معاون وزیر کار که چند روزی بیشتر نیست به این مقام منصوب شده، روز گذشته از جزییات آخرین بحث‌ها و روش‌های مطرح در دولت برای شناسایی و حذف سه‌دهک از یارانه‌بگیران خبر داد؛ جزییاتی که به همان اندازه خوشه‌بندی افراد در دولت دهم نگران‌کننده است. البته آنگونه که معاون وزیر معترف است: «حذف گروه‌های برخوردار ساده‌تر از کم‌درآمدهاست چراکه معیار‌هایی که منجر به ثروتمند تلقی‌شدن افراد می‌شود، بسیار زیاد است. شناسایی پردرآمدها آسیب کمتری را وارد می‌کند چراکه اگر خطایی صورت گیرد، این خطا با هزینه‌های کمتری قابل جبران است، به‌طور مثال اگر در حذف پردرآمدها دو‌درصد از افراد یک‌طبقه پایین‌تر هم حذف شوند ضرر زیادی وارد نمی‌شود. اگر بخواهیم گروه‌های کم‌درآمد را حذف کنیم در صورت بروز خطا گروهی آسیب می‌بیند که نیازمند و زیرخط فقر است.» با این حال، در شرایطی قرار داریم که تورم ۴۰درصدی به اندازه‌ای وهم‌آور است که هر یارانه‌بگیری را نگران حذف یارانه ۴۵هزار تومانی‌اش کند. مهم‌ترین نکته سخنان او حذف ۱۰درصد از یارانه‌بگیران تا سه‌ماه دیگر است. او در گفت‌وگو با تسنیم، حذف ۱۰درصد از یارانه‌بگیران را در این مدت امکان‌پذیر اعلام کرده و افزود: «در مهلت سه‌ماهه‌ای که مجلس تعیین کرده است، شناسایی دهک‌ها ممکن نیست و این مهلت تجدیدنظر می‌شود. احتمالا در سه‌ماه آینده ۳۰درصد به ۱۰درصد برسد. یعنی بدون اطلاعات بانکی و املاکی این ۱۰درصد شناسایی و از گرفتن یارانه حذف شوند. بدون اطلاعات ملکی می‌توان ۱۰درصد جامعه را که توان مالی دارند شناسایی و حذف کرد. شناسایی ۳۰درصد جامعه با اطلاعات بانکی فعلی امکان‌پذیر نیست.» وی درباره مبنا برای شناسایی دهک‌های مشمول یارانه گفت: در ایران بهترین راه، استفاده از اطلاعات بانکی و ملکی افراد است چراکه دقت بالاتری دارد، به‌طور مثال اطلاعات خودرو برای حذف دهک‌ها مناسب نیست.
چراکه هستند افرادی که با خودرو نسبتا گرانقیمت در وزارتخانه‌ای راننده هستند بنابراین به اطلاعات خودرو نمی‌توان اکتفا کرد. اما حساب بانکی با درصد خطای کمتری می‌تواند ملاک ثروتمندی افراد باشد.
میدری در پاسخ به اینکه شاید حساب بانکی کسی به‌نام خودش نباشد، افزود: شاید کسی خودرو را به نام کسی کند، اما احتمال اینکه حساب بانکی به نام کس دیگر باشد، بسیار پایین است. در هر روش شناسایی دهک‌ها، رابطه خانوادگی را مشخص می‌کنیم. ملاک درآمد و ثروت خانوار است.
احتمال حذف حقوق‌بگیران بالای ۳میلیون‌تومان
معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به اینکه حقوق‌بگیران بالای دومیلیون‌تومان در احکام تنها پنج‌درصد هستند، گفت: حذف‌کردن پنج‌درصد از کارمندان دولت سخت است. احتمالا کسانی که بیشتر از این درآمد دارند حذف می‌شوند، به‌طور مثال درآمدهای بالای سه‌میلیون حذف می‌شوند. وی در بیان اینکه ارزیابی شما برای شناسایی دهک‌های پردرآمد در شغل‌های آزاد و بازاری‌ها چیست، افزود: یک‌میلیون‌و۷۰۰هزار دارای صنف داریم که از این تعداد ۱۲۰هزار درجه‌یک هستند که می‌توانند وضعیت خوبی داشته باشند. یعنی ۱۲۰هزار صنف قابل حذف هستند.
