نبرد صندوق‌های زنانه با بانک‌ها

ناکامی‌بانک‌های ریز و درشت کشور در تامین نیازهای خرد و فوری مردم، سبب شده است شمار صندوق‌های قرض‌الحسنه خانگی روز به روز بیش از گذشته افزایش یابد.

در حالی که از حدود دو سال قبل پرداخت تسهیلات خرد در سیستم بانکی ایران تقریبا به حالت تعلیق درآمده است و هفت‌خوان دریافت تسهیلات بانکی به هفتاد خوان برای مردم عادی تبدیل شده است، صندوق‌های قرض‌الحسنه خانگی توانسته‌اند جایگزین مناسبی برای تامین نیازهای روزمره مردم باشند و بررسی‌ها نشان می‌دهد اکثریت خانوارهای شهری حداقل در یک صندوق عضویت دارند. در حالی که شمار بانک‌های دولتی و خصوصی فعال در ایران به بیش از ۳۰ بانک می‌رسد اما مسئله دریافت تسهیلات خرد برای خانوارها همچنان به عنوان یک مشکل باقی مانده است. در این میان بسیاری از شهروندان حتی به تسهیلاتی که طبق قانون،تعلق گرفتن آن به تمامی‌افراد واجد‌الشرایط الزامی‌است، مانند وام قرض‌الحسنه ازدواج دسترسی ندارند و مدیران بانک‌ها کمبود منابع برای تامین وام قرض‌الحسنه را یکی از مهم‌ترین علل پرداخت نشدن تسهیلات قرض‌الحسنه عنوان می‌کنند. ناکامی‌بانک‌ها در تجهیز منابع مالی خانوار و حل مشکلات مالی آنان سبب شده است افراد در جمع‌های خانوادگی و محیط کار خود دست به تشکیل صندوق‌های قرض‌الحسنه‌ای بزنند که در آن به ساده‌ترین شکل نسبت به پرداخت تسهیلات اقدام می‌شود.
زن‌ها رقیب قدرتمند بانک‌ها
صندوق‌های قرض‌الحسنه خانگی که عموما توسط زنان راه‌اندازی و اداره می‌شوند، امروز به رقیب قدرتمندی برای بانک‌های دولتی تبدیل شده‌اند. البته باید توجه داشت درخواست برای تسهیلات برای شبکه بانکی به حدی بالاست که بانک‌ها به هیچ روی احساس نمی‌کنند که با کاهش مشتری برای دریافت تسهیلات روبه‌رو هستند. اما مسئله مهم اینجاست که بانک‌ها نتوانسته‌اند در تجهیز و جمع‌آوری منابع مالی خانوارها عملکرد مثبتی داشته باشند.
در این صندوق‌ها نه ضامنی از اعضا طلب می‌شود و نه سودی به تسهیلات تعلق می‌گیرد. بسته به شمار اعضای صندوق، میزان تسهیلات مشخص می‌شود. نرگس فیض‌آبادی که نسبت به راه‌اندازی یک صندوق قرض الحسنه در محدوده سیدخندان اقدام کرده است در خصوص نحوه فعالیت صندوق گفت: ما در این صندوق وام‌های کوچک و بزرگ داریم. وام‌های کوچک ما یک میلیون تومان است و وام‌های بزرگ ۲۵ میلیون تومانی نیز پرداخت می‌کنیم. وی با اشاره به اینکه اعضای صندوق معرف دارند، گفت:حلقه اولیه صندوق همه با هم آشنا هستند. یا فامیلند یا همسایه و هم محلی و همکار اما در طول سه سال گذشته اعضایی نیز وارد شده‌اند که این سنخ آشنایی را ندارند بلکه به واسطه آشنایی با یک نفر از اعضای صندوق توانسته‌اند به افتتاح حساب اقدام کنند. وی عمر صندوق قرض‌الحسنه خانگی خود را ۱۲ سال عنوان کرد و گفت: ما از صد هزار تومان شروع کردیم و امروز ۲۵ میلیون تومان وام می‌دهیم.
البته قبلا صندوق ما موجودی داشت اما به دلیل مشکلات حسابداری و… تصمیم گرفتیم تمام پولی که در یک ماه جمع می‌شود را به یکی از اعضای صندوق بسپاریم و این عمل بر اساس قرعه کشی اتفاق می‌افتد. وی گفت: من الان دیگر تمام اعضای صندوق را به دلیل گسترده شدن آن نمی‌شناسم. البته وقتی صندوق گسترده شد، از کسی که وام به اسمش می‌افتد می‌خواهیم یک سفته به همان آشنای خود در صندوق بسپرد ولی خدا را شکر تا امروز مشکلی از این بابت نداشته‌ایم که فرد وام بگیرد و دیگر نیاید. او در توضیح شیوه پرداخت تسهیلات گفت: وام ۲۵ میلیونی ما قسطی ۵۰۰ هزار تومانی دارد. در این صندوق ما ۵۰ عضو داریم. این افراد باید ماهی پانصد هزار تومان پرداخت کنند. هر فرد یک شماره دارد. ما شماره‌ها را درون یک پاکت می‌ریزیم و از یکی می‌خواهیم که یک شماره بیرون بیاورد.هر شماره‌ای که بیرون آمد برنده وام است و به این ترتیب می‌تواند ۲۵ میلیون تومان را با خود ببرد.
