بررسی جدیدترین آمارهای ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می دهد جمعیت دارای اشتغال ناقص کشور در فاصله سالهای ۹۲ تا ۹۳ افزایش یافته و ۱۳۳ هزار و ۶۵۴ نفر بیشتر شد. شرایط رکود اقتصادی کشور و افت فعالیت در بنگاهها، باعث شده تا نه تنها اوضاع کاری در یک سال اخیر بهبود نیابد، بلکه بیش از ۱۳۳ هزارنفر دیگر هم در مرز بیکاری قرار گیرند.
بیکاری، از جمله موضوعهای اساسی اقتصاد هر کشوری محسوب میشود. به گونهای که کاهش آن، به عنوان یکی از شاخصهای توسعهیافتگی جوامع تلقی میشود و برای ارزیابی شرایط اقتصادی کشور مورد سنجش قرار میگیرد، این در حالیاست که ایران روزهای خوبی را در بازار کار سپری نمی کند.
بازار کار، حاصل تعامل بازارهای اقتصادی و مالی است و رکود در آن نمودی از وضعیت نامناسب بازارهای اقتصادی و مالی در سالهای اخیر است.
دولت بارها از آمار نگران کننده بیکاران به ویژه فارغالتحصیلان بیکار سخن گفته است جمعیت میلیونی غیرفعال، یعنی گروهی که نه تنها توانی را برای به حرکت در آوردن چرخ های توسعه و فعالیت اقتصادی وارد نمیکنند بلکه خود را نیز بر توسعه کشور تحمیل کرده و باعث کُندی سرعت آن می شوند.
هر چه از تعداد غیرفعالان در کشوری کاسته شود، یعنی اینکه موتور توسعه با قدرت بیشتری فعالیت خواهد کرد و لازمه کنترل این تعداد عزم ملی و اجرای برنامههای گسترده برای ایجاد شغل است. اما شرایط اخیر نشان می دهد بازار کار کشور در رکود به سر می برد. برخی شاغل هستند و با درآمدی که کسب می کنند، هزینههای زندگی آنها کم و بیش تامین می شود. برخی نیز بیکار و در جستوجوی شغل هستند و مدام در بازار کار در پی کاری برای خود سرگردانند. در این بین اکثریتی هم وجود داشته که شغل دارند اما درآمدشان کفاف هزینه های زندگی را نمی دهد و عملا این گروه را باید شاغلان بیکار نامید. افرادی که طبق استانداردهای آماری، در هفته کمتر از استانداردهای لازم کار برای انجام دارند.
عدم توازن درآمد و هزینه خانوارها
چالش اصلی خانوارهای کارگری در سالهای اخیر، نبود توازن بین هزینه و درآمد است که معیشت کارگران را سخت کرده یا سبب شده با کسریهای فراوانی روبهرو شوند. تلاشها در شورای عالی کار برای بسته های مزدی بهتر برای کارگران کم نبوده است. با این وجود، نفوذ رو به افزایش دولتها در این شورا و تغییر ترکیب تصمیم گیری آن به نحوی که نمایندگان دولت از تعداد و رای بالاتری برخوردار شدند، باعث شده در سالهای اخیر میزان نارضایتی اقشار کارگری از مصوبه های دستمزدی بالا برود.
همچنان به جمعیت در مرز بیکاری اضافه می شود
بررسی جدیدترین آمارهای ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می دهد جمعیت دارای اشتغال ناقص کشور در فاصله سالهای ۹۲ تا ۹۳ افزایش یافته و ۱۳۳ هزار و ۶۵۴ نفر بیشتر شد. شرایط رکود اقتصادی کشور و افت فعالیت در بنگاهها، باعث شده تا نه تنها اوضاع کاری در یک سال اخیر بهبود نیابد، بلکه بیش از ۱۳۳ هزارنفر دیگر هم در مرز بیکاری قرار گیرند.
هرچند تا پایان سال، احتمال اینکه بخشی از افراد دارای اشتغال ناقص کشور شغل خود را از دست بدهندیا کارفرما دیگر توان ادامه همکاری با آنها را در سال آینده نداشته باشد، وجود دارد.
افزایش دستمزد، نهایتا ۱۲۰ هزار تومان
آمارها نشان می دهد وضعیت اشتغال ۲ میلیون نفر قرمز شده و تعداد افرادی که توان تامین مخارج زندگی خود را ندارند، یکساله ۱۳۳ هزارنفر بیشتر شود؛ بنابراین احتمال اینکه با اندک تکانه اقتصادی به گروه بیکاران بپیوندند، وجود دارد.
کارگران میگویند پیشنهاد کاهش حقوق نتیجهای جز استرس، ناامنی شغلی و افت دوباره قدرت خرید ندارد و آنها در این باره به رئیسجمهور، معاون اول، نوبخت و ربیعی نامه خواهند نوشت و اعتراضشان را اعلام میکنند.
از ۴۰.۲میلیون فرد غیرفعال،۱۱.۳ میلیون نفر ۲۰ تا ۳۴ سالهاند که باید در جستوجو برای شغل بوده یا باید دارای فعالیت اقتصادی بوده و در جریان توسعه کشور نقش داشته باشند اما دچار سرگشتگی و بیکاری بوده و تنها یک مصرفکننده محسوب می شوند. غیرفعالی جمعیت در سال های اخیر، از مباحث مهمی است که در اقتصاد کشور مطرح شده و حائز اهمیت است. با روالی که مشاهده می شود، افزایش حداقل مزد سال آینده رقمی بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار تومان خواهد بود.کما اینکه حداقل مزد ۷۱۲ هزار تومانی فعلی حتی توان تامین هزینههای ۱۰ روز اول ماه خانوار را هم ندارد.
