چشم‌انداز روشن بورس ۹۳

پس از مدتی افت شاخص طی اولین ماه سال جاری، بازار از حالت نوسانی گذار کرده و در مسیر صعودی خود قرار گرفته است. به عبارت دقیق‌تر، اصلاح قیمت‌های انجام شده، وضعیت متعادلی را برای بورس تهران در سال ۹۳ به ارمغان آورده است تا سهامداران با اطمینان خاطر بیشتر در معاملات به فعالیت بپردازند. در این شرایط، حمایت دولت و بانک‌ها از طریق صندوق توسعه، امنیت سرمایه‌گذاری در بورس را افزایش داده و با توجه به ثبات بخش‌های مختلف اقتصادی، انتظار می‌رود بازار روند صعودی متعادلی در سال جاری داشته باشد. از سوی دیگر، احتمال کنترل سود سپرده‌های بانکی به عنوان امری اثرگذار بر بورس که بارها بر آن تاکید شده است و همچنین ورود به فصل مجامع تداوم این روند رو به رشد بازار را تضمین می‌کند.

تعادل پایدار یا ناپایدار؟
نصرالله برزنی در خصوص وضعیت فعلی بازار عنوان می‌کند: در بورس با دارایی‌های مالی طرف هستیم که ماهیت متفاوتی با دارایی‌های فیزیکی نظیر مسکن دارد. بنابراین نمی‌توان ارزش واقعی آنها را به صورت مطلق و پایدار شناسایی کرد. بر این اساس، حال که برخی اصلاح قیمت‌ها انجام شده است به سادگی نمی‌توان نقطه تعادل فعلی را پایدار دانست. این کارشناس خبره بازار سرمایه می‌افزاید: ارزش اوراق بهادار تابع شرایط کلی اقتصاد است و این شرایط حاکم بر بازار است که نقطه تعادل را تعیین می‌کند. به عنوان مثال، فرض کنید قیمت سهمی در حال حاضر ۵۰۰ تومان ارزش‌گذاری شده است و روز بعد به ۵۵۰ تومان برسد. در این شرایط، نمی‌توان گفت که قیمت تعادلی این سهم همان ۵۰۰ تومان بوده و باید کاهش قیمت آن را مجددا شاهد باشیم؛ زیرا ممکن است شرایط آن در روز بعد متفاوت باشد و قیمت تعادلی را تحت تاثیر قرار دهد. به این ترتیب، باید گفت که نقاط تعادل در بازار سرمایه، نقاط ناپایداری هستند که نوع احساس اطمینان به آینده بازار و امنیت سرمایه‌گذاری در آن می‌تواند این نقاط را جابه‌جا کند. این تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است که حتی در دی ماه سال گذشته نیز که شاخص به اوج خود (۸۹۵۰۰واحد) رسید در نقطه تعادل بوده‌ایم و ادامه می‌دهد: در آن دوران، موج خوش‌بینی موجود در بازار، جو روانی ایجاد کرد که رشد قابل توجه شاخص را به دنبال داشت. به این ترتیب، بازدهی شاخص از ابتدای سال به بیش از ۱۳۰ درصد رسید که با توجه به یک سوم شدن ارزش پول ملی در این سال امری طبیعی است.
صندوق توسعه اختراع بورس تهران نیست
دولت به کمک سیستم بانکی، چتری حمایتی در بازار ایجاد کرده است تا در زمان افت بازار، صندوق توسعه وارد عمل شده از بازار حمایت کند. در حالی که بسیاری از افراد منتقد تزریق نقدینگی از طریق صندوق هستند، برزنی اظهار می‌کند: بازار در مقابل اخبار با اهمیت (اثرگذار روی تصمیم سرمایه‌گذاران) واکنش نشان می‌دهد و عموما شاهد بیش واکنشی (overreaction) از سوی سهامداران هستیم. مثلا، اگر اثر واقعی ۵ درصد مثبت باشد، بازار ابتدا ۱۰ درصد رشد می‌کند و به مرور زمان دو مرتبه خود را تا همان ۵ درصد اصلاح می‌کند و برعکس، در شرایط منفی نیز بیش از مقدار واقعی شاهد افت بازار هستیم. بر این اساس، این از بی اطلاعی افراد است که با فعالیت صندوق توسعه مخالفت کنند و معتقدند، نباید دخالتی در بازار انجام شود. در بورس صحبت از دارایی‌های مالی است؛ بنابراین نمی‌توان به طور دقیق ارزش‌گذاری کرد و برخی اوقات ممکن است سرمایه‌گذار دچار اشتباه شده و سهم خود را در زیان به فروش برساند. به این ترتیب، وجود عاملی که از این امر جلوگیری کند، کاملا ضروری است.
