در سال ۱۳۹۲ همزمان با قدرت‌گیری داعش در منطقه، تجارت ایران با عراق با افت مواجه شده است. همزمان با آغاز جنگ‌های داخلی سوریه در سال ۱۳۹۰ نیز تجارت ایران با این کشور کاهش یافته است. به نظر می‌رسد همزمان با ناآرامی‌های اخیر ترکیه تجارت ایران با این کشور نیز با نوعی کاهش یا توقف روند افزایشی مواجه شده است.
در سال ۱۳۹۲ همزمان با قدرت‌گیری داعش در منطقه، تجارت ایران با عراق با افت مواجه شده است. همزمان با آغاز جنگ‌های داخلی سوریه در سال ۱۳۹۰ نیز تجارت ایران با این کشور کاهش یافته است. به نظر می‌رسد همزمان با ناآرامی‌های اخیر ترکیه تجارت ایران با این کشور نیز با نوعی کاهش یا توقف روند افزایشی مواجه شده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اخبارپول، نیروهای شورشی افراطی که پیش‌تر از تلفیق چند گروه افراطی شکل گرفته و خود را «دولت اسلامی عراق» نامیده بودند، با آغاز جنگ داخلی سوریه، وارد این کشور شدند و در روز هشتم آوریل ۲۰۱۳ مطابق با ۱۹ فروردین ۱۳۹۲، نام «دولت اسلامی عراق و شام» را بر خود نهادند. این گروه از آن پس با نام مخفف داعش معروف شد، بخش‌هایی از شمال شرقی سوریه را تصرف کرده، شهر رقه را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد و سایه رعب و وحشت را بر سر کشورهای منطقه انداخت؛ سایه‌ای که احتمالا تجارت ایران با کشورهای منطقه را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
مروری بر روند تجارت ایران با عراق، سوریه و ترکیه به عنوان کشورهای درگیر جنگ با داعش، نشان می‌دهد که در این دوره‌های ناآرام وضعیت تجارت این کشورها چگونه بوده است.
رابطه تجاری ایران و عراق
در حالی که صادرات غیرنفتی ایران به عراق از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۱ سیری آرام و صعودی را طی کرده و در سال ۱۳۹۱ از مرز پنج میلیارد دلار عبور کرده، در سال ۱۳۹۲ همزمان با قدرت‌گیری داعش در منطقه، با نوعی افت مواجه شده و به حدود ۴.۶ میلیارد دلار رسیده است.
به گزارش اقتصادنیوز، این آمار در سال ۱۳۹۳ با اندکی رشد به ۴.۹ میلیارد دلار رسیده، اما آمار صادرات هفت‌ماهه ایران به عراق با قرار گرفتن روی عدد ۲.۹ میلیارد دلار، رشد چندانی را نشان نمی‌دهد. طبق این آمارهای رسمی گمرک ایران، واردات ایران از عراق نیز از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ با طی یک روند رو به رشد، از مرز ۱۲۳ میلیون دلار عبور کرده، اما از آن پس تاکنون روندی نزولی داشته و در سال ۱۳۹۳ به ۶۰ میلیون دلار کاهش یافته است. آمار واردات هفت‌ماهه ۱۳۹۴ ایران از عراق نیز رقم ۳۳ میلیون دلار را نشان می دهد که گویای رشد خاصی در این شاخص برای امسال نیست. البته معلوم نیست تا پایان امسال این روند چه تغییری نسبت به سال گذشته داشته باشد.
رابطه تجاری ایران و ترکیه
میزان صادرات ایران به ترکیه از ۵۶۳ میلیون دلار در سال ۱۳۸۸ به ۱.۸ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۳ رسیده و تقریبا روندی صعودی داشته است. آمار هفت‌ماهه سال ۱۳۹۴ صادرات ایران به ترکیه اما به ۷۲۹ میلیون دلار رسیده که می‌تواند گویای نوعی کاهش در این آمار باشد، هرچند برای ارزیابی این آمار باید تا پایان سال صبر کرد، اما این روند کاهشی با ناآرامی‌های اخیر کشور ترکیه همزمان بوده است. میزان واردات ایران از ترکیه نیز از ۱.۳ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۸ به ۲.۵میلیارد دلار در سال ۱۳۹۳ رسیده است و تقریبا روندی مشابه روند صادرات ایران به ترکیه داشته است. این شاخص در هفت‌ماهه ۱۳۹۴ به ۱.۱ میلیارد دلار رسیده است.
