کد خبر: 135035
دوشنبه 31 تیر 1398 - 9:59
هاشم راعی*: طی چند روز اخیر، نرخ ارز به طور چشمگیری رو به کاهش گذاشت. این تغییر نرخ، پرسش‌های متعددی را مطرح کرده است؛ علت کاهش نرخ ارز چه بوده است؟ کاهش نرخ ارز تا کجا پیش می رود؟ و پیامدهای کاهش نرخ ارز چیست؟
پیش از هر سخنی لازم است دقت شود که نرخ ارزی که رو به کاهش گذاشته، نرخ خرید و فروش اسکناس بوده و تغییری در نرخ ارز روزانه بانک مرکزی (معروف به نرخ ارز دولتی) و نرخ ارز نیمایی (نظام یکپارچه معاملات ارزی) رخ نداده است.
در حقیقت نرخ خرید و فروش اسکناس مختص فروش ارز به مسافران و دانشجویان بوده و شهروندان عادی نیز می توانند با ارائه مدارک شناسایی و اطلاعات سجلی، سالانه حداکثر دو هزار یورو یا معادل آن به ارزهای دیگر دریافت کنند. همچنین این نرخ به صورت روزانه از سمت بانک مرکزی به بانک ها و صرافی های مجاز اعلام می‌شود.
به منظور درک بهتر علت کاهش نرخ ارز، باید دو نکته را مد نظر داشت؛ نخست، با توجه به اینکه طی بازه مورد نظر، هیچ رویداد مثبتی در فضای کلان اقتصادی یا سیاسی کشور رخ نداده است لذا کاهش نرخ ارز نمی تواند ناشی از تأثیرعوامل اقتصادی بوده باشد.
ثانیاً ساختار کنونی بازار ارز کشور به گونه ای است که هر دو طرف عرضه و تقاضای ارز در اختیار بانک مرکزی است بدین معنا که در سالهای دورتر بانک مرکزی فقط به عنوان عرضه کننده اصلی ارز، طرف عرضه بازار را در اختیار داشت لیکن از سال گذشته با اقداماتی نظیر راه اندازی سامانه سنا (سامانه نظارت ارز) و الزام به ثبت تمامی خرید و فروش های اسکناس در آن، دستگیری دلالان ارزی، محدود کردن مبلغ تراکنش دستگاههای کارتخوان و امتناع صرافان از فروش غیرقانونی ارز، طرف تقاضای بازار ارز نیز در اختیار سیاستگذار ارزی قرار گرفته است. لذا کاهش نرخ ارز قطعاً ناشی از اقدام دستوری بانک مرکزی بوده و جستجوی علل کاهش نرخ ارز فقط از راه ذهن خوانی سیاستگذار ارزی میسر است.
حال باید به این پرسش پاسخ داد که چرا بانک مرکزی نرخ ارز خرید و فروش اسکناس را کاهش داده است؟
دقت در نمودار تغییرات نرخ خرید و فروش اسکناس نشان می دهد بانک مرکزی از روز معرفی نرخ اسکناس یعنی مرداد ماه ۱۳۹۷ تا کنون دو بار این نرخ را تا مرز ده هزار تومان تقلیل داده است. اما هدف بانک مرکزی از این کار چیست؟ چرا بانک مرکزی در پی ایجاد نوسانات گسترده در بازار ارز است؟
به نظر می رسد مهمترین هدف بانک مرکزی از ایجاد نوسانات مداوم در نرخ ارز، بی ثبات سازی بازار ارز به منظور افزایش ریسک خرید ارز برای دو گروهی است که با هدف کسب سود یا حفظ ارزش پول خود به این بازار روی آورده اند. به عبارت ساده تر، بانک مرکزی در صدد است تا از این طریق مانع شود که مردم عادی برای حفظ ارزش پول خود به جای ریال، دلار نگاه دارند (جلوگیری از دلاریزه شدن اقتصاد) و همچنین سوداگران را از بازار خارج کند.
هدف دیگری که گمان می رود بانک مرکزی با اجرای این سیاست به دنبال آن بوده است، نزدیک کردن نرخ خرید و فروش اسکناس به نرخ نیمایی و در نتیجه ترغیب صادرکنندگان به بازگرداندن ارزهای حاصل از صادرات خود به داخل کشور بوده است. به بیان دیگر، با توجه به اینکه به دلیل فاصله چند هزار تومانی بین نرخ نیمایی و نرخ اسکناس، صادرکنندگان تمایلی به بازگرداندن ارزهای خود به داخل کشور و فروش ارزانتر آن در سامانه نیما نداشتند، نزدیک شدن این دو نرخ می تواند موجب تقویت انگیزه صادرکنندگان برای بازگرداندن این گروه از ارزها به داخل کشور شود.
بدون شک اقدام فوق الذکر بانک مرکزی در راستای اجرای مهمترین وظیفه بانک مرکزی یعنی حفظ ارزش پول ملی انجام شده و از این حیث ستودنی است اما اگر بانک مرکزی به هدف خود یعنی بازگرداندن ارزهای ذخیره شده سوداگران و صادرکنندگان به بازار نشود، پیامد ایجاد این نوسانات گسترده چه خواهد بود؟ آیا این نوسان گسترده چند هزار تومانی نرخ ارز، به فضای اقتصادی کشور لطمه وارد نمی‌کند؟ آیا بهتر نیست بانک مرکزی با انتخاب یک بازه کوچک برای نوسانات نرخ ارز حول یک نرخ مشخص، به نظام نرخ ارز شناور مدیریت شده وفادار بماند و خود به التهابات و نوسانات بازار دامن نزند؟ آیا افزایش نوسانات نرخ ارز در کنار تلاطم سایر پارامترهای اقتصادی نظیر قیمت و تحریم ها، بر نااطمینانی های موجود در اقتصاد کشور نمی افزاید؟
*پژوهشگر اقتصادی
کاملا موافقم ، برای آنچه قابل انتشار بود و نا کافی بود برای آنچه که نمی توان منتشر کرد
چه عجب یه نفر بالاخره حرف راست رو گفت، می خوان اونقدر نرخ رو هی هر روز تغییر بدن که ما مردم عادی هم که کلا هزار دلار خریدیم ببریم دودستی تقدیمشون کنیم.