وی در ادامه می‌افزاید: صندوق توسعه اختراع ما نیست و در تمام بازارهای فعال و با سابقه جهانی نیز چنین دخالت‌هایی وجود دارد. مثلا در سال گذشته، فدرال رزرو آمریکا نقدینگی فراوانی را جهت خرید اوراق قرضه وارد بازار کرد، یا در سال ۲۰۰۸ دولت آمریکا حمایت‌های قابل توجهی از بازار نیویورک انجام داد. حتی در بازار توکیو ژاپن با تزریق نقدینگی از رشد شاخص نیکی (Nikkei) جلوگیری شد. در حقیقت، این دخالت‌ها که در بازارهای پیشرفته جهانی نیز انجام می‌شود، احساس امنیتی برای مردم ایجاد می‌کند تا آنها با آسودگی خیال وارد بازار شده و معامله کنند. همچنین، در کشور ما خود مردم خواستار کمک مسوولان بودند و پس از آنکه مشاهده کردند افرادی بر بازار نظارت دارند، با هیجان بیشتری وارد معامله شدند. برزنی به بازارهای نوظهور آسیایی اشاره و عنوان می‌کند: حتی در این بازارها، اگر دخالت دولت صورت نمی‌گرفت بحران به زودی حل نمی‌شد. این دخالت می‌تواند از دو طریق تزریق نقدینگی یا وضع قوانین کوتاه مدت صورت پذیرد که بسته به نیاز بازار باید برنامه ریزی شود. بنابراین، دخالت‌ها جزئی از ضرورت بازار است.
در این رابطه، حامد سلطانی‌نژاد، مدیر عامل سپرده‌گذاری مرکزی در دفاع از عملکرد صندوق توسعه اظهار کرد: منابعی که در اختیار این صندوق قرار دارد، پس از تحلیل‌های دقیق وارد بازار می‌شود و هدف اصلی آن افزایش نقدشوندگی در بازار به عنوان یکی از جذابیت‌های اصلی بورس است. وی در ادامه می‌افزاید: این صندوق قصد دارد حضور سرمایه‌گذاران خرد در بازار را افزایش دهد تا به دنبال آن فرهنگ سهامداری در بین عموم مردم گسترش یابد.
به عقیده سلطانی‌نژاد، هدف صندوق، قیمت‌گذاری و دستکاری در قیمت‌ها نیست و در خصوص عدم اعلام رسمی استراتژی‌های صندوق به خبرگزاری فارس این‌گونه پاسخ می‌دهد: وجود نظارت‌هایی از سوی وزارت اقتصاد و سازمان بورس به نحوه اداره منابع در این صندوق موجب اطمینان بیشتر سهامداران خواهد شد و در این باره امکان روشن شدن استراتژی‌های صندوق وجود دارد.
واکنش به سود سپرده‌ها طبیعی است
برزنی در خصوص بحث مهم نرخ سود سپرده‌های بانکی که بارها به آن اشاره شده است، می‌گوید: اگر تغییرات نرخ بهره بانکی، اثری روی بازار مالی نداشته باشد، آن بازار وضعیت نامتعادلی دارد. وی در توضیح این مساله می‌افزاید: هر سرمایه‌گذار برای خود هزینه فرصتی تعریف می‌کند و در نتیجه با رشد نرخ سود بانکی، این هزینه فرصت نیز تغییر می‌کند. به عبارت دقیق تر، وی می‌تواند بخشی از سرمایه خود را به عنوان سپرده بانکی سرمایه‌گذاری و از این طریق از فرصت به وجود آمده استفاده کند. به اعتقاد این کارشناس بازار سرمایه، اگر نرخ سود بانکی و بازار سرمایه به صورت همسو تغییر کنند، یعنی با افزایش نرخ سود بانکی (البته نرخ سود واقعی که باید سهم تورم از آن کم شود)، شاخص بورس نیز رشد پیدا کند باید در متعادل بودن شرایط بازار سرمایه شک کرد.
