تحلیلگری سهام با حضور شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری

یکی از اهداف مهم سیاست‌گذاران بازارهای سرمایه، تلاش در جهت ارتقای کارآیی و شفافیت بازار است؛ یک بازار کارآ به افراد مطلع و تحلیلگر نیاز دارد که با تجزیه و تحلیل صحیح و به موقع اطلاعات، زمینه کارآیی اطلاعاتی و به تبع آن کارآیی قیمت‌گذاری و سوق دادن قیمت‌ها به سوی ارزش ذاتی و منصفانه را به‌وجود آورند. واضح است که همه سرمایه‌گذاران از توانایی لازم برای ارزیابی دقیق اوراق بهادار برخوردار نیستند؛ بنابراین مجموعه‌ای از افراد یا نهادهای متخصص و حرفه‌ای که هم از دانش حرفه‌ای و هم از امکانات فنی برای پردازش و تحلیل اطلاعات مالی بهره‌مند هستند، باید خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری را با کیفیت عالی ارائه کنند. نتیجه فوق زمانی حاصل می‌شود که مشاوران سرمایه‌گذاری خدمات مشاوره‌ای خود را با کیفیت مناسبی ارائه دهند. به عبارت دیگر باید نسبت به صحیح بودن اطلاعات ارائه شده توسط مشاوران سرمایه‌گذاری اطمینان معقولی حاصل شود. به این منظور ارائه‌ خدمات مشاوره به سرمایه‌گذاران باید از طریق یک نظام ضابطه‌مند انجام شود تا فقط افراد یا نهادهایی که از صلاحیت و توانایی لازم برای این کار برخوردار هستند، بتوانند به سرمایه‌گذاران در امر سرمایه‌گذاری مشاوره دهند.

در بازارهای سرمایه پیشرفته، ایجاد ضابطه برای فعالیت مشاوران سرمایه‌گذاری از طریق تصویب قوانین مشاور سرمایه‌گذاری محقق شده است. به‌عنوان مثال در ایالات متحده آمریکا،‌ قانون مشاوران سرمایه‌گذاری مصوب سال ۱۹۴۰ این الزام را به‌وجود می‌آورد که کلیه مشاوران سرمایه‌گذاری نزد کمیسیون بورس و اوراق بهادار این کشور به ثبت برسند. در بازار سرمایه ایران بر اساس ماده ۲۸ قانون بازار اوراق بهادار، تاسیس نهادهای مالی موضوع این قانون منوط به ثبت نزد سازمان است و فعالیت‌های آنها تحت نظارت سازمان انجام می‌شود. تصدی به فعالیت مشاور سرمایه‌گذاری، مستلزم اخذ مجوز فعالیت از سازمان بورس و اوراق بهادار است. بر اساس بند ۱۶ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار، مشاور سرمایه‌گذاری شخص حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص، درباره خرید و فروش اوراق بهادار، به سرمایه‌گذار مشاوره می‌دهد و طبق بند ۳ ماده ۱ دستورالعمل تاسیس و فعالیت مشاور سرمایه‌گذاری، مشاور سرمایه‌گذاری عبارت است از: هرگونه مشاوره موضوع بند ۱۶ ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار در مورد خرید یا فروش اوراق بهادار که شامل موارد زیر می‌شود:
الف) توصیه به خرید، فروش یا نگهداری اوراق بهادار؛
ب) اظهارنظر راجع به روند قیمت یا عرضه و تقاضای اوراق بهادار در آینده؛
ج) اظهارنظر راجع به ارزش ( قیمت) اوراق بهادار.
شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری آوای آگاه و آرمان آتی از نخستین شرکت‌هایی بودند که از اواخر سال ۱۳۸۹ و اوایل سال ۱۳۹۰ موفق به اخذ مجوز فعالیت به‌عنوان شرکت مشاور سرمایه‌گذاری از سازمان بورس و اوراق بهادار شدند. از اواسط سال ۱۳۹۰، چهار شرکت دیگر به جمع شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری پیوستند که این امر نوید‌بخش گسترش دانش مالی در بازار سرمایه و ارائه خدمات تخصصی بیشتر در حوزه‌های فعالیت شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری در ایران بود و در سال ۱۳۹۱ و ۱۳۹۳ چهار شرکت مشاور سرمایه‌گذاری دیگر نیز به جمع شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری اضافه شد تا جمع شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری به ۱۰ شرکت برسد. سهم مالکیت سهامداران حقوقی نسبت به سهامداران حقیقی در شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری بیشتر است. به نحوی که به‌طور متوسط سهامداران حقیقی ۴۷ درصد و سهامداران حقوقی ۵۳ درصد از سهام شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری را طی سال ۱۳۹۲ به خود اختصاص داده‌اند. در این بین درآمد شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری در سال ۱۳۹۲ مبلغ ۶۷ میلیارد و ۵۳۰ میلیون ریال بوده است. بررسی ترکیب درآمدی شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری دارای مجوز فعالیت در سال ۱۳۹۲، بیانگر این است که این شرکت‌ها طی سال ۹۲ معادل ۲۹ درصد از درآمدهای خود را در راستای فعالیت اصلی خود و ۷۱درصد درآمدهای خود را از سایر درآمدهای غیر اصلی خود کسب کرده‌اند که عمده درآمدهای فرعی این شرکت‌ها ناشی از سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار بوده است.

