مسیر تازه بورس

طی هفته گذشته بار دیگر بازارهای سرمایه‌گذاری ردای قرمز بر تن کرده و همگی با افت مواجه شدند. شروع دور جدید مذاکرات هسته‌ای طی هفته سپری شده، کلیه سرمایه‌گذاران را در حالت انتظار فرو برد. در این شرایط، برخی ناآرامی‌ها در عراق و تشدید درگیری‌ها در این کشور منجر به افزایش نگرانی‌ها در بازار داخلی و به ویژه بازار سهام شد. به این ترتیب، انتظار فرسایشی سرمایه‌گذاران در حالی ادامه می‌یابد که همه نگاه‌ها به نتیجه مذاکرات هسته‌ای است. این مساله نه تنها بر سرمایه‌گذاران خرد اثرگذار بوده، بلکه فعالان بزرگ اقتصادی و حتی مسوولان بخش‌های مختلف نظیر سازمان بورس را نیز در حالت انزوا قرار داده است. نتیجه این امر منجر به بی‌تحرکی و تمایل به رکود کلیه بازارهای سرمایه‌گذاری کشور شده است.

در بازار ارز، امیدواری به گشایش‌های هسته‌ای منجر به شکسته شدن کف حمایتی ۳ هزار و ۲۰۰ تومانی دلار پس از مدت‌ها شد. این در حالی است که همواره ناآرامی‌های منطقه‌ای منجر به افزایش هیجانی قیمت دلار می‌شد. در بازار جهانی طلا، جنگ‌های داخلی عراق منجر به افزایش قیمت‌های طلای جهانی و نفت شده، در حالی که اثر آن بر بازار ارز تهران مشاهده نمی‌شود. به این ترتیب در پایان هفته گذشته، دلار در مسیر کاهشی ملایم خود، با افت ۵۰ تومانی مواجه و به قیمت ۳ هزار و ۲۰۰ تومان معامله شد. بازار سکه نیز بدون توجه به تغییرات قیمتی طلای جهانی، همگام با دلار روند نزولی خود را ادامه داد به طوری که هر سکه طرح جدید در هفته گذشته با ۷ هزار تومان کاهش به قیمت ۹۵۳ هزار تومان معامله شد. در این شرایط، گرچه مذاکرات هسته‌ای تا مراحل مناسبی پیش رفته است اما هنوز تا توافق نهایی فاصله زیاد است. این امر احتمال بازگشت قیمت‌ها در بازار ارز و پیرو آن سکه را در هفته جاری تقویت می‌کند.
در این میان، شاخص کل بورس تهران بیش از همه با افت مواجه و طی هفته گذشته با تغییراتی معادل منفی ۲/۲ درصد همراه شد. به این ترتیب، روند نزولی فرسایشی شاخص کل بورس در روزهای ابتدایی هفته ادامه یافت و ناآرامی‌های عراق، به عنوان دومین بازار هدف محصولات صادراتی ایران در سال ۹۲، منجر به تشدید افت شاخص بورس شد. با این حال، شاخص کل در میانه راه با نزدیک شدن به کف حمایتی ۷۲ هزار واحدی تغییر مسیر داد و توانست بخش اندکی از افت خود را در روزهای پایانی هفته جبران کند.
حمایت واقعی یا دلخوشی؟
پس از آنکه شاخص کل طی دو روز ابتدایی هفته گذشته با سقوط ۱۸۰۰ واحدی مواجه شد، جلسه‌ای میان مسوولان بورس و سهامداران حقوقی برگزار شد و طی آن قرار شد تا از بازار حمایت جدی انجام شود. پیش‌تر نیز درخصوص تزریق ۵ هزار میلیارد تومانی به صندوق توسعه بازار مباحثی صورت گرفته بود. اما آنچه در حال حاضر در معاملات بورس مشاهده می‌شود این است که بازار سهام تقریبا با هیچ حمایتی از سوی افراد حقوقی مواجه نیست و صندوق توسعه نیز با توجه به عدم شفافیت در نحوه عملکرد خود، به ظاهر غیر‌فعال است. در شرایطی که سهامداران حقیقی روی خوشی به بازار نشان نمی‌دهند گرچه وعده‌های حمایتی در کوتاه مدت منجر به عدم سقوط بیشتر شاخص می‌شود (مشابه روزهای پایانی هفته گذشته) اما در ادامه بر بی‌اعتمادی سهامداران دامن زده و ریزش‌های شدیدتری را رقم خواهد زد. از سوی دیگر، برخی مدیران و تحلیلگران نیز شرایط فعلی بازار را برای خرید سهام بسیار مناسب عنوان می‌کنند. به عقیده آنها اصلاح قیمتی در بازار سهام به اندازه کافی انجام شده و اکنون زمان خرید در کف قیمتی است. با این حال، مشاهده می‌شود سهامداران حقوقی که عموما از تیم‌های متخصص تشکیل شده‌اند و به خوبی وضعیت بازار و سهام را تحلیل می‌کنند تمایل زیادی به خرید سهام جدید نشان نمی‌دهند. در واقع، حالت ضد و نقیضی میان اظهارات افراد مزبور و عملکرد مشاهده شده در بازار وجود دارد. در یک بررسی دقیق‌تر، مشاهده می‌شود نسبت قیمت به سودآوری (P/E) متوسط بازار به تازگی به زیر ۶ مرتبه رسیده است که همین مساله دلیلی بر ارزشمند بودن سهام موجود عنوان می‌شود. حال آنکه با نگاهی به روند سال‌های اخیر این نسبت در بورس تهران، مشاهده می‌شود گرچه این رقم از مرز هشدار خارج شده است اما همچنان در مرز بالای متوسط سال‌های گذشته حرکت می‌کند. بنابراین، نباید صرفا با پیشنهادها و وعده‌های خوش‌بینانه موجبات بی‌اعتمادی بیشتر سهامداران به بازار سهام فراهم شود.