مالکان زمین‌های بالای ۵۰۰میلیون تومان در معرض حذف
میدری گفت: حدودا ۱۸میلیون خانوار در کشور یارانه دریافت می‌کنند که اگر ۳۰درصد را حذف کنیم، حدودا چهار تا پنج‌میلیون خانوار حذف خواهند شد.
وی در بیان اینکه آیا ملاک شما در املاک ارزش‌گذاری است یا زمینی که منبع درآمد است، عنوان کرد: ما به این موضوع کاری نداریم، اگر ارزش‌گذاری بالایی برای زمین مشخص شود، از گرفتن یارانه حذف می‌شوند، به‌طور مثال ارزش زمینی که ۵۰۰میلیون است صاحب آن از گرفتن یارانه محروم می‌شود.
محرومیت دارندگان خودرو بالای ۱۰۰میلیون
میدری با اشاره به اینکه ۳۰۰هزار خودرو بالای صد‌میلیون‌تومان در کشور وجود دارد، بیان کرد: در حال حاضر ۳۰۰هزار خودرو بالای ۲۰۰۵ در ایران وارد شده و ارزش آنها بالای صد‌میلیون‌تومان است که اینها از گرفتن یارانه محروم می‌شوند اما در میان چنین مواردی استثنا هم وجود دارد که خانواده تمام ثروت خود را برای فرزندش ماشین خریده است اما شرایط مالی خوبی خانواده‌اش ندارند.
حذف دریافت‌کنندگان وام بالای ۵۰میلیونی
وی در پاسخ به اینکه ملاک در حساب‌های بانکی مواردی مانند سرمایه در گردش، اخذ تسهیلات، میزان سرمایه است یا خیر، بیان کرد: در حال حاضر ۳۰۰هزار نفر در کشور بالای ۵۰میلیون‌تومان وام گرفته‌اند که احتمالا یارانه آنها حذف شود. اما هنوز اطلاعات تجمیع نشده است.
ممنوعیت دریافت یارانه برای مسافران خارجی
معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در پاسخ به اینکه به‌جز اطلاعات بانکی و ارزش ملکی، دیگر چه معیاری برای شناسایی دهک‌های مشمول لازم است، تصریح کرد: نوع خودرو، مسافرت‌های خارجی و نوع شغل، معیارهای شناسایی دهک‌های پردرآمد است. همچنین حقوق بررسی نمی‌شود بلکه احکام مدنظر است. اینکه فرد در یک اداره‌ای چقدر حقوق دریافت می‌کند اطلاعاتش متمرکز نیست، احکام را می‌توان جمع‌آوری کرد. اضافه حقوق را سیستم کامپیوتری نمی‌تواند استخراج کند.
خانواده‌هایی که یارانه نمی‌گیرند
وی ادامه داد: همچنین برنامه‌ای در معاونت رفاه وزارت تعاون تهیه کردیم که حتما در دولت بررسی خواهد شد که بر این اساس خانواده‌هایی که کودکانشان را از تحصیل محروم کنند، یارانه نمی‌گیرند، یعنی هر خانواده‌ای که کودک در سن تعلیم دارد و درس نمی‌خواند از گرفتن یارانه محروم است. خانواده‌ها ملزم هستند کودکان خود را برای فراگیری علم به مدرسه بفرستند. وی در پاسخ به اینکه استدلال این طرح چیست، افزود: اگر خانواده‌ها بچه‌های خود را به مدرسه نفرستند، فقرشان پایدار می‌ماند و امکان شغل از کودک سلب می‌شود.
اختصاص یارانه یک‌نفر به بیمه
معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ادامه با اشاره به اینکه تعداد زیادی از خانوارها تحت‌پوشش هیچ بیمه‌ای نیستند، بیان کرد: این تعداد چشمگیر و قابل‌توجه است؛ پیشنهاد دیگر درباره خانواده‌هایی است که تحت‌پوشش هیچ بیمه تامین‌اجتماعی نیستند. محاسبات نشان داده در یک خانوار چهارنفره اگر یارانه یک‌نفر از اعضای خانواده به تامین اجتماعی برای بازنشستگی اختصاص یابد آن خانواده بعد از چند سال با همین یارانه که ماهانه ۴۵هزارتومان است، در سن بازنشستگی به‌اندازه حداقل دستمزد از حقوق بازنشستگی بهره‌مند می‌شوند.
