خسرو صادقی‌بروجنی*: روز گذشته و در معاملات دومین روز، شاخص بورس تهران نیز گرفتار سقوط شد و به کانال ۷۷ هزار واحدی برگشت. در جریان معاملات دیروز بازار سرمایه شاخص بورس با کاهش ۷۱۵ واحدی تا ارتفاع ۷۷ هزار و ۵۱۵ واحد پا پس گذاشت تا در تارنمای سازمان بورس و اوراق بهادار تهران بار دیگر شاهد اعداد قرمزی باشیم که از افت دوباره بورس حکایت دارند. در بازار دیروز حجم معاملات نیز به شدت افت کرده و ارزش بازار سرمایه تا سطح ۳۸۰ هزار میلیارد تومان کاهش یافت. دیروز همچنین ۵۴۵ میلیون سهم و حق تقدم به ارزش ۳۱۶ میلیارد تومان در ۵۹ هزار نوبت معاملاتی دادوستد شد و نماد معاملاتی کگل، پارسان و تجارت و غدیر و پاسار، شبندر و وبصادر بیشترین تاثیر منفی را روی دماسنج بازار سرمایه داشتند. نمادهای معاملاتی شرکت‌های لیزینگ صنعت و معدن، بانک تجارت، قند مرودشت و صنعتی مینو نیز در روزجاری متوقف و نماد معاملاتی حق تقدم شرکت ایرکا پارت صنعت، سرمایه گذاری بهمن، پاکسان، گروه فن آوا، شیشه و گاز و فرآورده‌های نسوز آذر بازگشایی شدند. بعد از آن که در هفتههای پیش در پی افت قیمت سهام کار به نامه‌‌نگاری سهامداران کشیده شد، سازمان بورس در واکنشی عملیاتی دست به تغییر جزیی در ضوابط خرید و فروش سهم‌ها برای معامله‌‌گران زد. این قانون که نحوه فعالیت فعالان اصلی بازار سهام را تحت‌تاثیر قرار داده است، در نهایت به واکنش منفعلانه سهامداران حقوقی و در پی آن سهامداران حقیقی انجامید. افت ادامه‌‌دار در روزهای معاملاتی بعد از این ضوابط مشخص کرد اجرای این قانون به کاهش نقدشوندگی در بازار سهام منجر می‌شود و سرمایه‌هایی که در هفتههای اخیر از بازار خارج شده‌اند، تمایلی به ورود دوباره ندارند. محدود کردن فروشندگان به‌دلیل حمایت از بازار بی‌اعتمادی فعالان بازار سهام را تشدید می‌کند و سازمان بورس لازم است در رویه‌هایی که در بازار ارائه می‌کند، کارشناسی‌تر عمل کرده و جوانب مثبت و منفی آن را در نظر گیرد. در هفتههای گذشته افزایش نرخ خوراک گاز واحدهای پتروشیمی بر قیمت تمام‌شده پتروشیمی‌ها تاثیر گذاشته و کاهش قیمت سهام این گروه و بسته شدن ۱۶ نماد پتروشیمی را در پی داشته است. بسته شدن نمادهای پتروشیمی به عنوان شفاف‌سازی با توجه به تاثیرگذاری این گروه بر سهام مابقی شرکت‌ها و با توجه به اینکه حدود ۵۰ درصد ارزش کل بازار در اختیار این صنعت است، به افت بیشتر بازار سهام منجر شده است. شرکت‌های پتروشیمی باید اثرات نرخ ۱۳ سنتی خوراک را برای بودجه سال آتی اعلام کنند. درحال حاضر از مجموع شرکت‌های پتروشیمی فعال در کشور ۶ شرکت پتروشیمی پردیس، فناوران، شیراز، کرمانشاه، زاگرس و مارون از خوراک گازی استفاده میکنند که شرکت گسترش نفت و گاز پارسیان، سهامدار اصلی این ۶ شرکت پتروشیمی است و سهامدار شرکت نفت و گاز پارسیان نیز شرکت سرمایه‌گذاری غدیر است و سهامدار شرکت سرمایه‌گذاری غدیر نیز سازمان تامین‌اجتماعی نیروهای مسلح (ساتا) است. رفتار سلیقه‌ای سازمان بورس در نحوه درخواست شفاف‌سازی از شرکت‌ها، توقف و بازگشایی نمادها، اظهار نظر مسئولان سازمان در ارتباط با صنایع و شرکت‌ها و آخرین آنها انتقال ۱۵ نماد به بازار توافقی، از دیگر عواملی است که به باور کارشناسان، بی‌اعتمادی را بین سهامداران حقیقی و تازه‌وارد ایجاد کرده است. با این رویکرد و تا زمانی که رویکرد عملگرایانه جهت حمایت بلندمدت از بازار سرمایه وجود نداشته باشد، کماکان بازار بورس در ذهن مردم متکی بر شانس و تصمیمات لحظه‌ای و خلق‌الساعه خواهد بود که هر اتفاقی به دلایل غیر قابل پیش‌بینی در آن قابل وقوع است. در این شرایط بازار سرمایه نخواهد توانست سه کارکرد مثبت خود یعنی کنترل تورم، رونق تولید و اشتغال و جلوگیری از فعالیت‌های سفته‌بازی در بازارهای غیرمولد را به شکل موثر در اقتصاد ایفا کند. در این زمینه گفت‌وگویی با محمدرضا رهبر، اقتصاددان و رئیس پیشین اداره مطالعات و بررسی‌های اقتصادی بورس تهران داشتیم که در ادامه می‌آید.