همه نیاز فوری دارند
شهین فیاضی یکی دیگر از اعضای هیات مدیره صندوقی که اساسنامه خاصی برای آن تنظیم نشده است در پاسخ به این سوال که آیا برنامه خاص یا شرایط ویژه‌ای برای پرداخت وام به کسانی که نیاز فوری دارند، ندارید، گفت: اوایل کار چنین برنامه‌هایی داشتیم اما نتوانستیم به این سنت ادامه دهیم چون آن قدر مردم درگیرند و نیاز فوری به پول دارند که وقتی چنین قانونی بگذاریم همه مشمول شرایط اضطراری می‌شوند. وی گفت:لحاظ کردن چنین مسئله‌ای سبب می‌شد برخی اعضا ناراحت شوند.یکی می‌گفت من دخترم قرار است ازدواج کند، دیگری وام خرید خانه می‌خواست و آن یکی وام برای تامین شهریه دانشگاه.همه هم گرفتار بودند و حق هم داشتند و تخصیص وام به یکی موجب ناراحتی دیگران می‌شد پس ما همه چیز را به شانس و قضا و قدر سپردیم و ترجیح دادیم که اصلا موارد خاص را پیش‌بینی نکنیم و تصمیم‌گیری در این حوزه را به خود برنده وام واگذار کرده‌ایم. در برخی موارد کسانی از اعضا وام فوری می‌خواهند. با برنده وارد مذاکره می‌شوند. می‌توانند یا نوبت وی را بگیرند یا اینکه بخشی از وام وی را دریافت کنند و وقتی وام به اسمشان درآمد پس بدهند. وی در جواب این سوال که آیا صندوق خرجی ندارد،گفت: صندوق غالبا در خانه یکی از اعضای موسس برگزار می‌شود. ما خرج چندانی نداریم. به حاضران در جلسه قرعه‌کشی فقط چای می‌دهیم و برنده وام می‌تواند در جلسه بعدی شیرینی بیاورد. معمولا از بین ۵۰ عضو صندوق بین بیست تا سی نفر در جلسات حاضر هستند. به این ترتیب فقط هزینه چای به عهده کسی است که جلسه در خانه‌اش برگزار می‌شود ، البته ما از مبلغ هر وام، چه یک میلیونی باشد، چه پنج میلیونی و چه ۲۵ میلیونی، ۱۵ هزار تومان را به کسی که جلسه در خانه‌اش برگزار می‌شود پرداخت می‌کنیم.
وی گفت: برخی اعضای صندوق ما هم در صندوق یک میلیونی، هم پنج میلیونی و هم ۲۵ میلیونی عضویت دارند و برخی نیز با توجه با تمکن مالی‌شان فقط در یک صندوق یا دو صندوق عضو هستند.
تورم ما را نشانه رفته است
فرزانه حسنی یکی از اعضای این صندوق نیز در خصوص رضایت خود از عضویت در این صندوق گفت: من غیر از این صندوق در صندوقی که در اداره‌مان توسط همکاران راه افتاده نیز عضویت دارم. همسرم نیز در صندوق اداره خود که توسط همکارانش راه‌اندازی شده عضو است و ما ماهانه ۷۰۰ هزار تومان برای این صندوق‌ها قسط می‌دهیم. وی گفت: آنچه بیش از همه ما را آزار می‌دهد نرخ تورم است. همین صندوق ۲۵ میلیون تومانی که فروردین ماه سال ۹۰ راه افتاد، در آن دوره امکان بسیار خوبی بود. خود ما قصد داشتیم با وام این صندوق خودرو بخریم اما هنوز تسهیلات به نام ما نیفتاده و متاسفانه قیمت خودرو نیز سه برابر شده است و الان با ۲۵میلیون تومان اصلا امکان خرید خودرویی که دوست داشتیم را نداریم. وی گفت: ما برای حل مشکل مالی‌مان در این صندوق‌ها عضویت داریم اما حالا که فکر می‌کنم می‌بینم با این نرخ تورم، حتی این کار هم نمی‌تواند دردی از ما دوا کند مگر شانس داشته باشیم و وام همان ماه‌های ابتدایی تشکیل صندوق به ناممان بیفتد.

منبع: قانون