آنچه در بورس گذشت: عجیب ولی واقعی!

علیرضا باغانی*: بازار سهام ایران در حالی هفته گذشته فقط ۴ روز معاملاتی داشت که در همه این روز ها معاملات سهام به شدت تحت تاثیر وقایع عجیب و ناخوشایندی بود که بر روی نماد تازه وارد والبته بزرگ پتروشیمی مبین رخ داد.

بورس اوراق بهادار تهران پس از حرف و حدیث هایی که در رابطه با لزوم به تعویق افتادن عرضه شرکت بزرگ ۱۴۰۰ میلیارد تومانی پتروشیمی مبین در محافل بورسی در گرفته بود،غروب ششم اردیبهشت ماه نسبت به انتشار آگهی عرضه اولیه ۷ درصد از سهام این شرکت اقدام کرد.
دو روز پس از انتشار این آگهی سهام این شرکت وابسته به هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس در بورس تهران با قیمت هر سهم ۲۹۰ تومان کشف قیمت شد.در همان حین کشف قیمت حاشیه های پتروشیمی مبین آغاز شد به طوری که برخی از معامله گران آنلاین نسبت به نقص فنی سیستم معاملات در ثبت درخواست خرید سهمیه ۱۰ هزار سهمی این شرکت معترض بودند.اما تازه این ابتدای کار بود،چرا که در همان روز نخست معامله بیش از ۱۱ میلیون سهم مبین به دلیل اشتباهات رایج سهامداران در قیمت و حجم ثبت سفارش باطل شد.

روز بعد معامله این حجم باقی مانده از عرضه اولیه مبین سبب شد تا سهم با ۴ درصد نوسان مثبت قیمت ۳۰۱ تومانی را تجربه کند.تا این جای کار یعنی یک روز قبل از آغاز تعطیلات سه روزه ناشی از فرا رسیدن ۱۳ رجب،بازار با خاطره ای خوش از مبین و امیدواری نسبت به کسب بازدهی خوب از سهم به تعطیلات رفت،غافل از این که یکشنبه عجیبی در راه است!

حاشیه ها آغاز شد

تعطیلات سه روزه بازار به سرآمد و فعالان بازار سهام که این روزها از کسب بازدهی در سایر نمادها با توجه به وضعیت ناخوشایند بازار سهام تقریبا قطع امید کرده اند،صفحه اختصاصی پتروشیمی مبین در سامانه مدیریت فناوری بورس تهران را در بامداد یکشنبه سیزدهم اردیبهشت ماه پیش روی خود باز کردند.

سهم مثل روز معاملاتی قبل با صف خرید سنگین مواجه بود،صف خریدی در حدود یک دهم از سهام کل شرکت یعنی حدود ۱.۵ میلیارد سهم.اما وضعیت سهم مجاز/محفوظ بود یعنی هنوز اجازه معامله ای در این سهم داده نشده بود.در این هنگام ناظر بازار در اقدامی بی سابقه در ابتدا از سهمیه ۱۰ هزار سهمی برای ثبت سفارش خرید و سپس از سهمیه ۱۰۰ هزار سهمی برای ثبت تقاضای خرید در نماد تازه وارد مبین خبر داد.

در واقع ناظربازار سهام برای اولین بار در تاریخ بورس نسبت به مداخله مستقیم در روند معاملات یک سهم اقدام کرد آن هم با اعمال محدودیت بی سابقه برای خرید. این در حالی است که روح بورس رقابت شفاف خریدار و فروشنده برای خرید یا فروش یک اوراق بهادار است،حالا هر چه قدر این تقاضاهای خرید و فروش سنگین باشد.

آنچه در بورس گذشت: عجیب ولی واقعی!
اعمال این محدودیت ها سبب شد تا سهم پس از حدود یک ساعت تاخیر معاملات خود را از سر بگیرد و بیش از ۱۸ میلیون سهم شرکت توسط فقط ۴۳ خریدار معامله شود. از این نقطه بود که شایعه ها در معاملات این سهم آغاز شد به طوری که عده زیادی از سهامداران معتقد بودند که اعمال این محدودیت ها به این دلیل بوده که براحتی بتوان جای برخی از خریداران نور چشمی و خاص را در صف میلیاردی مبین تغییر داد و دستکاری کرد. هر چند این اتهامات پس از گذشت ۶ روز از این واقعه هنوز ثابت نشده و بعید است که واقعیت هم داشته باشد،اما در نهایت سبب شد تا نحسی روز سیزدهم اردیبهشت گریبان بازار را بگیرد و همه معاملات انجام شده بر روی نماد مبین آن هم به بهانه نقص فنی سامانه معاملات باطل شود.

