لزوم تناسب بین نرخ تورم و نرخ سود سپرده

دکتر هادی حق‌شناس*: طبیعی است که بازار پول مهم‌ترین بازار در ۴ بازار اقتصاد است. بازارهای کار، کالا، سرمایه و بازار پول تقسیم‌بندی علم اقتصاد برای بازارها هستند و معمولا این بازار پول است که اثرگذار بر سایر بازارهاست. به‌عبارت ساده‌تر سایر بازارها متاثر از بازار پول هستند. به لحاظ اینکه سه بازار دیگر می‌شود با پول پررونق یا کم‌رونق شود. به‌عنوان مثال اگر زمانی نرخ سپرده‌ها خیلی بیشتر از نرخ بازدهی بازار کالا یا بازار بورس شوند، مردم به‌جای اینکه پولشان را در بازار سرمایه یا بازار کالا سرمایه‌گذاری کنند، مستقیما در بازار پول سپرده‌گذاری می‌کنند. بنابراین علامت‌دهنده بقیه بازارها به لحاظ نرخ بازدهی نرخ پول، بازار پول است. از طرف دیگر خود بازار پول هم متاثر از نرخ تورم است یعنی نوسانات نرخ تورم می‌تواند منجر به نوسانات نرخ سود در بازار پول باشد. در اقتصاد ایران به‌دلایل مختلف همواره نرخ تورم دورقمی داشتیم و هر مقطع زمانی که نرخ تورم بیش از نرخ سود سپرده بانک‌ها بود، حجم سپرده‌گذاری کم شده به خاطر اینکه مردم جهت جلوگیری از کاهش ارزش پول سپرده‌گذاری در بانک‌ها، پول را از بانک‌ها خارج می‌کردند و به بازارهای دیگر هدایت می‌کردند. در سنوات گذشته در سال‌هایی که بازار مسکن با رشد قیمت کاذب مواجه شد، یا بازار طلا و بازار ارز دچار رشد هیجانی شد، بخشی از منشا آنها ناشی از عدم قیمت واقعی نرخ سود سپرده بانک‌ها بوده است. یادمان نرفته سال ۱۳۸۵ وقتی به شکل دستوری نرخ سود سپرده بانک‌ها کم شد، پول‌ها به سمت سایر بازارها هدایت شدند. نکته کلیدی اینکه نرخ سود سپرده باید متناسب با میانگین تورم باشد نه تورم نقطه به نقطه. اگر به‌عنوان مثال فقط در فروردین‌ماه نرخ تورم نقطه به نقطه زیر ۲۰ درصد شده است، عملکرد یک ماه نمی‌تواند منشا تصمیم‌گیری در بازار پول شود. بهتر این بود که میانگین تورم حداقل در نیمه اول سال ۹۳ به زیر ۲۰ درصد می‌رسید آن‌وقت بانک مرکزی نرخ سود سپرده‌ها را ۲۲ درصد اعلام می‌کرد و چه بسا بهتر این بود که حداقل چند ماهی از فاز دوم هدفمندکردن یارانه‌ها می‌گذشت و همچنین بانک مرکزی نرخ ارز را یکسان‌سازی می‌کرد و پس از‌آن اقدام به کاهش نرخ سپرده بانک‌ها می‌کرد. گرچه کاهش نرخ سپرده بانک‌ها منجر به کاهش هزینه مالی پروژه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی می‌شود، گرچه هرچه نرخ سود سپرده‌ها کمتر شود، نرخ سود تسهیلات بانکی نیز کمتر می‌شود و در این قضیه شکی وجود ندارد ولی شاخص‌های کلان اقتصادی باید باهم دیده شود. نرخ تورم نرخ رشد اقتصادی، نرخ رشد نقدینگی، نرخ سود سپرده بانک‌ها و شاخص‌هایی از این دست باید در یک بازه زمانی مناسب و باهم دیده و اجرایی شود. به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی کمی عجله کرد شاید اگر این تغییرات نرخ سود سپرده‌ها را با یک وقفه زمانی چند ماهه انجام می‌داد، نتایج بهتری می‌گرفت. گرچه امروز انتظار عمومی این است که تورم انتظاری کم شود به‌رغم اینکه فاز دوم هدفمندکردن یارانه‌ها اجرایی شد چون در فاز دوم افزایش قیمت حامل‌های انرژی تقریبا یک‌دهم فاز اول هدفمندکردن یارانه‌هاست، انتظار افزایش تورم غیرقابل تحملی را نداریم. ولی باز تاکید می‌شود بهتر این بود که متولی بازار پول پس از تخلیه تورم ناشی از هدفمندکردن فاز دوم یارانه‌ها، اقدام به اصلاح نرخ سپرده بانک ها می‌کرد.

منبع: آرمان