عوامل متعدد افت بورس
محمدرضا رهبر، کارشناس بورس، در گفت‌وگو با آرمان درمورد عوامل موثر بر افت شاخص بورس طی هفته اخیر اظهار کرد این امر به دلایل زیادی بستگی داشته است که مهم‌ترین عامل آن رشد قابل توجه شاخص‌ها بود و چون نوسان در بازار وجود دارد طبیعی است که باید تعدیلی در شاخص انجام می‌شد. وی معتقد است بخشی از افت شاخص بورس کاملا طبیعی است چون در گذشته رشد قابل‌توجهی داشته‌اند و شاهد بودیم که شاخص در ۱۵ دی ماه ۹۲ به میزان ۸۹ هزار و ۵۰۰ واحد هم رسید. وی در ادامه گفت بخش دوم افت شاخص مربوط به شوک‌هایی است که از طرف مردم و دولت به بورس وارد شد و از جمله افزایش قیمت خوراک پتروشیمی‌ها که بسیار قابل توجه بود و دیگر عامل بحث افزایش بهره مالکانه در مورد شرکت‌های معدنی بود که در این مورد هم اگر چه انتظار بازار ممکن بود اما درصد این افزایش دور از انتظار بود.
سهم بالای پتروشیمی‌ها
این کارشناس بورس درمورد تاثیر شرکت‌های پتروشیمی بر کل بورس اظهار داشت از آنجایی که بخش مهمی از شاخص بورس مربوط به پتروشیمی‌ها و فرآورده‌های نفتی و معدنی‌ها و فولادی‌هاست و حدود ۲۶درصد از ارزش بازار مربوط به پتروشیمی‌هاست و معدنی‌ها هم سهم قابل‌توجهی دارند، لذا این شرکت‌ها خیلی روی شاخص تاثیرگذار هستند. وی با اشاره به نزدیک شدن به پایان سال خاطرنشان کرد که بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری در حال شناسایی سود هستند و خود شرکت‌های حقوقی نیز جابه‌جایی‌هایی را داشته‌اند تا سود خود را افزایش دهند. لذا آنها نیز به عرضه بیشتر از تقاضا توجه داشته‌اند. از طرفی گروهی نیز در بورس حضور پیدا کرده و به بورس اعتماد کردند که حرفه‌ای نبودند و متاسفانه صبر و حوصله لازم را نداشتند و نگران افت بیشتر شاخص بودند و در نتیجه تصمیمات عجولانه‌ای گرفتند و به شکل حرفه‌ای با بازار برخورد نکردند.
عملکرد ضعیف سیستم بانکی
رهبر با اشاره به تصمیمات سیستم بانکی در مورد سپرده‌های بانکی اظهار کرد: از طرفی در سیستم بانکی، بسیاری از موسسات نرخ سود سپرده‌های بانکی را افزایش دادند و با ترفندهای خاص آن را تا ۲۸ درصد هم زیاد کردند و حتی نرخ اوراق مشارکت بانک مرکزی هم که ۲۳ درصد اعلام شد چراغ سبزی بود برای اینکه موسسات و بانک‌ها هم می‌توانند نرخ‌های سود خود را تا حدودی افزایش دهند. وی تاکید کرد افزایش نرخ سود با توجه اینکه هم بدون ریسک است و هم بدون مالیات، روی بازار تاثیرگذار است. جو روانی هم به این موضوع دامن زد و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری توسط صندوق‌های سرمایه گذاری نیز مزید بر علت شد چون اکثرا واحدهایشان را واگذار کردند و این امر باعث شد این شرکت‌ها سهمشان را بفروشند و این امر در بازار موثر واقع شد. این مجموعه عوامل تاثیرگذار بودند و حتی بسیاری از سهام بنیادی که از مدیریت خوبی هم برخوردار بودند، سعی کردند به‌طور عجولانه سهمشان را بفروشند و از بازار خارج شوند.