تداوم معاملات ضعیف
طی هفته گذشته، ۲۰۰۹ میلیون سهم به ارزش ۴ هزار و ۵۶۲ میلیارد ریال در ۲۰۰ هزار و ۱۶۹ دفعه معامله شد. بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد میانگین حجم معاملات روزانه طی هفته گذشته، نسبت به میانگین آن از ابتدای سال حدود ۴۰ درصد کاهش داشته که نشان‌دهنده عدم پویایی بازار در شرایط فعلی است. همان‌طور که اشاره شد، انتظار سهامداران مهم‌ترین عامل افت حجم معاملات به شمار می‌آید. پایین‌بودن حجم معاملات در شرایطی که شاخص نیز مسیر نزولی را طی می‌کند نشان می‌دهد اگر انتظار سهامداران به نتیجه مناسبی نرسد و آنها در معاملات حضوری فعال پیدا کنند، ممکن است شاهد ریزش‌های شدیدتری در بازار باشیم. با این حال امید است نتایج حاصل از مذاکرات هسته‌ای مناسب باشد و بتواند اثرات مناسبی بر بازار سرمایه داشته باشد.
قیمت‌ها در سطح مناسبی قرار دارند
بررسی روند حضور سهامداران نشان می‌دهد افت شدید شاخص کل در روزهای ابتدایی شاخص با حمایت سهامداران حقوقی مواجه شده و همین مساله منجر شده است تا سهم حضور حقوقی‌ها و حقیقی‌ها در مجموع هفته تقریبا یکسان باشد. اما نکته قابل توجه آنکه در روزهای پایانی شاهد حضور بسیار کمرنگ سهامداران حقوقی هستیم و حتی آنها در روزی که شاخص تنها ۱۰۰ واحد رشد کرده بیشتر در نقش فروشنده حضور یافته‌اند. این مساله موید آن است که این سهامداران نیز سطح فعلی قیمت‌ها را چندان پایین ندانسته و رشد بیشتر آن را ضروری نمی‌دانند. در این شرایط، طی هفته گذشته تغییر مالکیتی به ارزش ۷۰۸ میلیارد ریال (معادل ۱۳ درصد ارزش کل معاملات) از سوی سهامداران حقیقی به حقوقی انجام شد. همان‌طور که اشاره شد حمایت روزهای شنبه و یکشنبه مهم‌ترین عوامل این تغییر مالکیت به شمار می‌آیند. با این حال با مقایسه روند تغییرات مالکیت و شاخص کل مشاهده می‌شود که در روزهای رشد شاخص، روند تغییر مالکیت به سمت سهامداران حقوقی معکوس یا کند شده است.
