صندوق مسکن، صندوق‌هایی است برای اجرای پروژه‌های منطقه‌ای با مشارکت سه گروه انبوه‌سازان، مردم و بانک مسکن.
اشاره به پروژه شهرک اکباتان نمونه‌ای بود که حسین عبده تبریزی مشاور وزیر راه و شهرسازی به عنوان یکی از موفق‌ترین عملکردهای موسسات پس‌انداز و صندوق‌های منطقه‌ای برشمرد. در سه دهه قبل، از وجود این صندوق‌های منطقه‌ای بی‌بهره بوده‌ایم اما از ابتدای دولت یازدهم وزیر راه و شهرسازی تشکیل این موسسات را به همراه بانک مسکن پیگیری کرد و سرانجام در شورای پول و اعتبار ایجاد موسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن تصویب و ابلاغ شد. خلاصه‌ترین توضیحی که عبده از عملکرد این موسسات ارایه می‌دهد؛ تشکیل صندوق‌هایی است برای اجرای پروژه‌های منطقه‌ای با مشارکت سه گروه انبوه‌سازان، مردم و بانک مسکن. به این ترتیب مانند آنچه برای شهرک اکباتان انجام شد؛ صندوقی برای ساخت پروژهای منطقه‌ای شکل می‌گیرد که پایه آن زمینی است که از سوی انبوه‌ساز به مشارکت گذاشته می‌شود. سپس بانک مسکن با ایجاد صندوق پس‌انداز برای پروژه تعریف شده و آورده اولیه خود، زمینه را برای مشارکت مردم و جمع‌آوری سپرده‌های آنان فراهم می‌کند. به مرور و در بلندمدت با ساخت پروژه مورد نظر، مردم می‌توانند از همان صندوق یا موسسه برای خرید واحدهای ساخته شده، تسهیلات دریافت کنند و واحدهایی که پیش‌بینی می‌شود در ردیف واحدهای ارزان یا میان قیمت باشد را خریداری کنند. طرح موسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن در کنار صندوق‌های پس‌انداز یکم و دیگر طرح‌های دولت، می‌تواند قدرت خرید طبقه متوسط را به مرور افزایش دهد و سبب تحریک تقاضا در این بازار شود. وزارت راه و شهرسازی در طرح‌هایی مانند موسسات پس‌انداز یا صندوق یکم، فقط قشر متوسط را هدف گرفته است. یعنی اقشاری که قدرت پس‌انداز کردن و پرداخت اقساط تسهیلات را دارند. هرچند به گفته وزیر راه برای اقشار ضعیف مسکن اجتماعی و برای اقشار پردرآمد، طرح‌های تسهیلاتی ساخت و ساز پیش‌بینی شده اما عمده تمرکز سیاستگذاران در این بخش، خانه‌های ارزان و میان قیمت برای اقشار متوسط است. حسین عبده تبریزی مشاور وزیر راه و شهرسازی در خصوص پروژه ابلاغ شده موسسات پس‌انداز و نحوه عملکرد آن توضیحاتی به خبرنگار اعتماد می‌دهد که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
ابتدای هفته دستورالعمل اجرایی تاسیس، فعالیت و نظارت بر موسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن ابلاغ شد. پیش از این نیز طرح‌های متعددی در خصوص افزایش توان خرید اقشار متوسط از سوی سیاستگذاران پولی و مسکن ابلاغ شده بود که البته هنوز اثرات آن بر بازار مسکن هویدا نیست. به نظر شما موسسات پس‌انداز چه نقشی در تحرک این بخش خواهند داشت؟
موسسات پس‌انداز مسکن پیش از انقلاب نیز وجود داشت و با جمع‌آوری منابع برای پروژه‌های خاص از یک سو امکان اجرای پروژه را از محل منابع مختلف فراهم کرده و از سوی دیگر شرایط را برای خرید اقشار متوسط مهیاتر می‌کرد. نمونه این پروژه‌ها، شهرک اکباتان است که با تامین مالی صندوق‌های پس‌انداز ایجاد شد و به عنوان نمونه‌ای موفق شرایط را برای خانه‌دار شدن اقشار متوسط نیز فراهم کرد. به عبارت ساده‌تر این موسسات، امکان تامین مالی پروژه‌های بزرگ را از محل آورده‌های مردم فراهم می‌کند. بطور مثال اگر بخواهیم پروژهای ۵٠٠ واحدی در شرق تهران داشته باشیم با ایجاد صندوقی خاص برای آن پروژه، منابع لازم را برای اجرای کار گردآوری کرده و نهایتا با اعطای تسهیلات، قدرت خرید لازم را به سپرده‌گذاران این پروژه اعطا می‌کنیم. بنابراین این موسسات به نوعی به مثابه جایگزینی برای صندوق‌های پس‌انداز نیز عمل می‌کند و به عنوان یک ابزار مطلوب در بازار مسکن شناخته می‌شود.
پس معتقد هستید این طرح می‌تواند باعث تحرک بخش مسکن شود؟
هر ابزاری که به مردم کمک کند در بلندمدت از طریق تسهیلات، صاحب خانه شوند، ابزار خوبی است.
