«کارکرد روش‌ها برای من در راستای حل معضلات انضمامی است، نه برعکس. به این طریق من با آکادمیسین‌های نظری که بر مسایل انتزاعی تمرکز دارند، اندک تفاوتی دارم. کار آنها شاید برای پاسخ به پرسش‌های میانجی سودمند باشد، اما لزوما پاسخگوی معضلات مشخص و قریب‌الوقوع نخواهد بود.» این سخنان دکتر محمد هاشم پسران به هنگام دریافت دکترای افتخاری از دانشگاه ماستریخت در سال ۲۰۱۳ است. اقتصاددان ایرانی، که بنا بر برآورد موسسه معتبر تامسون رویترز شانس بالایی دارد تا جایزه نوبل اقتصاد سال ۲۰۱۳ را از آن خود کند.
موسسه تامسون رویترز، از سال ۲۰۰۲ برندگان احتمالی را پیش‌بینی می‌کند و تاکنون نام ۲۷ برنده نوبل را به درستی پیش‌بینی کرده است، که شامل ۱۵ جایزه از ۴۴ جایزه‌ای بوده که در رشته‌های اقتصاد، فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی در دهه اخیر اعطا شده است.
پسران، زاده شیراز است، ۶۷سال دارد و هم‌اکنون از اقتصاددانان نامدار جهان است. دیپلم متوسطه خود را از مدرسه نمازی (شیراز) گرفت و در نوامبر ۱۹۶۴ با بورس تحصیلی بانک مرکزی ایران برای تحصیلات عالی به انگلستان رفت. مدرک کارشناسی خود را در اقتصاد، ریاضیات و آمار – با رتبه ممتاز – از دانشگاه سالفورد گرفت و در سال ۱۳۵۱ موفق به دریافت دکترای اقتصاد از دانشگاه کمبریج شد. بعد از آن پروفسور پسران چند سال در مقام مشاور بانک مرکزی و رییس مرکز تحقیقات این بانک فعالیت داشت. وی پس از آن به کمبریج بازگشت و تا زمان بازنشستگی‌اش سال‌ها استاد اقتصاد این دانشگاه بریتانیایی بود.
پسران درباره آغاز تحصیلات خود در بریتانیا می‌گوید: «با بورسیه بانک مرکزی ایران به انگلستان آمدم تا برای حسابداری آموزش ببینم. هنگام ورود به دانشگاه سالفورد، که دانشگاهی به نسبت جدید و مدرن بود، نشنیده بودم که علم اقتصاد موضوع جداگانه تحصیل باشد؛ اما به هر روی واحدهایی در اقتصاد، ریاضیات و آمار گذراندم. آن زمان دقیقا متوجه نبودم، اما داشتم درس‌هایی را می‌گذراندم که بعدها در آن متخصص شدم.»
پس از دریافت مدرک دکترا در سال ۱۳۵۱، پسران به ایران بازگشت و در مقام رییس مرکز پژوهش‌های این بانک آغاز به فعالیت کرد. در این دوران یکی از وظایف او نگارش گزارش‌های سالانه بود که پوشش‌دهنده کل اطلاعات فعالیت اقتصادی کشور بود: «این کار بخت آشنایی عمیق با اقتصاد ایران را برای من فراهم آورد.»
در همین دوران پسران نیاز به بسط زبان اکونومتریک برای اقتصاد کشور را درمی‌یابد: «اکونومتریک در آن زمان خیلی جدید بود، حتی در اروپا. برخی اصطلاحات که امروز در ایران استفاده می‌شود در حقیقت ابتکار من بود و من آنها را ابداع کردم.»
در همین دوران، یعنی اوایل دهه ۷۰ میلادی بود که قیمت نفت به یکباره بالا رفت: «قیمت نفت ناگهان چهار برابر شد و کشورهای صادرکننده درآمدی سرشار حاصل کردند. اما افزایش قیمت این کشورها را از کاهش تقاضا نگران کرده بود. شاه ایران نامه‌ای از شاه سعودی دریافت کرد با این مضمون: افزایش قیمت نفت چه تاثیری بر کمیت تقاضای نفت از جانب کشورهای صنعتی دارد؟ این دقیقا پرسش اساسی اکونومتریک است: چگونه روابط اقتصادی را به زبان کمیت بیان کنیم؟» سوال دیگر برای اقتصاد ایران در آن زمان این بود: «چه مقدار از پول نفت را در داخل مصرف کنیم و چه مقدار آن را در خارج از کشور سرمایه‌گذاری کنیم؟ دورانی هیجان‌انگیز بود.» در همان زمان دکتر پسران متن سخنرانی جهانگیر آموزگار، وزیر نفت وقت را برای ارایه در اجلاس سازمان ملل می‌نویسد. در سن ۲۹سالگی.
پیش از وقوع انقلاب او بار دیگر برای ادامه کار پژوهشی به بریتانیا و کالج ترینیتی دانشگاه کمبریج بازمی‌گردد: «در آن زمان اقتصاد کینزی در کمبریج هواخواه فراوان داشت.» پسران خود یکی از هواداران اقتصاد کینزی است و از سال ۱۹۹۵ به بررسی چندوجهی داده‌های اقتصادی علاقه‌مند شده است. با اینکه از ایران دور بوده است همواره مسایل اقتصاد ایران را دنبال و نظرات خود را درباره آن ارایه می‌کند. از جمله درباره طرح تعدیل اقتصادی دوران هاشمی‌رفسنجانی و هدفمندی یارانه‌ها در دوران احمدی‌نژاد و اکنون نیز اثرات تحریم بر اقتصاد ایران. برنده نوبل اقتصاد دوشنبه، ۲۲ مهرماه اعلام خواهد شد.
منبع: شرق
  |
 |
 |
 |
 |
 |
