پشتوانه سیاه برای دلار

فاطمه گنج کریمی: ‌«آمریکا می‌خواهد سلطان نفت جهان شود»؛ این گمانه‌زنی‌ها را به صراحت می‌توان از صحبت‌ها و سیاست‌های ترامپ فهمید. او در ژوئن سال گذشته گفته بود که سیاست‌های آمریکا باید مسلط بر بازار انرژی جهان باشد و امروز می‌بینیم که فشارهای آمریکا با تحریم‌های جدید به نوعی به ایران تحمیل شده است و این‌ها نشانه‌ای از سیاست‌های سلطه‌طلبانه آمریکا بر بازار انرژی جهان است. از سوی دیگر این روزها شاهد نوسانات شدید و کاهش قیمت نفت هستیم و دلایلی برای آن عنوان می‌شود که مهم‌ترین دلیل کاهش قیمت و رکود آن شاید بهبود ارزش دلار بوده که تقاضا برای نفت را محدود کرده است. عامل دیگری که قیمت‌های نفت را با فشارهای کاهشی مواجه ساخت، رشد تولید نفت آمریکا بود که اکنون با تولید بیش از ۱۰ میلیون بشکه در روز دومین تولیدکننده بزرگ جهان بوده و پس از روسیه و بالاتر از عربستان سعودی قرار دارد.

دوران نفت به پایان رسیده

در این میان محمود خاقانی، کارشناس حوزه نفت درخصوص چرایی نوسانات قیمت نفت به «قانون» می‌گوید: کارشناسان بسیاری همچون بنده پیش از تصویب قانون بودجه بارها به دولتمردان هشدار دادند که منتظر سقوط قیمت نفت باشید. متاسفانه نمایندگان مجلس و بقیه دست‌اندرکاران به حرف‌های کارشناسان توجه نمی‌کنند. در حال حاضر در اروپا وآمریکا شرایط خاص اقتصادی وجود دارد که مصرف را به اندازه‌ای که انتظار می‌رفت، افزایش نداده و از سوی دیگر نیز تولید نفت نه تنها کاهش نداشته بلکه با رشد همراه بوده است. اینکه اوپک و غیر اوپک بحث‌هایی مطرح می‌کنند و رقم‌هایی در رسانه‌ها منتشر می‌شود که این‌ها را باور نمی‌کنیم این‌ها به نوعی دستکاری‌های در قیمت‌هاست و عده‌ای تمایل دارند به دلایلی با قیمت‌ها (به صورت مصنوعی) بازی کنند و این رقم‌ها را در بازار منتشر کنند اما واقعیت چیز دیگری‌است؛ واقعیت این است که دوران نفت به پایان رسیده، نه به این دلیل که نفت در حال تمام شدن است(در حال افزایش است) بلکه به این دلیل که اکنون بحث تکنولوژی‌ها به میان آمده و تکنولوژی انرژی‌های جایگزین به‌قدری پیشرفت کرده و اقتصادی شده که در اروپا و آلمان و بسیاری از کشورهای دیگر طرح‌های انرژی هسته‌ای خود را به بایگانی سپرده‌اند و جهان به دلایل زیست محیطی به انرژی‌های جایگزین و تجدیدپذیر روی آورده است. حتی به همین دلیل تنها کالایی که برای فروش آن به ایران توجه زیادی می‌شود، ‌خودرو است و تمام دنیا برای فروش خودروهایی از دور خارج شده‌ (تا سال ۲۰۲۰) خود، روی بازار ایران حساب باز می‌کنند.

بلای وابستگی به نفت

او در ادامه تصریح می‌کند: اکنون قیمت نفت در شرایطی است که نمی‌توان بر ثبات آن حساب باز کرد. حتی پیش‌بینی می‌کنیم که قیمت نفت به زیر ۵۰ دلار نیز کاهش پیدا کند. به این ترتیب باید این واقعیت را بپذیریم که دوران وابستگی به درآمدهای نفتی یعنی اقتصاد دلاری به پایان رسیده است اما متاسفانه در ایران هنوز نمایندگان مجلس (برخی به دلایل بی‌تجربگی و برخی به دلایل اینکه از منابع قشر خاصی حمایت می‌کنند) این موضوع را قبول ندارند. در بودجه ۹۷ تصمیمی را گرفتند و اشتباهی را تکرار کردند که مجلس هفتم نیز آن را انجام داده بود، یعنی نگذاشتندکه قیمت بنزین افزایش داشته باشد اگر این اجازه را می‌دادند، صرفه‌جویی صورت می‌گرفت و ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور به شکل دقیق اجرایی می‌شد؛ بنابراین می‌‎توانستیم شفافیت را به اقتصاد ایران نوید بدهیم و از فساد و اختلاس نجات پیدا کنیم. با این حال، تا زمانی که اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی وابسته است، به نظر نمی‌رسد بتوانیم آن شفافیت لازم که مبارزه با فساد و اختلاس است را تجربه کنیم.

