در حال حاضر خرید ارز مسافرتی از بانکها اجباری نیست و پیش از این نیز اجباری نبود و مردم میتوانستند ارز مسافرتی مورد نیاز خود را از صرافیها و بازار آزاد تهیه کنند.
کاظم دوست حسینی*: تا پیش از لغو ارز مسافرتی در واقع یک امکان و سهمیه ۳۰۰ دلاری به نرخ ارز مبادلهای برای هر مسافر در سال وجود داشت که البته رقم بالایی محسوب نمیشد و تفاوت قیمت آن، چیزی در حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ تومان کمتر از قیمت بازار آزاد بود و فرصتی برای استفاده مردم از نرخ ارز دولتی به حساب میآمد. این امکان در حال حاضر لغو شده است و بانک مرکزی، ارز با این نرخ را برای مسافران تامین نمیکند.
یکی از دلایل حذف ارز مسافرتی افزایش حجم مسافران خارجی در سالهای اخیر است که باعث میشود به نوعی صرفهجویی برای بانک مرکزی صورت گیرد و همچنین ایجاد پیشزمینه برای یکسان سازی نرخ ارز است هرچند در حال حاضر ارز مبادلهای هنوز به برخی از کالاها تعلق میگیرد. مابهالتفاوتی که از حذف ارز مسافرتی به وجود میآید، شاید برای مسافران رقم زیادی محسوب نشود ولی به عنوان نوعی صرفهجویی برای بانک مرکزی به شمار میرود و به نظر میرسد برای دولت تا حدی حایز اهمیت باشد.
پیش از این که ارز مبادلهای به مسافران اعطا میشد، برای خرید ارز به یک سری مدارک مانند کارت ملی، پاسپورت و بلیط سفر نیاز بود ولی در حال حاضر که ارز مسافرتی حذف شده است دیگر درخواست مدارک از سوی بانکها دلیل خاصی ندارد.
در حال حاضر برخی از شعب بانکها مجاز به خرید و فروش ارز هستند و ارز مسافرتی را هم به نرخ روز خرید و فروش میکنند و نیازی به ارائه مستندات به شکل قبلی نیز وجود ندارد. زیرا پیش از این، از آنجا که امکان استفاده از این سهمیه تنها یک بار در سال وجود داشت، وقتی کسی از سهمیه خود استفاده میکرد در پاسپورت وی ثبت میشد. در چنین شرایطی اگر هدف بانک مرکزی تک نرخی کردن ارز باشد، حذف ارز مبادلهای برای مسافرت میتواند اولین قدم باشد و پس از آن نیز باید ارز مبادلهای از کالاها حذف شود. وقتی که ارز تک نرخی شود دیگر چیزی تحت عنوان ارز مبادلهای وجود نخواهد داشت و نرخ ارز به صورت یکسان از سوی بانک مرکزی به عنوان ارز مرجع اعلام میشود و در واقع نرخ ارز تا جایی که به نرخ ارز آزاد برسد، افزایش پیدا میکند. ولی این که از نرخ ارز در بازار آزاد بیشتر شود، تابع عرضه و تقاضای ارز در بازار خواهد بود.
اگر تقاضای ارز مبادلهای که در حال حاضر برای واردات کالا دریافت میشود، به سمت بازار آزاد برود و بانک مرکزی نتواند به میزان لازم ارز به بازار تزریق کند، امکان افزایش نرخ ارز وجود دارد ولی در ابتدای یکسان سازی، نرخ ارز بعید است که با سرعت افزایش پیدا کند. اما در بلندمدت و با توجه به شرایط فعلی امکان افزایش نرخ ارز وجود دارد. ضمن اینکه به معادلات اقتصادی که در کشور ما بر مبنای عرضه و تقاضای ارز بوده است فاکتور دیگری نیز اضافه شده است و آن حجم پول در گردش اقتصاد کشور است که در چهار سال اخیر به سه برابر افزایش پیدا کرده است و بهطورطبیعی بخشی از آن به سمت ارز پیش خواهد رفت، همچنین کاهش نرخ سود سپرده بانکی نیز عاملی خواهد شد برای افزایش تقاضای خرید ارز و با توجه به این مسائل پیشبینی میشود که نرخ ارز در آینده تا حدودی افزایشی شود.
*کارشناس بانکی