ناظر بازار سهام در میانه معاملات این روز اعلام کرد: «در جریان معاملات امروز (یک شنبه) ، نماد مبین از ساعت ۹:۱۵ بازگشایی شد اما در پی بروز مشکلی فنی در سامانه معاملات، داد وستد سهام این شرکت و سایر شرکت ها از ساعت ۱۰ صبح از سرگرفته شد.بعد از شروع معاملات هم سهام پتروشیمی مبین توسط عده ای محدود خریداری شد. به طوری که تا ساعت ۱۱:۳۰ دقیقه ، ۴۳ نفر قادر به خرید بیش از ۱۸ میلیون سهم شده بودند. این اتفاق با نظارت های لازم و اعتراض کارگزاران و فعالان مواجه شد و درنهایت مقرر شد به دلیل عدم رعایت توزیع منصفانه سهام ، معاملات امروز پتروشیمی مبین باطل شود.»

صحرایی در پاسخ به این سوال که برخی از فعالان، یکی دو کارگزار را در شکل گیری این رویداد و ابطال معاملات امروز(یکشنبه) “مبین” دخیل دانسته اند، گفته بود: «در این اتفاق نه کارگزاران و نه سیستم معاملاتی نقشی نداشتند، بلکه ورود حجم انبوهی از سفارش های خرید در یک زمان ،منجر به خریداری شدن عده ای معدود شد.»

اشتباه پشت اشتباه!

اما متاسفانه تجربه ناخوشایند روز یکشنبه که تصویر نامناسبی از بازار سهام در بیرون از تالار شیشه ای حافظ به نمایش گذاشت ،نتوانست مانع تکرار اشتباه توسط مجریان و ناظران بازار سرمایه شود.آن ها دوباره برای نماد پتروشیمی مبین بازهم محدودیت اعمال کردند! در روز دوشنبه چهاردهم اردیبهشت ماه بعد از اتمام تطبیق سفارش های وارده حداکثر ۱۰۰ هزار سهمی پتروشیمی مبین به سامانه معاملاتی که طی دو ساعت توسط ۶ کارشناس عملیات بازار شرکت بورس انجام شد، نماد این شرکت در ساعت ۱۱:۰۵:۱۹ مجاز شد تا امکان داد و ستد سهام آن فراهم شود.

ناظر بازار سهام در این روز هم گفت:«درحالی برخی کارگزاران و معامله گران آنلاین مرتکب تخلف شده اند که برای سه شنبه و روزهای آینده هم همین روال امروز تکرار و طی آن سفارش های خارج از استاندارد ۱۰۰ هزار سهمی حذف می شوند تا بعد از تطبیق، نماد مبین مجاز شود. بنابراین بار دیگر تاکید می شود همه فعالان به مفاد اعلامی در پیغام های ناظر توجه کنند.»

در این روز نهایتا اعمال محدودیت های خرید سبب شد که ۴۵ میلیون سهم مبین توسط خریداران عرضه اولیه فروخته شود و قیمت سهم با ۴ درصد رشد دیگر به ۳۱۳ تومان برسد و البته ۸ میلیون سهم نیز به دلیل عدم رعایت مقررات باطل شد.در روز سه شنبه هم روال سهم به همان شکل ادامه پیدا کرد اما ادامه محدودیت های خرید فعالان بازار سهام را همچنان آزار می داد.تا جایی که دبیر کل کانون کارگزاران بورس در این روز از رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار خواست تا به جای اعمال محدودیت دامنه نوسان سهم را به ۱۵ درصد افزایش دهد تا سهم یک روزه یا دو روزه متعادل شود.اما متولی بازار سهام توجهی به این خواسته نکرد و پس از معامله ۸۶ میلییون سهم بازهم تعدادی از معاملات باطل شد. غافل از این که چهارشنبه عجیب تری هم در راه است.

