازارهای بدون ریسک. درشرایط کنونی که نرخ تورم کاهش یافته و حتی تورم نقطه به نقطه به کمتر از ۱۰درصد نیز رسید، اما نرخ سود بانکی همچنان تفاوت قابل ملاحظه‌ای با شرایط فعلی کشور داشته و با این نرخ‌ها، حقوقی‌های فعال در بازار سرمایه ترجیح می‌دهند که با فروش سهام خود اقدام به تسویه تسهیلات دریافتی گذشته خود کنند. نتیجه این امر نیز کمرنگ شدن فعالیت این گروه و انفعال در روزهای بحرانی بازار بوده است.
در واقع کاهش فعالیت حقوقی‌ها منجر به گرفتن ابتکار عمل توسط حقیقی‌های بازار شده و بنا بر نگاه متفاوت این دسته که تمایل برای خرید و فروش کوتاه مدت دارند، نوسانات شدیدی را در بازار شاهد هستیم. در مجموع با توجه به آشکارشدن تدریجی تاثیرات برجام در بنگاه‌های اقتصادی و تاثیر آن بر سودآوری امسال و به‌خصوص سال ۹۶ شرکت‌های بورسی، پیش‌بینی می‌شود در سال جاری بازار سرمایه عملکردی بسیار مطلوب و مثبت از خود نشان دهد.
منبع: دنیای اقتصاد