بر اساس ابلاغیه شورای پول و اعتبار حداقل سرمایه لازم برای تاسیس و فعالیت موسسه پس‌انداز و تسهیلات مسکن در تهران مبلغ ۵٠٠ میلیارد ریال و در سایر کلان‌شهرها و مراکز استان‌ها نیز ٣٠٠ میلیارد ریال است. به نظر شما این میزان منابع برای اجرای پروژه‌هایی همانند شهرک اکباتان کافی است؟
بسته به اندازه پروژه، سقف پروژه‌ها قابل تغییر است. مسلم است که ۵٠ میلیارد تومان عدد بدی نیست ولی برای اجرای هر نوع پروژهای کافی نخواهد بود. در ابلاغیه هم عدد مورد اشاره به عنوان حداقل سرمایه ذکر شده است. ضمن آنکه برای اجرای یک پروژه می‌تواند صندوق‌های متعددی نیز تشکیل شود.
هدف این طرح، تامین مسکن اقشار متوسط است؟
بدیهی است هدف وزارت راه و شهرسازی و بانک مسکن از تعقیب تشکیل این صندوق‌ها، تامین مسکن میان قیمت و ارزان قیمت برای طبقه متوسط جامعه است. با توجه به سرمایه در نظر گرفته شده می‌توان برآورد کرد این وجوه مربوط به پروژه‌های گران قیمت نیست.
جزییات تامین مالی این پروژه چیست؟ مردم چگونه در این پروژه‌ها مشارکت خواهند داشت؟
این صندوق‌ها با آورده اولیه انبوه‌سازان به عنوان زمین شکل می‌گیرد و بانک مسکن نیز به عنوان ضلع دوم تامین مالی پروژه، بخشی از آورده اولیه را خود تامین می‌کند. سپس با جمع‌آوری سپرده‌های مردم به تدریج پروژه ساخته می‌شود. بعد از نهایی شدن پروژه ساخت است که از طریق اعطای تسهیلات به سپرده‌گذاران امکان خرید واحدهای ساخته شده برای آنها مهیا خواهد شد. به هر حال در کنار صندوق پس انداز مسکن این طرح می‌تواند راهی برای توسعه توان خرید مردم و تحریک تقاضا برای واحدهای ارزان قیمت و میان قیمت باشد. از این جهت این اقدام مثبتی ارزیابی می‌شود که از سال‌ها قبل آقای آخوندی پیگیر اجرایی شدن آن بود.
صندوق‌ها و موسسات ایجاد شده پیش از انقلاب چه شد؟ برخی بر عملکرد این صندوق‌ها نقدهای تندی دارند.
خیر. این صندوق‌ها بسیار موفق عمل کرد. بعد از انقلاب عدم تعادل و عدم برنامه‌ریزی برای این صندوق‌ها سبب شد در بانکی به نام بانک رهنی ادغام شوند و بعدها در قالب بانک مسکن ادامه فعالیت با شیوه‌ای دیگر داشته باشد. نمونه‌هایی مانند شهرک اکباتان و خزر بر اساس شکل‌گیری همین صندوق‌ها ایجاد شد و نمونه‌های بسیار موفقی نیز بودند.
موسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن که در بیشتر کشورها تحت عنوان موسسات پس‌انداز و وام (Savingsand Loan Associations) یا دیگر عناوین مشابه وجود دارند، در واقع نوعی از نهادهای مالی هستند که سپرده‌های پس‌انداز خرد را دریافت کرده و وام‌‌های مسکن ارایه می‌کنند. هدف اصلی تاسیس اینگونه موسسات، ارایه وام‌‌های رهنی برای خرید ملک مسکونی در مناطق جغرافیایی مشخص است. با فراهم کردن بستر تاسیس موسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن، می‌توان انتظار داشت که یکی از زمینه‌های شکل‌گیری پایدار و مداوم منابع مالی مورد نیاز برای تامین مالی بخش مسکن و همچنین تسهیل و تسریع تامین مسکن اقشار مختلف جامعه بدون داشتن اثرات تورمی و ازدحامی برای دیگر بخش‌های اقتصادی فراهم شود. البته سابقه تاسیس اینگونه نهادهای تامین مالی بخش مسکن به قبل از انقلاب برمی‌گردد. در آن دوره با تصویب قانون تشویق پس‌انداز مسکن در سال ١٣۴۶، تا سال ١٣۵٨ تعداد ١۶ شرکت پس‌انداز و وام مسکن در تهران و ١۴ استان کشور تاسیس شده بود. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و متعاقب اجرای قانون ملی شدن بانک‌ها در سال ١٣۵٨، تمام ١۶ شرکت پس‌انداز و وام مسکن همراه با بانک ساختمان و شرکت سرمایه‌گذاری ساختمان بانک‌های ایران در بانک رهنی ادغام شده و بانک مسکن را تشکیل دادند.
منبع: شرق
  |
 |
 |
 |
 |
 |