رابطه تجاری ایران و سوریه
صادرات غیرنفتی ایران به سوریه در سال ۱۳۸۸ به میزان ۳۷۱ میلیون دلار بوده و در سال ۱۳۸۹ به صورتی چشمگیر تا ۵۱۶ میلیون دلار افزایش یافته، اما این شاخص تقریبا همزمان با آغاز جنگ‌های داخلی سوریه در سال ۱۳۹۰ با افتی شدید به مرز ۳۶۲ میلیون دلار رسیده است. به گزارش اقتصادنیوز، آمارهای رسمی گمرک ایران نشان می‌دهد از آن تاریخ تاکنون این شاخص که در سال ۱۳۹۳ به مرز ۱۰۲ میلیون دلار رسیده، همواره روندی کاهنده را طی کرده است. آمار هفت‌ماهه ۱۳۹۴ نیز نشان می‌دهد این شاخص با رسیدن به عدد ۴۶ میلیون دلار روند کاهنده خود را ادامه داده است. میزان واردات ایران از سوریه نیز از ۱۹ میلیون دلار در سال ۱۳۸۸ به ۱۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۳ رسیده و در سال‌های اخیر مانند صادرات ایران به سوریه روندی کاهنده داشته است.
تاثیر داعش بر افت روابط تجاری با همسایه‌های ناآرام
اما آیا می‌توان فعالیت‌های داعش در منطقه را عامل یا یکی ازعوامل این کاهش تجارت دانست؟ رضی میری، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، در این باره و در پاسخ به این پرسش که آیا داعش می‌تواند علت افت تجارت ایران با بعضی کشورهای منطقه باشد؟ می‌گوید: «داعش هم می‌تواند علت این افت یا بخشی از علت این افت باشد. اما به نظر من نمی‌توان با دقت گفت افت تجارت ما با این کشورها منحصرا به ناامنی مربوط است. حتما ناامنی بر این موضوع تأثیر دارد، ولی این نوع نتیجه‌گیری کردن ممکن است ما را درباره عوامل دیگری که منجر به این کاهش شده به اشتباه بیندازد.»
او درباره اینکه ناامنی چگونه بر تجارت اثر می‌گذارد اظهار می کند: «اصولا هر جا ناامن باشد، اقتصاد در آنجا وارد یک حیطه احتیاط می‌شود. احتیاط همیشه به دنبال خود کندی را در پی دارد و باعث محافظه‌کاری می‌شود از این جهت که بر اثر ناامنی، کالای فرستاده‌شده دچار سانحه‌ای شود یا پولی که قرار است انتقال یابد دچار مشکل شود. از سوی دیگر نقل و انتقال پول مخصوصا از طریق صرافی‌ها در ارتباط با حضور داعش در عرصه نقل و انتقال پول در جهان، سوء تفاهم‌هایی را به وجود آورده است. اینها می‌توانند از دلایل کاهش فعالیت‌های بازرگانی خارجی باشند مخصوصا در ارتباط با کسانی که صحیح‌العمل هستند و نمی‌خواهند خدای نکرده شائبه‌ای در کارشان به وجود بیاید. با این حال ما مستنداتی برای اثبات این موضوع که داعش عامل اصلی کاهش تجارت بوده نداریم.»
محمدمهدی راسخ، دبیرکل پیشین اتاق بازرگانی تهران، اما در پاسخ به این پرسش که آیا داعش می‌تواند علت افت تجارت ایران با بعضی کشورهای منطقه باشد، به اقتصادنیوز می‌گوید: «بله، طبیعتا. چون داعش سوریه را کاملا ناامن کرده و روابط تجاری ما با سوریه به حداقل خود رسیده است. بخشی از کشور عراق هم درگیر داعش است، اما نمی‌توان با قطعیت گفت داعش عامل کاهش تجارت ما با این کشور بوده است. البته ترکیه کمتر می‌توان گفت دلیلش داعش باشد، ولی سوریه چرا. چون بخش عظیمی از این کشور درگیر جنگ شده و بخش زیادی از مردم سوریه آواره هستند. در نتیجه می‌توان گفت کاهش روابط تجارتی ما با این کشور ناشی از حضور داعش در آن است.»
او درباره فرایند تأثیرگذاری داعش بر روابط تجاری منطقه بیان می‌کند: «هم مسیر نقل و انتقال کالا ناامن شده، هم در کشورهایی که درگیر جنگ هستند، نیازها متفاوت می‌شود؛ چون وقتی کشوری به این شدت درگیر جنگ است، خیلی از نیازهای مردم جابه‌جا می‌شود و مردم از بسیاری از کالاها استفاده نمی‌کنند. بخش وسیعی از کشور سوریه در دست داعش است و بخش عظیمی از مردم این کشور هم از سوریه خارج شده‌اند.»
راسخ در پاسخ به این پرسش که انگیزه‌های تاجران برای مبادلات تجاری با این کشورها درچه وضعیتی است، می‌گوید: «از لحاظ انگیزه برای تجارت با ترکیه و عراق مشکل خاصی وجود ندارد، اما برای سوریه واقعا دچار مشکل شده‌ایم.»
  |
 |
 |
 |
 |
 |