خوابی که ترامپ برای ایران دیده است

این کارشناس نفت در خصوص پیش‌بینی وضعیت نفت در آینده خاطرنشان می‌کند: ترامپ سیاستی را در ژوئن سال گذشته تعیین کرد،‌ تا براساس آن آمریکا باید بر بازار انرژی جهان مسلط باشد و تمام فشارهایی که اکنون برای برهم زدن برجام شاهد آن هستیم و متاسفانه دوستان نادان در داخل کشور متوجه آن نیستند و به سیاست‌های آمریکا برای بیرون راندن نفت و گاز ایران از صحنه بین المللی کمک می‌کنند. ترامپ می‌خواهد سرمایه‌گذاری و تولید در ایران صورت نگیرد تا آمریکا بتوانند با صادرات نفت و گاز مایع خود و همچنین نفت عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس یک پشتوانه نفتی برای دلار ایجاد کند. در حال حاضر دلار در حال خطر خروج از اقتصاد جهانی است، به دلیل اینکه دولت آمریکا ۲۰ تریلیون دلار بدهکار است؛ بنابراین دلار پشتوانه ضعیفی دارد. آمریکا می‌خواهد با نفت عربستان و خلیج فارس پشتوانه نفتی برای دلار ایجاد کند. در حالی که اگر ایران و مجلس دهم این نقطه ضعف را از خود نشان نمی‌داد و اجازه می‌داد تا نرخ حامل‌ انرژی افزایش پیدا کند و سرمایه‌گذاری حداقل بخش پایین دستی صنعت انرژی برای مشارکت در تولید در کشور تشویق می‌شد، آن زمان ما شاهد این بودیم که با ذخایر عظیم گازی ایران به عنوان پشتوانه ریالی می‌توانستیم، سکه انرژی را وارد عرصه معاملات کنیم.

کاهش بیشتر قیمت نفت

او در پاسخ به این پرسش که آینده نفت ایران را چگونه می‌بینید،‌ می‌گوید: پیش‌بینی می‌کنیم که به دلیل افزایش تولید نفت در بین اوپک و غیر اوپک،(به این دلیل که اوپک به درآمد نفتی محتاجند که در رأس آن عربستان سعودی است) که به وسیله آن بتوانند جلوی هر گونه انقلاب و شورش را در کشور بگیرند. غیر اوپکی‌ها نیز با تکنولوژی‌های روز افزون خود، هزینه تولید را کاهش می‌دهند‌. یکی از مشکلات در کشور ما این است که هزینه تولید نفت و گاز درکشور بسیار بالاست. با این نوسانات و کاهش قیمت‌های اخیر نفت شاید نتوانیم به سادگی در بازار رقابت کنیم و به قیمتی دست پیدا کنیم تا بتواند هزینه تولید ما را توجیه کند. از طرفی وضعیت صنعت نفت در کشور مناسب نیست. صنعت نفت اکنون ۲۳۰ و چند هزار پرسنل دارد و هزینه اداره صنعت نفت نیز بالاست(حالا فشار می‌آوردند که استخدام صورت بگیرد) در حالی که راندمان تولید و مدیریت در این صنعت در دولت نهم و دهم به هم ریخت. این‌ها همه نشان می‌دهد که ما باید در آینده در انتظار قیمت‌های پایین رقابتی در بازار باشیم. ای کاش شورای نگهبان که حالا قانون بودجه ۹۷ را در دست بررسی دارد و مجمع تشخیص مصلحت نظام که چشم انداز۲۰ ساله را با برنامه ششم مقایسه کند و به این نتیجه برسند که به جای پایین نگه داشتن قیمت بنزین و گازوییل(که موجب افزایش قاچاق می‌شود)،‌ درآمدهای دولت را در پمپ بنزین تحقق دهند. به دنبال آن عوارض و مالیات‌ها را در برخی محل‌ها کاهش دهند و بودجه‌های رفاهی، حمل ونقل عمومی، ناوگان هوایی ، راه آهن و عمرانی را از درآمد به‌وجود آمده در این بخش توسعه دهند اینجاست که می‌توانیم بر هر گونه تحریم و فشار اقتصادی جدید آمریکا فایق بیاییم.

نفت ایران تمام می‌شود؟

خاقانی همچنین در پاسخ به این پرسش که برخی پیش بینی می‌کنند که نفت ایران تا ۲۰۰ سال آینده به پایان می‌رسد آیا این موضوع حقیقت دارد یا خیر،‌گفت:‌ هر فردی که پیش‌بینی می‌کند باید این واقعیت را بپذیریم که ممکن است این پیش‌بینی‌ها اشتباه از کار درآید. بستگی دارد که چقدر برداشت و چقدر تولید داریم؛ اگر همچون امروز بی‌حساب و کتاب نفت بفروشیم و نخود، لوبیا و انگور وارد کنیم؛ ممکن است منابع نفتی زودتر تمام شود. اما اگر صرفه‌جویی کرده، بهینه مصرف کنیم و اقتصادی عمل کنیم، ممکن است منابع نفتی ایران مدت طولانی‌تری باقی بماند و نسل‌های بعد نیز از آن استفاده کنند. همان‌طور که روزی ذغال‌سنگ سوخت اصلی محسوب می‌شد اما اکنون این سوخت جایگزین شده در حالی که هنوز هم این سوخت وجود دارد اما چرا ذغال‌سنگ دیگر استفاده نشد؟ به این دلیل که نفت و گاز جایگزین آن شده است. اکنون تکنولوژی و بهینه‌سازی مصرف و انرژی‌های جایگزین در حال وارد شدن به صحنه اقتصاد انرژی جهان می‌شود و ممکن است روزی برسد که زیاد هم دور نیست، منابع عظیم نفت وگاز داشته باشیم اما احتیاجی به آن نداشته باشیم.

منبع: قانون