بورس نیازمند اصلاح بیشتر؟
یک تحلیلگر تکنیکال بازار سهام با اشاره به وضعیت اخیر بازارهای سرمایه‌گذاری، می‌گوید: شاخص کل از ابتدای سال ۹۳ تا کنون در حدود ۸/۷ درصد افت را در کارنامه خود به ثبت رسانده است. این در حالی است که در بازارهای موازی برخلاف بورس، دلار در مقطعی بازدهی بیش از ۱۰ درصد را برای فعالان این عرصه به ارمغان آورد و در حال حاضر نیز بیش از ۶ درصد بالاتر از قیمت ابتدای سال قرار دارد. بازدهی بازار سکه نیز گرچه در حال حاضر رقمی نزدیک به صفر است، با این حال در سه ماه گذشته سکه نقدی نیز با ثبت قله ۱۰ میلیون و ۳۸۰ هزار ریالی در اوایل اردیبهشت ماه، در حدود ۹ درصد افزایش نسبت به ابتدای سال را درکارنامه خود به ثبت رسانده است. در بازار مسکن نیز اگر چه قیمت‌ها تغییرات چندانی نداشته است، با این حال گزارش‌ها حاکی از افزایش تعداد معاملات است. جالب اینکه سپرده‌های روزشمار بانکی با توجه به میزان سود، رقمی بین ۵ تا ۶ درصد برای سپرده‌گذاران بانکی به ارمغان آورده است. مهرداد خالقی با اشاره به بازدهی شاخص بورس طی ۱۰ سال گذشته به دو نکته اشاره می‌کند که به ترتیب عبارت است از:
نکته اول. در این بازه زمانی تنها در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۷ شاخص نسبت به ابتدای سال با افت به کار خود پایان داده است. جالب اینکه بازار در این دو سال به ترتیب ۸/۱۲ و ۲/۱۰ درصد افت را تجربه کرده است. در حال حاضر تنها با گذشت ۳ ماه از سال شاخص کل تغییراتی در حدود منفی ۸ درصد را در کارنامه خود ثبت کرده است.
نکته دوم. از سال ۱۳۸۸ تا پایان سال ۱۳۹۲ شاخص به طور پیوسته بازدهی مثبت را برای فعالان بازار سرمایه به ارمغان آورده است و پس از ثبت بازدهی ۳۰۲ درصدی در این بازه زمانی، سوال اصلی اینجاست که آیا دوران اصلاح بازار فرا رسیده است؟
وی ادامه می‌دهد: همان‌طور که در جدول مربوط به P/E مشخص است، از سال ۱۳۹۱ تا کنون، میانگین کمترین P/E بازار معادل ۵۹/۴ واحد و مربوط به مرداد ۱۳۹۱ است؛ یعنی همان زمانی که موج قدرتمند صعودی بازار سرمایه آغاز به کار کرد. به‌طور متوسط، میانگین P/E بازار در سال ۱۳۹۱ در حدود ۴۵/۵ مرتبه بوده است. اما در سال ۱۳۹۲‌، این نسبت، پله پله در حال رشد بود و با توافق موقت هسته‌ای در ژنو، به دلیل خوش‌بینی بازار نسبت به آینده، آهنگ رشد آن بازار شدت بیشتری گرفت و در نهایت در آذر ماه ۱۳۹۲ بازار با ثبت رقمی معادل ۰۴/۸ واحد، اوج خود را تجربه کرد و با آغاز دوران رکود در بازار رو به افول گذاشت. این کارشناس بازار سرمایه عنوان می‌کند: میانگین نسبت P/E بازار در سال ۱۳۹۲ در حدود ۷۶/۶ واحد بود؛ یعنی ۳۱/۱ واحد رشد P/E بازار را در ظرف یک سال شاهد بودیم. از جمله دلایل این امر می‌تواند روی کار آمدن دولت جدید و همچنین توافق موقت هسته‌ای باشد که هر دو نشان‌دهنده امیدواری اهالی بازار نسبت به آینده اقتصادی کشور در آن برهه از زمان است. در این میان نکته جالب توجه فاصله بین کمترین و بیشترین P/E بازار ظرف دو سال یادشده است، به طوری که از مرداد ۱۳۹۱ این نسبت از ۵۹/۴ در مدت ۱۶ ماه تا ۰۴/۸ واحد در آذر ۱۳۹۲ رشد کرد تا به این ترتیب شاهد رشد ۵/۳ واحدی میانگین P/E بازار در مدت ۱۶ ماه باشیم.
خالقی اظهار می‌کند: در حال حاضر بنا به گفته متولیان بازار سرمایه سود نقدی شرکت‌ها در حدود ۵۵ هزار میلیارد ریال است و با توجه به ارزش روز بازار P/E کنونی بازار سرمایه رقمی معادل ۳۲/۶ واحد است. این بدان معنا است که این نسبت تقریبا معادل شهریور ماه سال گذشته است و رشدی که بازار به دلیل توافق موقت هسته‌ای در نیمه دوم سال ۹۲ با آن مواجه شد، از بازار پس گرفته شده است. به این ترتیب در حالی که پیک شاخص کل در شهریور ماه سال گذشته حدود ۶۲ هزار واحد بود، اکنون شاخص کل در حالی در محدوده ۷۲ هزار واحدی نوسان می‌کند که P/E به شهریور ۹۲ رسیده که یکی از دلایل این موضوع رشد ۳ هزار میلیارد ریالی سود شرکت‌ها است.