ثروت و درآمد، معیار حذف
معاون رفاه وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که خود تاکنون در چندین جلسه ستاد هدفمندی در دولت یازدهم شرکت داشته است، درباره بحث‌های مختلفی که تاکنون در ستاد برای حذف یارانه برخی دهک‌ها مطرح شده، گفت: هنوز درباره اینکه چند دهک حذف شوند، به جمع‌بندی نرسیده‌ایم. در ضمن برای جبران کسری بودجه یارانه‌ها روش‌های دیگری غیر از حذف دهک‌ها مثل افزایش قیمت‌ها هم مطرح شده ولی به‌دلیل اینکه اولویت دولت مهار تورم است، روش‌های جایگزین فعلا مطرح نیست. میدری در پاسخ به اینکه حذف سه‌دهک جمعیتی مدنظر است یا حذف سه‌دهک درآمدی؟ گفت: معیاری که برای حذف گروه‌ها در نظر گرفته می‌شود تنها درآمد نیست، بلکه ترکیبی از ثروت و درآمد است. وی در پاسخ به این سوال که چه میزان از افراد باید حذف شود تا کسری بودجه دولت جبران شود، گفت: نمی‌توان دهک‌ها را تا میزانی حذف کرد که کسری بودجه جبران شود، شاید کسری بودجه به‌قدری زیاد باشد که نیازمند حذف تعداد زیادی از یارانه‌بگیر باشد. باید یک منطق اقتصادی وجود داشته باشد. مبنایی برای خط فقر تعیین می‌شود و بر آن اساس تصمیم گرفته می‌شود. کسانی که ثروتشان به اندازه‌ای است که می‌توانند حداقل نیاز خود را تامین‌کنند از دریافت یارانه حذف می‌شوند.
شناسایی و حذف دهک‌ها دو قسمت دارد
میدری گفت: شناسایی و حذف دهک‌ها دو قسمت دارد؛ اول راه‌اندازی بانک اطلاعات اقتصادی است که مرکز آمار و وزارت اقتصاد هم می‌تواند این کار را انجام دهد. بخش دیگر تحقیقات میدانی است، به‌طور مثال کسی که درآمد دارد اما به‌دلیل بیماری نیازمند یارانه است باید در تحقیقات میدانی شناسایی شود. وی ادامه داد: این تحقیقات میدانی تنها در وزارتخانه‌ای می‌تواند صورت گیرد که سازمان‌هایی را در سراسر کشور داشته باشد، به همین دلیل سازمان هدفمندی‌ای که تنها در تهران است، نمی‌تواند چنین کاری را انجام دهد. همین‌طور مرکز آمار به‌دلیل نداشتن شعبه‌های شهرستانی توانایی انجام چنین کاری را ندارد. اما وزارت‌رفاه، سازمان بهزیستی و کمیته امداد می‌توانند بازوی اجرای تحقیقات میدانی در سطح کشور باشند.
تنها راه شناسایی
ارسلان فتحی‌پور/ نماینده مجلس
باید توجه کرد که در هر صورت و با توجه به اینکه عده زیادی از مردم در بانک سپرده‌گذاری می‌کنند و در بعضی از مواقع این پول متعلق به خودشان نیست یا سپرده‌گذاری برای فرد دیگری انجام شده است.
بنابراین دولت برای حذف این افراد باید دقت کافی به خرج دهد وگرنه ممکن است به خطا افرادی که سپرده بالایی دارند را از فهرست یارانه‌ها حذف کند که تنها امانتدار این پول هستند یا به‌عنوان مثال گردش حساب یک شرکت را در اختیار دارند در ضمن در حال حاضر به‌عنوان مثال یک سوپرمارکت هم شاید در روز میلیون‌هاتومان گردش مالی حسابش باشد ولی این دلیل بر سود آن نیست تا زمانی که زیرساخت‌ها درست نباشد، راهکارهای مختلفی برای فرار از شفافیت مالی وجود دارد، یکی از راهکارهای مهمی که به ایجاد این شفافیت کمک می‌کند، یکپارچه‌شدن سیستم حساب بانکی اشخاص است. یعنی همه حساب‌های اشخاص در اقصی نقاط کشور باید به یک حساب متصل باشد و اشخاص مانند کد ملی حساب واحد داشته باشند، تا تمام درآمد‌ها و هزینه‌های آنها از مجاری همین حساب مبادله شود و از طریق همین حساب نیز می‌توان یک جمع‌بندی درست از سطح معیشت صاحب حساب داشت.