در روز چهارشنبه شانزدهم اردیبهشت ماه بخش عمده ای از سهامداران مبین که ۱۶ درصد بازدهی در یک هفته آن ها را راضی کرده بود،دست به ماشه فروش زدند،اما در حالی حجم فروش سهام مبین قبل از گشایش سیستم در حال افزایش بود که بورس تهران همچنان به اشتباه مداخله در سیستم و محدودیت ثبت درخواست خرید (هر خریدار فقط می توانست ۱۰۰ هزار برگه سهم خرید کند) ادامه داد.

این موضوع سبب شد که صفحه مبین نتواند روایت دقیقی از اوضاع عرضه و تقاضای سهم به نمایش بگذارد،چون طرف خرید توسط ناظرمحدود شده بود و طرف فروش آزاد آزاد آزاد بود! این شرایط سبب شد تا تنها در سه دقیقه ۱۵۶ میلیون سهم مبین معامله شود اما بازهم صف خرید ۴۸ میلیون سهمی برای سهم ایجاد شد!
پس از این رخداد کم سابقه ناظر بازار سهام نماد مبین را متوقف کرد تا معاملات را بررسی کند. پس از این بررسی و مشاهده این که مبین بازهم خریدار دارد و اعتراض مکرر سهامداران که چرا خرید محدودیت دارد اما فروش نه ،این نتیجه حاصل شد که اساسا این مداخلات نباید در روند معاملات سهم انجام می گرفته و از ابتدا اشتباه بوده است.بنابراین سهم پس از نیم ساعت بازگشایی شد و پس از ۱۵۶ میلیون معامله،مبین بازهم صف خرید ۱۸۳ میلیونی را این بار بدون محدودیت و به طور واقعی تجربه می کرد.هر چند در آخر معاملات طرف های خریدی که محدودیت ۱۰۰ هزار سهمی را رعایت نکرده بودند با ابطال مواجه شدند و معامله بیش از ۶۲ میلیون سهم باطل شد.

پس از این رخداد ها حسن قالیباف اصل مدیرعامل بورس تهران در مصاحبه ای اعلام کرد که نماد مبین از شنبه با هیچ محدودیتی مواجه نخواهد بود.او همچنین رخدادهای روزهای گذشته نماد مبین را به نقص سیستم معاملات نسبت داد و گفت:به دلیل تحریم نتوانستیم نرم افزار جدید و روز دنیا را خریداری کنیم، بنابراین ناچار شدیم برای عدم توقف سامانه معاملات برای کنترل شرایط برای این نماد خاص محدودیت تعیین کنیم.

اما ماجرای مبین هر چند پس از یک هفته تمام شد و همه توجهات بازار سهام را به خود جلب کرد اما درس آموزنده ای برای ناظران و مجریان بازار سهام داشت.این که نباید به هیچ عنوان در معاملات بازار مداخله کرد.چه بسا اگر سامانه معاملات به دلیل فشار سنگین تقاضا برای خرید سهم مبین قطع می شد بهتر از مداخله در بازار بود و برخی بی عدالتی ها و شائبه ها به وجود نمی آمد. شائبه فساد و جابه جایی صف ها نیز هر چند اثبات شده نیست اما نگرانی عمده ای را در بازار به وجود آورده که به نظر می رسد با شرایط شفاف کنونی بورس نشدنی باشد اما به هر حال ناظر بازار سهام باید در این خصوص شفافیت بیشتری داشته باشد.در واقع رخداد های هفته گذشته مبین را می توان این گونه تحلیل کرد که بیشتر مداخله و لج بازی با سهامداران بوده تا فساد.چرا که اساسا مکانیزم های حاکم بر بازار سهام اجازه ایجاد فسادهای این چنینی را نمی دهد،ضمن این که به سلامت نفس مدیران بازار سهام همچنان اطمینان لازم وجود دارد.اما در هر حال این رخدادهای ناخوشایند سبب شد که عقربه شاخص بورس بیشتر از آن که به سمت گاو تمایل داشته باشد،طرف خرس باقی بماند.

در بازار چه خبر بود؟

در بورس تهران و فرابورس ایران طی هفته معاملاتی منتهی به شانزدهم اردیبهشت ماه مجموعا ۱۰۳۱ میلیارد تومان سهم معامله شده که ۹۶ میلیارد تومان آن مربوط به پتروشیمی مبین بود.شاخص بورس تهران نیز از ۶۵۶۳۴ واحد به ۶۴۰۶۹ رسید تا افت ۲.۳ درصدی را از خود به نمایش بگذارد.در حالی که شاخص آیفکس هم همین اوضاع را داشت و با ثبت افت۲.۰۲ درصدی عدد ۷۲۶ واحدی را از خود به نمایش گذاشت.