دو سناریو برای روند شاخص کل
این تحلیلگر در رابطه با وضعیت تکنیکال شاخص کل بیان می‌کند: به لحاظ نموداری، روز ۲۴ خرداد ماه بازار کف قبلی خود را در محدوده ۷۳۶۳۷ واحد بی اعتبار کرد تا به سمت کف جدید حرکت کند. در صورتی‌که بازار نتواند در روزهای آینده خود را بالای محدوده ۷۳۶۳۷ واحد تثبیت کند، ناگزیر به سمت اهداف نزولی جدیدی حرکت خواهد کرد. در این بین تنها شانس شاخص کل برای بقا در کانال ۷۰ هزار واحد واکنش به یکی از سه سطح حمایتی ۷۲۲۷۹، ۷۱۷۲۹ یا ۷۰۵۵۱ واحد است. در صورتی‌که این سطوح کارساز نباشد، ناگزیر بازار حداقل تا ۶۸ هزار واحد اصلاح را تجربه خواهد کرد. اما سناریوی دوم شکسته شدن باند مقاومتی ۷۳۶۳۷ – ۷۴۰۰۰ واحد است که در این صورت علاوه‌بر نفوذ شاخص بالای محدوده کف قبلی، روند نزولی حداقلی (مینوری) شاخص کل نیز شکسته خواهد شد و به این ترتیب بازار می‌تواند حداقل تا ۷۹۰۰۰ واحد و حداکثر تا ۸۴۰۰۰ واحد رشد را تجربه کند، البته این رشد نیاز به یک محرک قوی دارد. بازار می‌تواند در قالب نهایی شدن توافق هسته‌ای شروع به پیشروی کند، یا اینکه با ایجاد موانعی در جهت توافق و افزایش نرخ دلار با چاشنی افزایش نرخ محصولات برخی صنایع پیشروی داشته باشد.
تنها ۴ صنعت مثبت طی یک هفته
طی معاملات هفته گذشته، عمده صنایع با روند شاخص کل همراهی کردند و منفی شدند. به این ترتیب، در میان صنایع بورسی تنها ۴ گروه توانستند تغییرات مثبتی را به ثبت برسانند. گروه ساخت دستگاه‌ها و وسایل ارتباطی، استخراج سایر معادن، محصولات چوبی و سیمان به ترتیب با ۶/۱۲، ۷۸/۳، ۵۸/۰ و ۱۹/۰ درصد رشد توانستند بیشترین بازدهی هفتگی را در میان صنایع بورسی به ثبت برسانند. در این میان، تنها گروه سیمانی است که در میان صنایع بزرگ بورسی جای می‌گیرد. این گروه که در هفته منتهی به ۲۳ خرداد ماه، بیشترین افت شاخص را با توجه به تاخیر در تصمیم گیری در خصوص افزایش نرخ سیمان تجربه کرده بود؛ در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته با مصوب شدن افزایش قیمت سیمان توانست روند خود را تغییر دهد و در مجموع هفته رشد ملایمی را به ثبت برساند.
از سوی دیگر، استخراج زغال‌سنگ، سایر محصولات کانی غیرفلزی، ساخت محصولات فلزی و محصولات کاغذی به ترتیب با ۹/۸، ۷/۴، ۵/۴ و ۸/۳ درصد افت، منفی‌ترین گروه‌های هفته گذشته شدند. کاملا طبیعی است که در شرایط منفی بازار، گروه‌های کوچک‌تر که شرکت‌های کمتر و با حجم مبنای پایین‌تری دارند بیشترین افت را تجربه کنند. با این حال سایر گروه‌های بزرگ نیز با افت‌های قابل توجهی مواجه شدند. در این میان می‌توان به گروه خودرو اشاره کرد که پتانسیل‌های زیادی را در صورت گشایش‌های هسته‌ای دارد. در واقع، میزان افزایش قیمت خودروها توسط شورای رقابت، مطابق انتظارات نبود و همین مساله منجر شد تا در ابتدای هفته این گروه با افت قابل‌توجهی مواجه شود.
همچنین، طی هفته گذشته، گروه پالایشگاهی، بانکی و خودرویی بیشترین حجم معاملات را در اختیار داشتند که به ترتیب با ۳، ۱/۲، و ۱/۳ درصد افت شاخص نیز همراه بودند. روند ۱۰ گروه با بیشترین حجم معاملات نشان می‌دهد عمده این صنایع افت‌های بیش از۲ درصدی را تجربه کرده‌اند که همین امر منجر به افت ۲/۲ درصدی شاخص کل طی هفته گذشته شده است.

منبع: دنیای اقتصاد