هرچند به اعتقاد برخی کارشناسان تعیین سقف قیمت و اعمال برخی تکالیف قانونی از موانع جذب نیروی کار به حساب می آید. موسی غنی نژاد نیز بر این اعتقاد است و مواردی چون سقف دستمزد، حمایت از کارگران و از این قبیل عملکردها را مانع می داند و توافق بین کارگر و کارفرما را ترجیح می دهد.
زنان و مردان بیکار
حدود ۲ میلیون نفر از جمعیت ۴۰.۲ میلیونی غیرفعالان کشور دچار بیماری، ناتوانی جسمی موقت یا در این مورد زنان باردار هستند. از سویی حدود ۱۲ میلیون نفر در کشور به تحصیل یا آموزش اشتغال دارند و ۲۰.۱میلیون نفر هم مسئولیتهای شخصی یا خانوادگی دارند.
بیش از ۳ میلیون نفر هم میگویند نیازی به کار کردن ندارند و ۲ میلیون نفر هم در این زمینه مایل به توضیحی نیستند. نکته مهم اینکه با وجود افزایش جمعیت در سن کار از۳/۶۳ میلیون نفر در سال ۹۲ به ۶۴ میلیون نفر در سال گذشته، اما از تعداد جمعیت فعال یعنی گروه های شاغل یا در جستوجوی شغل کاسته شده و از ۲۳ میلیون و ۸۳۴ هزار نفر به ۲۳ میلیون و ۸۱۸ هزار نفر رسیده است. اینکه گفته میشود غیرفعالی جمعیت در ایران بالا ست ،در این آمار خود را نشان میدهد که از جمعیت فعال (شاغل و جوینده شغل) در فاصله سالهای ۹۲ تا ۹۳ کاسته شده اما بر جمعیت غیرفعال ۶۷۶ هزار نفر افزوده شده است. تعداد غیرفعالان کشور در سال ۹۲ به میزان ۳۹ میلیون و ۵۲۱ هزارنفر بوده که در سال گذشته به۲/۴۰ میلیون نفر رسیده است. از این تعداد ۱۱ میلیون و ۹۹۳ هزار نفر مرد و ۲۸ میلیون و ۲۰۵ هزار نفر نیز زن هستند.
چه باید کرد
متاسفانه سیاستهای دولتها در یکی دو دهه اخیر موفق به حل مسائل مربوط به بیکاری، امنیت شغلی، ساماندهی قراردادهای کاری و مسائل اساسی نشده است و سالانه بر تعداد بیکاران افزوده می شود و افراد جویای کار اغلب در یافتن شغل ناکام می مانند. دولت مرتبا کارگران را از این مسئله می ترساند که مزد بالاتر اخراج دسته جمعی و ریزش شدید نیروی کار توسط کارفرمایان را به دنبال دارد. دولت در سالهای اخیر بیشتر گرایشهای کارفرمایی داشته و این مسئله کارگران را در امرار معاش نگران کرده است. دولت باید جایگاه خود را در مذاکرات مزدی تغییر داده و مرتبا مسئله ریزش نیروی کار را مطرح نکند. بسیاری از کارفرمایان در هر صورت نیروی کار خود را اخراج میکنند و قراردادهای موقت یکی دو ماهه همچنان در کشور مرسوم است.
کارشناسان بازار کار معتقدند شرایط حاکم بر بازار کار ایران حداقل تا سال ۱۴۰۰ ادامه خواهد داشت و نه تنها از تعداد بیکاران کاسته نمی شود، بلکه مرتبا افراد جدیدی به جمعیت متقاضی شغل کشور افزوده می شوند. افت قیمت نفت و ناتوانی دولت در سرمایه گذاری مناسب در اقتصاد و از سویی ناهماهنگی برنامه ریزی های دستگاه های مسئول، نبود متولی اشتغال، رقابت دانشگاه ها در جذب دانشجو بدون توجه به نیاز بازار کار، نبود بانک اطلاعاتی از وضعیت شاغلان و اوضاع بیکاران، همچنین مشخص نبودن مشاغل مورد نیاز روز کشور و افرادی که آماده پذیرش آن تصدی ها هستند به این موضوع بیش از پیش دامن زده است.
تقویت صنایع رو به افول
دکتر ساسانی، کارشناس توسعه پایدار در این خصوص به «قانون» پاسخ داد برای کشور برنامه ریزی در این خصوص که به صورت یک عدد مشخص ایجاد شغل در برنامه توسعه داشته باشیم کافی نیست و به نوعی روشی اشتباه تلقی می شود. لازم است تا دولت در زمان مسئولیت خود، اقدامات اساسی و پایه ای را در بازار کار ایران به انجام برساند. برنامه ریزی برای ایجاد شغل تحت عنوان خلق کار درست نیست بلکه تقویت صنایع رو به افول کشور و رسیدگی به شکل ریشه ای به رکود، خود زمینهساز کار آفرینی خواهد شد.