گمرک‌ها نیز در شناسایی اشخاص توانمند می‌توانند کمک کنند، توانمندی کسانی را که واردات یا صادرات دارند از روی حجم مبادلاتشان می‌توان تشخیص داد. سازمان تامین اجتماعی، سازمان امور مالیاتی، سازمان گمرک کشور، مرکز آمار و سازمان ثبت اسناد از جمله دستگاه‌هایی هستند که در این راه می‌توانند به‌دولت کمک کنند.
تصمیم شگفت‌انگیز
جمشید پژویان/ رییس شورای رقابت
شنیدن خبر تشخیص سه‌دهک از روی میزان املاک و خودرو برای من بسیار شگفت‌آور بود و به نظر من اگر این طرح اجرا شود باعث تنش در جامعه می‌شود زیرا نه‌تنها این طرح از ابتدا دچار مشکل بود بلکه با این وضعیت شناسایی، باعث پایمال‌شدن حقوق بسیاری از مردم خواهیم شد. اولین مطلب این است که در تهران خانه‌های ۵۰۰میلیون‌تومانی ملاک پولداری محسوب نمی‌شود به دلیل اینکه به دلیل افزایش قیمت مسکن در شهر تهران در بعضی از مناطق غیرمرفه‌نشین هم قیمت یک ملک دوخوابه بیشتر از ۵۰۰میلیون‌تومان می‌شود و شاید یک بازنشسته دولت که سال‌ها زحمت کشیده و با وام و قرض توانسته ملکی بخرد، ارزش ملک او به ۵۰۰میلیون تومان رسیده باشد و این فرد تنها درآمدش حقوق بازنشستگی است و با حذف یارانه چگونه باید تفاوت قیمت حامل‌های انرژی را تامین کند و البته در شهرستان این موضوع بالعکس است به‌طوری که به دلیل قیمت پایین ملک سرمایه‌داران بسیاری هستند که خانه‌های بالای هزارمتر دارند ولی قیمت ملک آنها به بالای ۵۰۰میلیون نمی‌رسد و این جفا در حق کسانی است که به‌حق باید یارانه دریافت کنند. از طرفی بر همگان روشن است که سرمایه‌داران ایرانی پول خود را در ملک سرمایه‌گذاری نمی‌کنند و بسیاری از آنها در خانه‌های اجاره‌ای زندگی می‌کنند و ترجیح می‌دهند سرمایه‌شان در گردش باشد و همچنین بسیاری از آنها به دلیل اینکه نمی‌خواهند سرمایه‌شان معلوم باشد اگر ملکی را هم بخرند به نام خود نمی‌کنند و سرمایه‌داران بسیاری وجود دارند که دارای چندین ملک هستند ولی هیچ‌کدام به نام خودشان نیست. به نظر من با این شعارها نمی‌شود دست به حذف یارانه زد و نظر من این است که باید به جای حذف سه‌دهک به‌دنبال شناسایی کسانی باشیم که واقعا مستحق دریافت یارانه هستند.
