از ابتدای سال ۱۳۸۸ تا آذرماه سال ۱۳۹۱، حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در کشور از حدود ۱۵ هزار و ۷۷۶ میلیارد تومان در پایان اسفند ۱۳۸۷ (ابتدای سال ۱۳۸۸)، به حدود ۲۵ هزار و ۴۱۹ میلیارد تومان در پایان آذرماه سال گذشته رسید.
حجم اسکناس و مسکوک در کشور در این بازه زمانی سه سال و ۹ماهه، در حدود ۹ هزار و ۶۴۳ میلیارد تومان افزایش یافته است که نشانگر رشدی ۶۱درصدی در حجم اسکناس و مسکوک در این سه سال و ۹ماه است. مقایسه این داده‌ها با مقادیر زمانی مربوط به حجم نقدینگی حاکی از این است که در این مدت، میزان نقدینگی از ۱۹۷ هزار و ۱۳۷ میلیارد تومان در پایان سال ۱۳۸۷ به ۴۳۰ هزار و ۴۷ میلیارد تومان در پایان آذرماه سال قبل رسید که رشدی ۱۲۶درصدی را نشان می‌دهد.
حجم کل نقدینگی در این بازه زمانی به میزان ۱۲۶ درصد رشد یافته و میزان اسکناس و مسکوک در دست اشخاص به میزان۶۱ درصد افزایش پیدا کرده که رشد آن از نصف رشد نقدینگی کمتر بود.
رشد میانگین سالانه
از سال ۱۳۸۸ تا پایان سال ۱۳۹۱، حجم اسکناس و مسکوک جاری در اقتصاد کشور به طور متوسط و به صورت سالانه، با رشدی ۶/۱۳درصدی مواجه بوده است. مقایسه این رشد با میانگین رشد سالانه در سال‌های پیشین حاکی از کاهش در رشد سالانه سکه و مسکوک در کشور در تقریباً چهار سال اخیر در مقایسه با دوره قبل است. طبق آمارهای پیشین، در سال‌های ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳، رشد حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص به ترتیب معادل ۱۱ و ۱۶ درصد بود.
در دوره چهار‌ساله دولت بعدی، رشد حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص با افزایش قابل توجهی روبه‌رو شد که بخشی از آن، به دلایلی شبیه به اصلاح آماری رخ داد. در سال ۱۳۸۴ میانگین رشد حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در اقتصاد کشور معادل ۱۳ درصد بود. نرخ این رشد در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ بیشتر شد و به ۲۱ درصد و پس از آن به ۳۰ درصد رسید.
در سال ۱۳۸۷ و پس از آنکه از سوی نهادهای تصمیم‌گیر، حجم چک‌پول‌ها نیز به عنوان جزیی از میزان اسکناس و مسکوک محسوب شد، میزان رقم اسکناس و مسکوک رشد بالایی پیدا کرد و به ۹۷ درصد در این سال رسید. بدین ترتیب میانگین رشد حجم اسکناس و مسکوک در دوره ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۷، معادل ۴۴ درصد بوده است. طبق آمارها، ضریب فزاینده پولی در ابتدای سال ۱۳۸۸ در کشور معادل ۵۱/۳ بوده است، حال آنکه این ضریب در آذرماه سال ۱۳۹۱ به حدود ۹۵/۴ رسیده است. به عبارت دیگر ضریب فزاینده پولی نیز در این بازه زمانی با رشدی در حدود ۳۰ درصد مواجه بوده است.
این موضوع نشان می‌دهد می‌توان ۳۰ درصد از رشد نقدینگی را به احتساب رشد ضریب فزاینده گذاشت و میزان باقیمانده از رشد نقدینگی، یعنی ۹۶ درصد را از ناحیه رشد پایه پولی دید. بنابراین با توجه به رشد ۹۶درصدی پایه پولی از اسفندماه سال ۱۳۸۷ تا آذرماه سال ۱۳۹۱ و رشد ۶۱درصدی حجم اسکناس و مسکوک، مشخص می‌شود که در این بازه زمانی بخش دیگر پایه پولی شامل سپرده‌های بانک‌ها نزد بانک مرکزی، به میزان خیلی بیشتری از ۹۶ درصد افزایش یافته و دو برابر شده است.
طبق آمارهای رسمی بانک مرکزی، در حالی که حجم کل اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در کشور از ابتدای سال ۱۳۸۸ تا آذرماه سال ۱۳۹۱ به میزان ۶۱ درصد افزایش یافته است، حجم «پول» در کشور در این بازه زمانی به میزان ۸۶درصد رشد پیدا کرده است. این موضوع نشان می‌دهد بخش عمده‌ای از رشد حجم پول در کشور در این بازه، از ناحیه رشد «سپرده‌های دیداری» بوده است.
بررسی دقیق‌تر در ارقام مربوط به میزان «سپرده‌های دیداری» در این بازه سه سال و ۹ماهه، حاکی از رشدی ۹۶درصدی در «سپرده‌های دیداری» بانک‌ها در این مدت است. در مقابل، می‌توان روند رشد «شبه‌پول» یا «سپرده‌های غیر‌دیداری» را نیز از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۱ در اقتصاد کشور مورد بررسی قرار داد. حجم سپرده‌های غیر‌دیداری در اقتصاد کشور از پایان سال ۱۳۸۷ تا آذر ۱۳۹۱، به میزان ۱۴۲ درصد رشد یافته است. در این میان، رقم مربوط به «قرض‌الحسنه پس‌انداز» در این بازه زمانی با رشدی ۷۴درصدی مواجه بوده و مقدار «سرمایه‌گذاری مدت‌دار» نیز در این مدت، افزایشی به اندازه تقریباً ۱۵۱ درصد را به خود دیده است.
  |
 |
 |
 |
 |
 |