تدابیر دولت
عضو هیات‌مدیره بورس درمورد تدابیری که دولت می‌تواند با اتخاذ آنها به رشد دوباره شاخص بورس کمک کند گفت: خوشبختانه همه مقامات دولتی اظهار کرده‌اند که از بورس حمایت میکنند ولی در فرایند خصوصی‌سازی‌ها و آن موقعی که بازار تشنه بود و باید سهام عرضه می‌شد، سهامی عرضه نکرد و سهام این شرکت‌ها را زمانی شروع به عرضه کردند که بازار کشش لازم را نداشت. وی معتقد است الان هم دولت باید در برنامه‌های آتی توجه ویژه‌ای به امر ثبات اقتصادی کند که سرمایه‌گذاران اطلاع داشته باشند که چه تصمیماتی قرار است اتخاذ شود تا بتوانند بر اساس آن روی سهم خود برنامه‌ریزی کنند. رهبر خاطرنشان کرد معمولا در برنامه‌های توسعه اقتصادی ۵ساله باید چنین مواردی چون قیمت خوراک و بهره مالکانه قید شود تا سرمایه‌گذاران بدانند تا ۵ سال آینده چه تصمیماتی قرار است گرفته شود و بتوانند بر اساس آن تصمیم‌های خود را بگیرند. اگر قرار باشد به‌طور مرتب و هر لحظه چنین اموری تغییر داده شود این باعث می‌شود سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت صورت نگیرد. وی در ادامه اظهار کرد: در خیلی از کشورهای دیگر هم دولت‌ها و برخی از شرکت‌های دولتی نقش بازارسازی را ایفا میکنند و از بازار حمایت‌های لازم را صورت می‌دهند. یعنی نوعی نقدینگی را وارد بازار میکنند که می‌تواند کمک‌کننده باشد و ارزش بازار را حفظ کند. رهبر عنوان کرد اگر دولت این حمایت‌های لازم را صورت ندهد سرمایه‌گذاری‌ها از بورس به سمت بازار ارز و مسکن و طلا منتقل می‌شود که این امر عواقب بدتری را برای دولت و اقتصاد کشور در پی دارد.
سازوکارهای حمایتی دولت
ایشان با تاکید بر حمایت دولت از بازار سرمایه گفت: این نوع حمایت‌ها یکی از طریق قوانین و مقررات است، دوم از طریق تزریق نقدینگی و سوم از طریق کمک بانک‌ها برای در اختیارگذاردن تسهیلات برای خرید سهام توسط سرمایه‌گذاران. این کارشناس بورس اظهار کرد: تصمیمات کوتاه‌مدت در تقویت بازار تاثیرگذار نخواهد بود و خصوصی‌سازی باید همگام با بازار حرکت کند و زمانی که بازار در حالت رونق است باید سهام خود را عرضه کند و در زمانی که بازار در دوره رکود به سر می‌برد از عرضه سهامش خودداری کند. از طرفی پذیرش سهام‌های جدیدی کمک زیادی می‌تواند به بازار کند؛ شرکت‌های زیادی وجود دارد که شرایط شرکت در بورس را دارند اما هنوز دولت در بخش خصوصی‌سازی آنها را عرضه نکرده است که در این زمینه نیز باید اقدامات مقتضی صورت بپذیرد.
تاثیرپتروشیمی‌ها بر غیرپتروشیمی‌ها
رهبر درمورد تاثیر افزایش قیمت خوراک پتروشیمی‌ها روی شرکت‌های غیرپتروشیمی عنوان کرد: طبیعی است که این افزایش قیمت در درجه اول روی شرکت‌های پتروشیمی بوده است اما چون این شرکت‌ها ۲۶ درصد سهم بازار را در اختیار دارند بقیه سرمایه‌گذاران نیز متاثر خواهد شد و نگران خواهند شد که اگر شاخص این شرکت‌ها افت پیدا کند بقیه سهام شرکت‌ها نیز افت پیدا کند و بنابراین آنها هم سهامشان را تعدیل میکنند.
هدفمندی و توافق ژنو
وی درمورد تاثیر اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها و تاثیر آن روی بازار سرمایه اظهار کرد: افزایش قیمت حامل‌های انرژی و این که چه تاثیری روی بورس خواهد گذاشت امری است که تا زمانی که شفافیت لازم در این زمینه وجود نداشته باشد و میزان افزایش در هر حوزه‌ای به‌طور دقیق مشخص نشود نمی‌توان در این مورد اظهارنظر قطعی کرد با این همه انتظار رشد بالای نرخ تورم و در حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد در سال آینده قابل پیش‌بینی خواهد بود. رهبر در پاسخ به این سوال که چرا نشست ۱+۵ تاثیر چندانی روی رشد شاخص بورس نداشت خاطرنشان کرد: بازار در مقابل مسائل سیاسی و تحریم‌ها تاحد زیادی واکسینه شده بود. این خبرهای خوش ناشی از موافقتنامه ژنو، آن چنان تاثیرگذار نبود اما طبیعی است که با وجود کاهش تحریم ها، سرمایه‌گذاران خارجی در بورس فعال‌تر خواهند شد و ایرانیان مقیم خارج کشور نیز به بورس روی خوشی نشان خواهند داد.
منبع: آرمان
  |
 |
 |
 |
 |
 |