در این رابطه، رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با اشاره به اینکه بازار سرمایه حتما با بالا رفتن نرخ سود سپرده‌های بانکی تحت تاثیر قرار می‌گیرد، گفت: با افزایش نرخ سود سپرده‌ها بخشی از منابع به سمت بازار پول حرکت کرد و این مساله بر هیچ‌کس پوشیده نیست. به اعتقاد مصباحی‌مقدم، نهادهای اقتصادی کاملا به هم وابسته‌اند و هر جا که دستکاری در قیمت‌ها به وجود آید، منابع تغییر مسیر خواهند داد. بنابراین، دولت باید هرچه سریع تر به نرخ سود سپرده‌های بانکی نظم داده و با توجه به روند نزولی تورم از افزایش نرخ سود سپرده جلوگیری کند.
رشد بازار تداوم دارد
نصرالله برزنی در‌خصوص وضعیت آتی بازار سرمایه عنوان می‌کند: شرایط موثر بر وضعیت بازار را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد؛ نخست، شرایط کلان اقتصادی است که با توجه به ثبات نرخ ارز و کاهش نرخ تورم دچار شوک خاصی نخواهد بود. از سوی دیگر، شرایط روانی (رفتاری) دومین عامل اثرگذار است که پیش‌بینی وضعیت بازار را دشوار می‌کند. بر این اساس، در حال حاضر که بازار توسط دولت و صندوق توسعه حمایت می‌شود، روحیه مثبتی در بازار به وجود آمده است که می‌تواند منجر به رشد آتی آن شود. وی همچنین می‌افزاید: شرایط مطلوب دیگر اقتصادی نظیر افزایش صادرات (تا دو برابر رشد) و همچنین سهولت صادرات محصولات پتروشیمی از جمله عواملی است که می‌تواند منجر به رشد ملایم شاخص کل کمک کند.
زیان‌دهی ۹۵ درصد سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت
این کارشناس بازار سرمایه در خصوص حضور سرمایه‌گذاران با نگاه کوتاه مدت می‌گوید: پدیده معاملات روزانه از دهه ۹۰ میلادی در دنیا رونق گرفت. گرچه پیش از آن زمان، نگاه بلندمدت در میان سرمایه‌گذاران بورسی وجود داشت؛ به وجود آمدن محصولات جدیدی مثل ابزارهای مالی مختلف، سرمایه‌گذاران را جهت کسب سودهای کوتاه مدت ترغیب کرد. به اعتقاد وی در حالی این نوع معاملات به بازار سهام کشور ما سرایت کرده است که در بازارهای پیشرفته، گروه‌های حرفه‌ای وجود دارند که به دنبال سرمایه‌گذاری‌های زودبازده و آن هم در بازارهایی مثل ارز و آتی فعالیت می‌کنند. برزنی در این خصوص می‌افزاید: مطالعات نشان می‌دهد ۹۵ درصد کسانی که به این طریق سرمایه‌گذاری می‌کنند در نهایت زیان‌ده هستند. این افراد از دو طریق دچار زیان می‌شوند؛ نخست کسانی که طعمه افراد حرفه‌ای می‌شوند و عموما در قیمت‌های بالاتر خرید و در قیمت‌های پایین فروش انجام می‌دهند. برزنی افزود: زیان ناشی از پرداخت هزینه معاملات نظیر کمیسیون‌ها و مالیات نیز به صورت روزانه است که در نهایت امر منجر به زیان دهی این افراد می‌شود. بر این اساس، باید با قاطعیت گفت که سرمایه‌گذاران با دیدگاه میان و بلندمدت وارد معاملات شوند.
پنج راهکار برای خروج از بی‌ثباتی
مدیرعامل تامین سرمایه نوین نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به نوسانات اخیر بازار سرمایه عنوان کرد: بازاری که تصمیمات فعالان آن باید منعکس‌کننده انتظارات بلندمدت باشد، کاملا «کوتاه مدت گرا» شده است. بیش‌واکنشی و کم‌واکنشی در نتیجه عدم تشخیص وزن اطلاعات شایع شده و بازار یک روز با صف خرید و روز دیگر با صف فروش مواجه است. در این بین سازمان بورس زیر بار فشار انتظارات فعالان حقیقی و حقوقی بازار قرار دارد. هر یک نسخه‌ای باب دل خود برای بازار دارند که ریشه آن انتظار حمایت از بازار و مدیریت ریسک‌های سیستماتیک است. اگرچه ورود دولت برای تنظیم عدم تعادل‌های موقت در بازار طرفداران بسیاری در بین اقتصاددانان دارد، اما توقع‌های نابه‌جا و انتقادات غیرسازنده ممکن است موجب دلسردی مدیران بازار سرمایه شود.