ضرورت شناسایی دهک‌های پایین
پویا جبل عاملی/اقتصاددان
اینکه دولت اعلام کرده است یکی از روش‌های شناسایی سه‌دهکی که باید برای دریافت یارانه حذف شوند، گرفتن وام بالای ۵۰میلیون‌تومانی و دیگری میزان حقوق بالای سه‌میلیون‌تومان است، بسیار اشتباه است و همان‌طور که بارها اشاره شده، دولت تمام وقت و هزینه‌ای که برای شناسایی دهک‌های بالا دارد را اگر برای شناسایی اقشار آسیب‌پذیر می‌گذاشت شاید نتایج بهتری می‌گرفت. شما در نظر بگیرید که شخصی وام ۵۰میلیونی را برای درمان بیماری خاص بگیرد یا برای خرید ملکی گرفته باشد و یا فردی حتی بیشتر از سه‌میلیون تومان حقوق بگیرد ولی با سه فرزند و اجاره ملک بالا نیاز مبرمی به دریافت یارانه‌ها داشته باشد، بنابراین این نوع شناسایی نه‌تنها اشتباه است بلکه باعث خطاروی در طرح هدفمندی می‌شود. به نظر من دولت به‌جای این کار برای کسری بودجه می‌تواند طبق قانون هدفمندی قیمت حامل‌های انرژی را افزایش دهد که دوسال است این کار را انجام نداده و تفاوت حاصل از آن را برای تامین کسری بودجه و همچنین پرداخت یارانه به اقشار آسیب‌پذیر استفاده کند و مواردی که برای حذف دهک‌ها از طرف وزیر تعاون اعلام شده، حاکی از آن است که دولت آمار کافی برای شناسایی دهک‌ها ندارد ضمن اینکه ما در دودهک بالای درآمدی مشکل شناسایی نداریم ولی در یک‌دهک که نزدیک به دهک متوسط درآمدی است کار سخت‌تر می‌شود به دلیل اینکه نمی‌تواند به‌صورت دقیق آنها را از هم تمیز دهد. با توجه به اعلام دولت مبنی بر عدم تمایل به افزایش قیمت‌ها، این سوال مطرح می‌شود که اگر دولت نخواهد بهای حامل‌های انرژی را زیاد کند، بخشی از منابع هدفمندی یارانه‌ها از چه محلی تامین خواهد شد. تامین این منابع از محل درآمدهای مربوط به آب، برق و گاز هم منجر به مشکلات جدی و ناتوانی این دستگاه‌ها از انجام تعهدات خود می‌شود. ۷۵میلیون‌نفر در کشور یارانه می‌گیرند که به مرور هم تعداد آنها اضافه می‌شود. از طرف دیگر، بین منابع و مصارف، توازنی برقرار نیست و این روند مشکلات جدی ایجاد خواهد کرد. هدف از هدفمندی یارانه‌ها، ایجاد عدالت اجتماعی و رساندن قیمت‌های موجود به قیمت‌های واقعی بوده است اما اشکالات به‌وجودآمده موجب شد تا تورمی بالای ۱۰درصد مازاد بر تورم قبلی داشته باشد که خود، تورم هزینه در بخش‌های تولیدی را به‌همراه داشت. مشکلات تحریم و مدیریت اقتصادی در کشور تورم را افزایش داد به گونه‌ای که آخرین آمار تورم نقطه‌به‌نقطه مربوط به شهریور امسال حدود ۴۰درصد اعلام شده است که نرخ تورم سالانه را قطعا به حدود ۳۵ یا ۳۶درصد می‌رساند. دولت معتقد است اعمال مصوبه افزایش ۳۸درصدی حامل‌های انرژی برای تامین کسری بودجه موجب تشدید تورم می‌شود در حالی‌که اولویت دولت کاهش تورم است، البته می‌توان برخی حامل‌های انرژی مثل بنزین، افزایش ۲۰درصدی را تجربه کند تا دولت مجبور نشود با روش‌های غیرعلمی دست به حذف سه‌دهک بزند تا باعث اعتراض‌های اجتماعی شود. مهم‌ترین ایراد قانون هدفمندی یارانه‌ها این است که اصلا این قانون اجرا نشد؛ قرار بود از منابعی که به دست می‌آید مصارف تامین شود ولی در عمل اصلا آنچه در قانون آمده بود توسط مجلس و دولت اجرا نشد. با توجه به شناختی که از اوضاع اقتصادی کشور دارم، توصیه می‌کنم در اولین فرصت ممکن و با اولین اطلاعات دریافتی، یارانه دهک‌های بالای درآمدی حذف شود؛ یارانه هر تعدادی که از این دهک‌ها شناسایی شد می‌تواند در ماه‌های آینده حذف شود ولی نه از این روش‌ها بلکه از روش‌های علمی و اقتصادی و در ضمن علاوه بر شناخت این سه‌دهک، می‌تواند به شناسایی اقشار آسیب‌پذیر هم بپردازد تا در آینده بتواند یارانه این افراد را جایگزین کند.
منبع: شرق
  |
 |
 |
 |
 |
 |