خبرهایی که برای بورس حکم پتک را دارند!

اما بورس تهران که اردیبهشت ماه خوبی را تا این لحظه پشت سر نگذاشته است، البته در این هفته شاهد برخی خبرهای ضد و نقیض و آزار دهنده دیگری نیز بود.از تداوم تردید ها در خصوص نتیجه مذاکرات هسته ای که بگذریم در این هفته رئیس پژوهشکده پولی و بانکی اظهار نظری در خصوص تقسیم سود بانک ها در مجامع داشت.

او در این اظهارت عجیب مدعی شد که مدیران بانک ها در حال حاضر به سهامداران خدمات می دهند نه سپرده گذاران.
او گفت:«سود سهام بانک های ایرانی تزئینی است و نباید سودهای بالا در مجامع بانک ها تقسیم شود.»این اظهارات در حالی مطرح می شود که طبق قانون تجارت تقسیم سود در اختیار مجامع بانک هاست و برای تقسیم سود یا عدم تقسیم سود در مجامع بانک هایی که در بورس پذیرفته شده اند تنها صاحبان سهام این شرکت ها تصمیم می گیرند و اساسا بانک مرکزی نه تنها اختیار بلکه صلاحیتی در این خصوص ندارد!اما چون در کشور ما مداخلات غیرقانونی بعضا از سوی سازمان ها و نهادها انجام می شود بازار از این اظهارات نگران شد و صنعت بانکداری با صف های فروش سنگینی مواجه شد و نگران از این که مهمترین حقوق سهامداران بانک ها یعنی حضور در مجمع و اعمال رای برای سود و زیان هم از آن ها سلب شود.

کمی آن طرف تر،وزارت نفت که حدود ۵ ماهی است قانون جدید نرخ خوراک را نهایی و اجرایی نکرده،همچنان بر طبل خوراک ۱۳ سنتی می کوبد.

هر چند در خلال بررسی لایحه تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت میانگین نرخ گاز شهری و وارداتی برای خوراک گاز پتروشیمی ها تصویب شد و عملا قیمت گذاری دقیق به دولت سپرده شد،اما برخی افراد از جمله رئیس کمیته پتروشیمی مجلس اخیرا گفته اند که نرخ خوراک گاز پتروشیمی ها در سال ۹۴ حدود همان ۱۳ سنت است!!! ۱۳ سنتی که آغازگر سقوط وحشتناک بورس تهران بود و توسط خانه ملت در بهمن ۹۲ به تصویب رسیده بود.

اما ظاهرا تاخیر دولت در اعلام قیمت قطعی خوراک بی دلیل نیست و حرف های چندی پیش حسینی صدر درست بوده… .وزیر نفت جمهوری اسلامی عصر چهارشنبه در حاشیه برگزاری نمایشگاه نفت درباره نرخ خوراک پتروشیمی ها گفته که برای اعلام نرخ خوراک هنوز حدود ۶ ماه دیگر وقت داریم.

بیژن زنگنه در برابر این سوال که آیا روی خوراک کمتر از ۱۳ سنتی نظر دارید، گفته:خوراک کمتر از ۱۳ سنت محال است !

وی در برابر پرسشی دیگر مبنی بر این که آیا با تدوام خوراک ۱۳ سنتی بورس آسیبی نمی بیند،گفت:افت بورس دلایل متعددی داشته و نرخ خوراک ارتباط مستقیمی با وضعیت بورس نداشته است!!!

بنابراین با وجود این ابهامات هنوز نمی توان چشم اندازی از اوضاع بازار سهام به تصویر کشید و دلیل کوتاه مدت شدن دید سرمایه گذاران و رغبت بیشتر آن ها به نوسان گیری به دلیل همین ابهامات است.بنابراین به غیرحرفه ای ها توصیه می شود که همچنان به سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری مشترک بپردازند و البته نیم نگاهی هم به عرضه های اولیه پیش رو از جمله پتروشیمی غدیر داشته باشند،شاید مبین دیگری در راه باشد…. .
*کارشناس و تحلیل گر بازار سهام
منبع: عصرایران