ترکیب درآمد شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری
نسبت‌های سودآوری، میزان سودآوری شرکت در یک دوره را نشان می‌دهند. توانایی تحصیل سود و بازده کافی سرمایه‌گذاری، معیاری است برای سنجش سلامت مالی و مدیریت موثر شرکت. هر میزان حاشیه سود شرکت بالاتر باشد نشان از عملکرد بهتر در مدیریت شرکت در دستیابی به اهداف و استراتژی‌های تعیین شده دارد. جدول زیر نسبت‌های سودآوری شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری را نشان می‌دهد.

با وجود نوپا بودن این صنعت هر سه شاخص حاشیه سود خالص، بازده دارایی‌ها و بازده حقوق صاحبان سهام در سال ۱۳۹۲ نسبت به سال ما قبل از آن، از رشد قابل ملاحظه‌ای برخوردار بوده است. همان‌طور که ملاحظه می‌شود، نسبت‌های فوق نسبت به سال ۱۳۹۱ به ترتیب ۸/۲، ۵ و ۱۱ برابر شده‌اند که این نشان از عزم جدی این شرکت‌ها در دستیابی به جایگاه واقعی خود دارد.
با این حال همان‌گونه که اشاره شد، تنها ۲۹ درصداز کل درآمدهای کسب شده در این صنعت منتج از موضوع فعالیت اصلی شرکت‌ها (ارائه خدمات مشاور سرمایه‌گذاری) بوده و جز چهار شرکت مشاور سرمایه‌گذاری معیار،آوای آگاه، ابن‌سینا مدبر و دیدگاهان نوین درصد بالایی از درآمدهای دیگر شرکت‌ها از محل درآمدهای فرعی بوده است. در ادامه برخی از عوامل موثر بر عدم موفقیت شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری را می‌توان به شرح زیر برشمرد:
از جمله موارد تاثیرگذار بر دامنه فعالیت و سودآوری شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری، وجود رقبایی است که علاوه بر ارائه خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری، قادر به ارائه مجموعه متنوعی از خدمات به مشتریان می‌باشند. شرکت‌های تامین سرمایه و کارگزاری‌ها از جمله شرکت‌هایی هستند که می‌توانند در کنار ارائه سبدی از خدمات مختلف (از جمله تعهد پذیره‌نویسی، خدمات معامله‌گری اوراق بهادار، خدمات سبدگردان و…) به فعالیت مشاوره سرمایه‌گذاری نیز بپردازند. معمولا تحلیل چرخه عمر شرکت‌ها در
۴ مرحله معرفی، رشد، بلوغ و افول انجام می‌شود. شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری در ایران به‌عنوان شرکت‌های نوپایی هستند که در مرحله معرفی قرار دارند. ویژگی این مرحله، بالا بودن هزینه‌های اولیه و پایین بودن درآمدهای آنها است. مدیران و مؤسسان شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری در زمان دریافت مجوز به حساسیت‌ها و مشکلات پیش‌روی این صنعت توجه جدی نکرده و در برخی از این شرکت‌ها جدیت لازم در ایجاد رونق در فعالیت‌های این شرکت‌ها به چشم نمی‌خورد و این عامل سبب شده است تا فضای مناسبی را برای مشاوره سرمایه‌گذاری در نظر نگرفته، نیروی انسانی کارآمد و باتجربه خود را از دست داده و بعضا شرایط احراز مجوز فعالیت خود را نیز از دست بدهند.
کوچک بودن شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری و عدم امکان انجام هزینه‌های تبلیغات گسترده موجب شده است تا بسیاری از سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه با محصولات و خدمات این شرکت‌ها آشنایی کافی نداشته باشند.
یکی از مشکلات پیش‌روی شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری، فعالیت گسترده سایت‌ها، وبلاگ‌ها و شرکت‌های تحلیلی- خبری هستند که بدون اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار به ارائه خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری می‌پردازند. این شرکت‌ها به علت عدم رعایت ساختارهای قانونی لازم قادر به ارائه خدمات با بهای ناچیز می‌باشند که برخورد جدی با اینگونه سایت‌ها و وبلاگ‌ها را می‌طلبد. همچنین این سایت‌های فاقد مجوز، با خرید گزارش‌های تحلیلی از شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری آنها را با قیمت‌های بسیار نازلی در بازار و به نام خود به فروش می‌رسانند. در ضمن تاکنون چندین‌بار نامه‌نگاری توسط «سازمان» با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درخصوص معرفی بیش از ۳۰ سایت و وبلاگ غیر‌قانونی به منظور مسدود نمودن این‌گونه سایت‌ها صورت‌گرفته که متاسفانه هنوز اقدام جدی در این خصوص صورت نگرفته است.
امروزه کمتر سرمایه‌گذاری را می‌توان یافت که حاضر باشد با حضور خود در شرکت مشاور سرمایه‌گذاری و اخذ قرارداد، مبادرت به دریافت گزارش‌های تحلیلی کند. ماهیت پیچیده بازار سرمایه مستلزم به‌کارگیری ابزارهای پیشرفته برای ارائه تحلیل‌های سرمایه‌گذاری می‌باشد. نوع و رویکرد ارائه خدمات توسط شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری باید از قرارداد محوری به تکنولوژی محوری تغییر کند. به‌عنوان مثال ارائه تحلیل از طریق پیام کوتاه، تماس تلفنی، ایمیل واشتراک از طریق سایت اینترنتی می‌تواند طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران را به سمت استفاده از خدمات این شرکت‌ها جذب کند که این مهم تاکنون مورد توجه شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری قرار نگرفته است. از این رو به نظر می‌رسد جهت تقویت موقعیت رقابتی و تسهیل ادامه فعالیت شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری، لازم است تمهیداتی برای مقابله با موانع مذکور اتخاذ شود.

منبع: دنیای اقتصاد