حرکت امیدوارانه بورس در پساتحریم

بازار سهام پس از التهاب‌ها و هیجان‌هایی که برای اجرای برجام وجود داشت، توانست به اکثر مشکلات و هیجانات غلبه و تغییرات اساسی را که در مدت رکود تجربه و اجرا کرده بود، آشکار کند. یکی از این نمودها رشد آهسته و آرامی بود که از آخرین روزهای باقی مانده به اجرای برجام شروع شد و هرچند با فراز و فرودهایی همراه بود، اما به راه خود ادامه داد. این روند یا به عبارت بهتر رفتار بازار سهام و در کل بازار سرمایه نشان می‌داد که تا حدود زیادی انتظارات و توقع‌ها از فضای اقتصادی معقول شده و همه چیز توسط فعالان بازار سرمایه رصد می‌شود. البته به اعتقاد برخی از کارشناسان بازار سرمایه و اقتصاد کلان، این روند باید در روزهای پس از قبول قطعی برجام اتفاق می‌افتاد، ولی از آن‌جا که فعالان بازار به نتایج و اتفاق‌های اقتصادی داخل کشور بسیار بدبین بودند و در برخی موارد نیز توقع‌های غیرواقعی از بازار داشتند، این رشد رخ نداد. با این همه فضای کلی اقتصاد نیز اجازه رشد و صعود بیش از این به بازار سرمایه را نداد و رشدهای اندک پس از برجام اتفاق افتاد. اما سوال مهمی که این‌جا توسط کارشناسان و فعالان بازار سرمایه مطرح شد، این بود که با وجود چنین رشدهای اندک و فضای اقتصادی که چندان شفاف و مشخص نیست؛ چطور می‌توان امیدوار بود که سرمایه‌گذار خارجی به این بخش وارد شود. این درحالی است که پیش از این بارها مطرح شده که بخش‌های مختلف اقتصاد ایران گنجایش زیادی برای پذیرش سرمایه‌خارجی ندارند و بازار سرمایه ایران به دلیل داشتن نکاتی چون شفافیت یا دانش محوری بیش از سایر بخش‌ها توان جذب سرمایه‌های جدید را دارد.

امیدوارکننده و آهسته
باوجود همه ضعف‌هایی که در بخش‌های مختلف اقتصاد وجود دارد، بازار سرمایه با توجه به جنبه آینده‌نگری در اقتصاد، سعی در شفافیت اقتصاد به‌ویژه بازار سهام دارد، حتی اگر این روند بسیار آهسته و درمیان مدت انجام شود. «داریوش روزبهانه» کارشناس بازار سرمایه ازجمله افرادی است که معتقد است با همه کندی و سردی بازار، حرکت‌ها و رفتارهای اخیر در بازار سرمایه امیدوار‌کننده است. او در توضیح دلایل این رفتار بازار سرمایه می‌گوید: شاید جهش‌هایی مانند‌هزار واحد یا بیشتر را در یک روز کمترداشته باشیم، اما روند بازار سرمایه مثبت است و تغییرات به سمت بهبود و شفاف شدن بازار پیش می‌رود. او اضافه می‌کند: اگر روند رفتارهای بازار سرمایه را از ابتدای قبول برجام تا به امروز دنبال کنیم، به طوردقیق روز پس از اجرای برجام بازار برخلاف انتظار یک افت شدید داشت که یکی از بدترین روزهای بازار درسال جاری بود. وقتی چنین اتفاقی رخ داده، نشان می‌دهد که بازار رفتار هنجاری ندارد و توقعات سرمایه‌گذاران بیش از حد انتظار است. برای مثال فعالان بازار به‌وی‍ژه فعالان خرد انتظار سود حداقل ١۵‌درصدی را از بازار داشتند، اما زمانی که این سود حاصل نشد بازار افت کرد و نتیجه نهایی آن را هم در بازار دیدیم.

فرضیات و شرایط بازار تغییر کرده
شرایط کنونی اقتصاد ایران با توجه به اجرای برجام به‌طورکلی متفاوت شده است. اما این تفاوت در بازار سهام و سرمایه در کجا خود را نشان داده است. روزبهانه در این‌باره توضیح می‌دهد: نکته مهم دیگر که باید در تفاوت انتظارات و رفتارها به آن توجه داشت، این است که قواعد بازی در بازار تغییر کرده و نمی‌توان با فرضیات قبلی (حتی‌سال گذشته) در بازار فعالیت کرد. در شرایط کنونی بازیگران و فعالان بازار به این موضوع توجه دارند که قواعد تغییر کرده و بازارعمیق‌تر شده است.
او اضافه می‌کند: به همین دلیل هم درحال حاضر تلاش برای نوسانگیری و کندکردن روندهای مثبت بازار اشتباه است. چون به طورمشخص رفتار بازار هوشمندانه و باتفکر است. اگرچه هنوز سایه ریسک‌های سیاسی، موضوع اجرای برجام و در پیش بودن انتخابات مجلس و… بر سر بازار سرمایه است، اما بازار درحال تفکیک وضع است.این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به این‌که تفکر و دید بنیادی نشان می‌دهد این بازار هوشمندانه کار می‌کند و به شفافیت علاقه‌مند است، توضیح می‌دهد: شفافیت به این معنا است که دیگر فعالی در بازار به‌طورکلی به بازارنگاه نمی‌کند، بلکه صنایع براساس خواص و موقعیت آن درنظر گرفته می‌شوند و تحلیل‌های بنیادی و صنعتی اهمیت پیدا می‌کند و فعالان برای خرید اقدام به انتخاب می‌کنند و دیگر به سراغ خریدهای یک‌باره نمی‌روند. او در توضیح وضع بازار تاکید می‌کند: البته درمورد گزارش‌های ٩ماهه شرکت‌ها باید گفت که وضع چندان خوشایندی را نوید نمی‌دهند، اما همین‌قدر که بازار به آینده امیدوار شده نشان می‌دهد که می‌توان به روند مثبت بازار امیدوار بود. با توجه به روندهای سیاسی و اجتماعی آینده و این‌که چقدر ممکن است وضع سیاسی و انتخابات مجلس با ریسک و تنش‌های آتی همراه باشد می‌توان تخمین زد که بازار سرمایه و بورس چقدر روند روبه‌رشدش پایدار و فزاینده است.

