هنوز برچسب‌های پذیرش کارت‌های ویزا و مستر پشت در بعضی از مغازه‌های تهران به چشم می‌خورد؛ مخصوصا فروشگاه‌هایی که احتمال مراجعه توریست به آنها زیاد است. اما استفاده از این کارت‌ها در ایران خیلی نپایید؛ پس از انقلاب سال ۵۷ و تحریم‌هایی که بعد از جنگ ایران و عراق گریبانگیر کشور شد، عملا استفاده از کارت‌های اعتباری ویزا و مستر به دلیل آنکه دو شرکت آمریکایی این کارت‌ها را پشتیبانی می‌کردند، معلق ماند. اگرچه در یک برهه زمانی کوتاه‌مدت در اوایل دهه ۷۰، بانک ملی برای اولین‌بار پس از انقلاب اقدام به نصب «pos»های ویزاکارت و مسترکارت کرد اما به فاصله دو، سه ماه و به‌دلیل تشدید تحریم‌ها، این posها در آن زمان بی‌استفاده ماند و بانک ملی بعدها از این پایانه‌ها برای کارت‌های خود بهره برد.
به دلیل در دسترس‌بودن اینترنت و مالیات‌های فوق‌العاده کمی که برای مبادلات مالی اینترنتی اعمال می‌شود و همچنین جریان غالبی که در شرکت‌ها برای برداشتن واسطه‌های تجاری و مالی به وجود آمده، مردم تمایل دارند مبادلات مالی‌شان را از طریق اینترنت انجام دهند. از سوی دیگر، مشکلات حمل پول نقد و امنیت انتقال وجوه هم به‌واسطه کارت‌های اعتباری بین‌المللی که اغلب با کارت‌های «مستر» و «ویزا» شناخته می‌شود نیز، خودبه‌خود از میان برداشته می‌شود.
مردم ایران به علت روابط تیره اقتصادی ایران با آمریکا به‌عنوان مقر صدور کارت‌های مهم اعتباری، در استفاده از آن چندان توفیق نداشته‌اند. هرچند در یکی دو سال اخیر برخی بانک‌های خصوصی با تعاملات پشت‌پرده با برخی کشورها توانستند به تعدادی از مشتریان خود مسترکارت ارایه دهند، اما در یک‌سال اخیر و با تشدید تحریم‌ها، روابط بین بانکی ایران و کشورهایی مانند تاجیکستان، ترکیه و امارات کاهش یافته است. همچنین به اعتقاد فرشید دوانی، مدیر سابق پذیرندگان کارت‌بانک پارسیان، حذف ارز ۱۲۲۶تومانی از عملیات بانکی مسترکارت که پیش از این از ارز مسافرتی برخوردار بود، بر کاهش تراکنش‌ها تاثیر گذاشته است.
آریانی، کارشناس بانکی، در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: «در سال‌های گذشته بانک پاسارگاد، پارسیان و اقتصاد نوین با بانک‌های درجه دو و سه برخی از کشورهای همسایه ارتباط برقرار کردند و توانستند تراکنش مسترکارت‌ها را به بالای پنج‌هزاردلار برسانند. اما این عملیات به‌دلیل آغاز دور جدید تحریم‌های غرب علیه ایران در یک‌سال‌ونیم گذشته متوقف شده است.»
محروم‌ماندن ایران از سرویس مسترکارت‌ها در حالی است که این کارت‌ها با دارابودن سه‌میلیون دستگاه پایانه pos و خودپرداز در سراسر جهان، رتبه اول مبادلات مالی را از آن خود کرده‌اند. حساب مسترکارت و ویزاکارت یک حساب ۱۶رقمی متصل به حساب بانک صادرکننده است که به دلیل کارمزدهای ناچیز، دریافت صورت‌حساب روزانه و رایگان، نقدکردن وجوه از دستگاه‌های خودپرداز، امکان خرید از تمامی فروشگاه‌های اینترنتی همچون ebay و آمازون و تبادل مالی با شرکت‌های بین‌المللی، بیش از پیش محبوب شده‌اند.
این کارت‌های اعتباری متعلق به دو شرکت بین‌المللی معتبرند که بانک‌های بزرگ دنیا سهامدارشان هستند. شرکت سهامی عام ویزا (Visa INC) شرکتی در کالیفرنیاست و شرکت بین‌المللی مسترکارت (Master card worldwide) نیز در نیویورک فعالیت می‌کند. بانک‌ها و موسسات معتبر بین‌المللی در سراسر جهان، امکان دریافت مجوز صدور این نوع کارت‌ها را دارند. اما فرشید دوانی، کارشناس امور بانکی و مدیر سابق پذیرندگان کارت الکترونیک بانک پارسیان، به «شرق» می‌گوید: «افزایش قیمت دلار استقبال عمومی از مسترکارت را کاهش داده است. در گذشته، بانک مرکزی به دارندگان این کارت، ارز مسافرتی اختصاص می‌داد اما اکنون تصمیم به حذف ارز ۱۲۲۶تومانی از عملیات پولی مستر گرفته شده است. بنابراین برای متقاضیان، هزینه‌کردن ریال برای شارژ کارت‌های دلاری چندان مقرون‌به‌صرفه نخواهد بود. او اما برخلاف آریانی که کارشناس بانکی است، می‌گوید که تحریم‌ها چندان بر کاهش تراکنش این کارت‌ها در ایران اثر نداشته است چراکه کانال‌های غیررسمی در آسیای میانه یا همسایگی ایران وجود دارند که حاضرند کماکان این کارت‌ها را در اختیار مشتریان ایرانی قرار دهند.
