کنترل معوقات هزینه می‌خواهد

مهرداد سپهوند*: بانک برای مدیریت ریسک اعتباری انگیزه و تجهیزاتی که باید در سازمان یک بانک تعبیه شود را ندارند. دو مطلب وجود دارد؛ ابتدا بحث پیشگیری است، با توجه به وضعیت موجود روندی که بانک‌ها در سطح بین‌الملل به آن عمل می‌کنند و ساختاری که براساس آن تصمیم‌گیری می‌کنند، چیست؟ پاسخ چیزی جز عملکرد و سازمان نیست. وقتی نرخ بانک‌ها را نگاه می‌کنیم به ارقام متفاوتی می‌رسیم مثلا عربستان را در نظر بگیرید که نرخ آن ٨/١٧ درصد است و بانک‌های ترکیه رقمی حدود ١۴درصد را دارند. حال از جهت عملکرد چطور می‌شود که به چنین ارقامی می‌رسند؟ وقتی در رابطه با وامی تصمیم‌ می‌گیریم ریسک قابل انتظاری داریم که برای مقابله با آن ذخیره می‌گیریم، از طرف دیگر یکسری عوامل غیرمترقبه هستند که ممکن است بازپرداخت و بازگشت آن را مورد تاثیر قرار دهند که برای آن سرمایه‌ در نظر می‌گیریم. در واقع این ذخیره ضربه‌گیر خطراتی است که ممکن است پیش‌روی‌مان قرار گیرد. معیاری است که ببینیم زمان تصمیم‌گیری آیا می‌توانیم این وام را تثبیت کنیم یا خیر. پس بانک ابتدا به سرمایه‌اش نگاه می‌کند و اگر مطمئن نباشد سرمایه کفایت لازم را در مقابل ریسک دارد آن را reject خواهد کرد. در بانک‌ها این ارتباط از لحاظ عملکردی قطع است. نخستین اصل در مدیریت ریسک ارزیابی و اندازه‌گیری است. مهم است که ما از ریسک اعتباری چه تصویری داشته باشیم. متاسفانه ما در سطح کلان انباره‌ای از داده‌ها که بتوانیم به نحو مطلوب به آنها اتکا کنیم و به هنگام اطلاعات اعتباری از آن استفاده کنیم، نداریم و اگر چنین چیزی نباشد نمی‌توانیم گام‌های بعدی را ‌برداریم. در نخستین اصل واجب است زیرساخت‌های لازم را در بانک‌ها ایجاد کنیم و بانک مرکزی خیلی جدی‌تر در این زمینه عمل کند. نکته دوم اینکه فکر نکنیم وضعیت خیلی خراب است، ما چارچوب داریم و باید وقتی مطلب را نگاه می‌کنیم به مسائلی که منطبق می‌شوند، توجه داشته باشیم. مفاهیمی مانند معوقات بانکی، ذخیره‌گیری، سرمایه و وثایق همه با هم معنا می‌یابند. براین اساس اگرچه سرمایه ما هم در حد کفایت نیست و وضعیت اسفباری دارد، اما آخرین حلقه‌ای که داریم وثایقی ا‌ست که نقطه قوت ما است، ما باید از این نقطه قوت شروع کرده و وضعیت بقیه‌ شاخص‌ها را درست کنیم. بانک‌ها باید تحت فشار قرار گیرند که خیلی از این وثایق را از خودشان دور کنند و از لحاظ قرارداد باید به آنها اختیار دهیم که ساختارشان را درست کنند. مورد سوم این است که در اقتصاد می‌گویند که ناهار مجانی وجود ندارد. بودن، هزینه دارد این طور نیست که مدام مطالبات و تمایل به بهبود داشته باشید، باید ابتدا فکر شود که آماده‌ هزینه کردن هستید یا خیر. اصلاح وضعیت بانک‌ها و اصلاح وضعیت اعتباری باید مورد بررسی قرار گیرد مانند مساله‌ای که گفتم در زمینه‌ اطلاعات باید بانک هزینه کرده و زیرساخت را درست کنند. از طرف دیگر وقتی برای پیشگیری از شکل‌گیری معوقات باید قواعد ١، ٢، ٣ و ۴ رعایت شود، یعنی نسبت به زمانی که رده‌بندی قواعد وجود نداشت محدودتر خواهیم شد، ممکن است اصطلاحا هزینه‌هایی به نظام بانکی و رشد تحمیل شود. بنابراین شما می‌پذیرید که مقداری با سختگیری بیشتری کار کنید و باید در بالاترین وعده نظام پذیرفته شود که چاره‌ای جز پذیرش ریسک نیست. همه اقدامات برای کاهش این ریسک با بالا بردن کیفیت وام‌دهی و بالا بردن اثربخشی وام‌دهی صورت پذیرد، اما باید از هم‌اکنون تصمیم‌گیرنده و مقامات ارشد نظام بپذیرند که هزینه‌های نامبرده باید انجام شود و چاره‌ای جز این نخواهیم داشت.
*کارشناس بانکی
منبع: اعتماد