بررسی تک‌به‌تک صنایع
حال چه به روند مثبت بازار امیدوار باشیم چه نباشیم، اتفاق‌ها یکی پس از دیگری در اقتصاد درحال رخ‌دادن است و متوقف نمی‌شود. اما با همه این احوال این بازار چقدر گنجایش و ظرفیت پذیرش سرمایه خارجی دارد یا به‌طورکلی می‌توان به روند مثبت آن امیدوار بود یا خیر؟ «احمد پویانفر» کارشناس بازار سرمایه معتقد است: تحلیل وضع کلی بازارسخت است. او در مورد تحلیل از وضع بازار می‌گوید: برای ارزیابی بازار باید اتفاق‌ها و روندها را دنبال کرد. روند بازار از دید تحلیل بنیادی دو رویکرد دارد. در گام اول رشد بازار سرمایه مربوط به متغیرهای کلان اقتصادی در داخل کشور است. او خاطرنشان می‌کند: ابتدا باید به شاخص کلان بازار سهام اشاره کرد. نسبت ارزش بازار به سودآوری (P/E) بازار درحال حاضر حدود ۶ است. این نسبت با توجه به نرخ بهره بانکی یا بدون ریسک که حدود ١۵ یا ١۶‌درصد است قابل توجیه است. گرچه درحال حاضر نرخ بهره حدود ١۶ یا ١٧‌درصد است، اما با توجه به کاهش نرخ تورم این رقم به همان نرخ ١۵ یا ١۶‌درصد می‌رسد. در مجموع با توجه به نرخ بهره، تورم و P/E بازار می‌توان گفت که این شاخص‌ها در تعادل بلندمدت هستند و وضع نسبی بازار خوب است. اما این موضوع وضع کلی بازار را نشان می‌دهد و نمی‌تواند در مورد صنایع موجود در بازار وضع هر کدام را جداگانه نشان دهد. پویانفر درمورد دلایلی که نمی‌توان اتفاق‌های کلی را به صنایع بازار تعمیم داد، می‌گوید: برخی صنایع که از قیمت‌های جهانی تاثیر می‌گیرند (مانند معدنی‌ها) بیشتر نزولی هستند و وضع چندان مناسبی ندارند. در مورد صنایعی هم که نفت موتور محرکه آن‌هاست یا تابع تزریق منابع دولتی هستند (پیمانکاران یا برخی صنایع پتروشیمی) وضع چندان مناسبی ندارند و براساس متغیرها هم می‌توان گفت که در سال ٩۵ یا حداقل سه ماهه ابتدایی‌سال ٩۵ اتفاق خاصی برای این صنایع رخ نمی‌دهد. البته در این بین نمی‌توان عوامل روانی و انتظارات بازار را نیز نادیده گرفت.

واقع‌بین باشیم، رشد به آسانی نیست
مهم‌ترین نکته‌ای که پویانفر به‌عنوان یک تحلیلگر بازار مطرح می‌کند، ظرفیت پذیرش بازار سرمایه برای سرمایه‌های خارجی است. سرمایه‌هایی که به دنبال امنیت کامل می‌گردند و درحال بررسی بازار ایران پس از برجام هستند. او می‌گوید: در مورد پذیرش سرمایه‌گذار خارجی باید واقع‌بین باشیم و به این نکته مهم توجه داشته باشیم که با توجه به شرایط فعلی درکوتاه‌مدت سرمایه‌گذار کوچک و حتی متوسط نمی‌تواند به بازار سرمایه ایران وارد شود. او اضافه می‌کند: بیشتر شرکت‌های بزرگ تمایل به ورود به بازار سرمایه دارند که برای این کار هم دو مشکل و مانع مهم وجود دارد. یکی این‌که بازار سرمایه ایران عمق کافی برای ورود سرمایه‌گذاران بزرگ ندارد. سرمایه‌گذاران بزرگ به دنبال بازارهایی هستندکه ثبات بالایی دارند و هر ریسکی نمی‌تواند بازار را متلاطم یا جهت آن را عوض کند.این کارشناس بازار سرمایه در مورد دلایل جذاب نبودن بازار ایران درشرایط فعلی برای سرمایه‌گذار خارجی می‌گوید: بازار ایران یک بازار کم‌عمق و به‌طور نسبی بی‌ثبات است و با هر تنشی ممکن است سرمایه‌ها را به خطر بیندازد. مانع بزرگ دیگر ابزارها و پوشش ریسک هستند. ابزار ریسک بیشتر در مواقع نزولی بودن بازار به کار می‌آید اما در بازار سهام و سرمایه ما ابزاری برای پوشش چنین ریسک‌هایی وجود ندارد. پویانفر اضافه می‌کند: اگرچه در مورد ابزارهای مشتقه و آتی کارهایی انجام شده، اما این کارها درحدی نیست که بتوان به امید آن سرمایه‌گذار خارجی را جذب کرد. ضمن این‌که ما از لحاظ قوانین نیز آمادگی پذیرش نداریم.

منبع: شهروند