حسن رستمیان، مشاور مجلس، نیز با بیان اینکه ۵/۳میلیون‌نفر ایرانی خارج از کشور داریم که با داخل، مبادلات مالی دارند و این مبادلات را به وسیله کارت‌های اعتباری بین‌المللی و از طریق ذخیره پول در کارت مثل یک دفترچه سیار الکترونیکی می‌توانند انجام دهند، تاکید می‌کند: «مسترکارت در ایران از بهترین و مطمئن‌ترین راه‌های انتقال پول و دورزدن تحریم‌های مالی برای اشخاص، خانواده‌ها و دانشجویان است که آنها هم تحت‌تاثیر شرایط تحریم قرار گرفته و برای نقل‌وانتقال پول دچار مشکلاتی هستند.»
او می‌گوید: «پول نقد در این مبادلات دردسرساز است. مثلا وقتی پول نقد را به مسافر می‌دهند که آن را برای کسی در خارج از کشور ببرد، ریسک بالایی برای از دست رفتن پول و خطرات جانبی دارد. در مورد انتقال پول از طریق حواله هم مشکلاتی وجود دارد و مبالغ بالای سه تا چهار‌هزاردلار حواله هم از طرف کشورهای اروپایی و آمریکا مانیتور می‌شود که چرا این پول‌ها در حال مبادله است؟ اما مسترکارت چون از راه‌های قانونی انتقال پول بهره می‌گیرد، این مسایل را به‌دنبال ندارد و به‌راحتی می‌توان در نقل‌وانتقال‌های مالی شخصی از آن بهره گرفت و پرداخت‌ها را انجام داد.
رستمیان اعتقاد دارد که موضوع تحریم‌های سیستم‌های مبادله پولی حساس‌تر و پیچیده‌تر از سایر بخش‌هاست. او می‌گوید: «در جایگزینی کالاها و نفت؛ به کشور خریدار مدتی زمان می‌دهند تا بتواند آنچه را می‌خواهد از جاهای دیگر تامین کند اما در مورد تحریم سیستم‌های مالی و پولی اینطور نیست و تنها با اعمال یک دستورالعمل، یک‌شبه تحریم‌ها اعمال می‌شود و برعکس آن هم صادق است؛ یعنی اگر تصمیم بگیرند که تحریم را بردارند، یک‌شبه با یک دستورالعمل دیگر این تحریم‌های مالی را بر می‌دارند.» او می‌گوید: «این موضوع که طرف‌های تجاری ناگهان از قبول پول یا پرداخت آن به واحد پول رایج سر باز می‌زنند، مساله‌ساز است و اولین بحث ما برای دورزدن تحریم‌ها، تحریم‌های سیستم‌های بانکی و راه‌های مقابله با تحریم‌های پولی و مالی است.»
با همه سختی‌هایی که صدور و استفاده از مسترکارت در ایران دارد اما بخش خصوصی تمام تلاش خود را برای ورود به جرگه مصرف‌کنندگان آن انجام می‌دهد. با این وجود دولت چندان به عملکرد بخش خصوصی خوشبین نیست و اعتقاد دارد بخش خصوصی برای پولشویی در پی روش‌های فرار است. وقتی درباره توان این شرکت‌ها به وزارت اقتصاد یا بانک مرکزی توصیه می‌شود، آنها با نگاهی بدبینانه می‌گویند که «در این شرکت‌ها مافیا در جریان است» اما واقعیت این است که در شرکت‌های خصوصی کوچک و بدون وابستگی‌های دولتی چون فعالیت مالی محدود‌تر است، تخلفاتی از نوع پولشویی بعید به نظر می‌رسد.
حالا دانشجوهایی که به‌دنبال خرید مقالات علمی اینترنتی هستند یا شرکت‌هایی که می‌خواهند یک نرم‌افزار موردنظر خود را بخرند و دانلود کنند، خیلی سخت‌تر از گذشته گرفتاری استفاده از کارت‌های اعتباری پیدا کرده‌اند؛ یکی از بهترین راه‌های آنها این است که از شخصی که خارج از ایران زندگی می‌کند، خواهش کند از کارت اعتباری خود برای آنها خرید کند اما کسی که آشنایی در بیرون ندارد، نمی‌داند چطور باید کارش را پیش ببرد؛ او تنها می‌تواند ببیند که استفاده از مسترکارت در سال‌های پیش تراکنشی تا سقف ۱۰هزاردلار را نیز به‌دست آورده بود اما امروز به دلیل حذف ارز مسافرتی از عملیات مالی و تشدید تحریم‌ها، تراکنش مسترکارت‌ها تا سطح ۵۰۰دلار کاهش یافته و به عبارت بهتر مسدود شده است.
  |
 |
 |
 |
 |