به اعتقاد دکتر ولی نادی‌قمی، جهت جلوگیری از التهاب و بی‌ثباتی در بازار و جذب نقدینگی‌های بی‌ثبات اقتصاد حداقل شش اقدام ضرورت دارد که به شرح زیر است:
۱- تنظیم و تصویب قوانین جداگانه برای تعیین قیمت خوراک پتروشیمی‌ها، پالایشگاهی‌ها، حقوق مالکانه معادن و… تا فصل تهیه و تصویب بودجه به فصل تردیدها و ابهامات بدل نگردد. ٢- دامنه نوسان و حجم مبنا برای حداقل چند شرکت (۵٠ شرکت فعال‌تر یا ٣٠ شرکت بزرگ) برداشته شود تا پدیده «صف‌نشینی» قابل کنترل شود. چنانچه یک سرمایه‌گذار بداند که با یک تصمیم کل سرمایه خود را در خطر قرار خواهد داد، ملاحظات بیشتری به خرج داده و مستقیما وارد سهام نشده یا تحلیل خود را نسبت به جوانب مختلف یک سرمایه‌گذاری عمیق‌تر خواهد کرد. ٣- به نظر می‌رسد برخی از اطلاعات موجود در تارنمای معاملاتی بورس و فرابورس بیش از اندازه است. نمایش صف خرید یا فروش یا میزان خریداران و فروشندگان حقیقی و حقوقی یک سهم مثال بارز چنین اطلاعاتی هستند. این اطلاعات به اصطلاح دم‌دستی در بسیاری موارد به عنوان مبنایی جهت خرید و فروش سهام از سوی فعالان غیرحرفه‌ای و حتی حرفه‌ای بازار قرار می‌گیرد. ۴- الزام به وجود یک یا چند بازارگردان برای سهام شرکت‌های بورسی، مستلزم توانگری مالی نهادهای بازار سرمایه است. سرمایه پایین شرکت‌های سرمایه‌گذاری، کارگزاری‌ها و شرکت‌های تامین سرمایه عملا مانع از نقش آفرینی مناسب این نهادها شده است. ۵- کاهش هزینه‌های معاملاتی خرید و فروش سهام حداقل در زمینه معاملات آنلاین. به نظر می‌رسد با کاهش هزینه معاملات تعداد دفعات معاملات افزایش یافته و بدین ترتیب حاشیه سود تغییری نخواهد داشت. ۶- ارائه صورت‌های مالی حسابرسی شده و پیش‌بینی‌ها، حداقل اطلاعات موردنیاز جهت شفافیت اطلاعاتی شرکت‌ها است. با این حال بعضا احتمال انحراف از این حداقل‌ها وجود دارد. شرکت‌هایی هستند که از طریق زیرمجموعه‌های خود اقدام به مهندسی سود می‌کنند و به‌خاطر آن مورد مواخذه قرار نمی‌گیرند.
در بازار چه خبر بود؟
طی معاملات روز گذشته، در حالی شاخص در ابتدای صبح تحت تاثیر نمادهای منفی مثل «شبندر»، «فملی» و «فولاد» روند نزولی در پیش گرفته بود که در ادامه با بازگشایی نمادهای «فارس»، «پارسان» و «حکشتی» توانست این افت را جبران کند و در نهایت با ۲۰۸ واحد رشد، به کانال ۷۸ هزار واحدی بازگشت. طی روز گذشته، ۶۹۶ میلیون سهم به ارزش ۲۶۵ میلیارد تومان در بیش از ۷۸ هزار دفعه معامله شد که همگی نسبت به میانگین ماه گذشته بیش از ۴۰ درصد افزایش داشتند. این مساله نشان می‌دهد فعالیت سهامداران به ویژه حقیقی‌ها در معاملات افزایش یافته است که به رغم رشد نسبتا ملایم شاخص، از پویایی بازار خبر می‌دهد. پیمان ارمغان، کارشناس بازار سرمایه نیز تغییر مسیر روند نزولی شاخص کل را تشکیل صف خرید در نماد «تاپیکو» و بازگشایی نمادهای «فارس»، «پارسان» و «حکشتی» می‌داند. وی می‌گوید: نماد «تاپیکو» قرار است برخی زیرمجموعه‌های خود را به فروش برساند و از این طریق می‌تواند برخلاف انتظار ماه‌های گذشته، سوددهی خود را در سال جاری نیز تکرار کند. همچنین، «فارس» با توجه به ارائه شفاف سازی در خصوص خرید شرکت گروه پتروشیمی سرمایه‌گذاران ایرانیان با اقبال شدید مواجه شد و صف خرید ۱۳ میلیون سهمی معاملات را به پایان گذاشت.

منبع: دنیای اقتصاد