کمترین نرخ سود بانکی واقعی در ایران

این روزها برخی از صنوف و فعالان اقتصادی، از ضرورت کاهش نرخ سود بانکی سخن می گویند. با این حال بررسی ها نشان می دهد که نرخ سود واقعی در این اکنون منفی است و به همین دلیل است که تمایل زیادی برای دریافت وام وجود دارد و حتی کسانی که هیچ برنامه ای برای سرمایه گذاری ندارند نیز در جستجوی دریافت وام هستند. نرخ سود بانکی در بسیاری از کشورهای جهان تک نرخی است ولی کم بودن این نرخ نه با روش های دستوری بلکه بر اساس افزایش عرضه پول صورت گرفته است. در کشورهایی که سوداگری در عرصه هایی مانند سکه طلا و ارز خارجی در آنها پرسود نیست، تمایل به سرمایه گذاری بانکی افزایش می یابد و این مساله بر اساس قانون عرضه و تقاضا، به کاهش نرخ سود منجر می شود. نرخ سود بانکی در ایران، به ظاهر بالاست و بانک ها در تبلیغات جذب سپرئه، ارقام بالای ۲۰ درصد را تبلیغ می کنند ولی همچنان بانک اولویت اصلی سرمایه گذاری نیست. دلیل این وضعیت را باید در شاخصی جستجود کرد که نرخ واقعی سود نامیده می شود. این شاخص، از تفریق نرخ تورم از سود بانکی حاصل می شود. این شاخص اکنون در ایران منفی است و به همین دلیل است که مردم به سرمایه گذاری در حوزه های بدون سود واقعی مانند خرید سکه طلا و دلار علاقه نشان می دهند زیرا سود صفر درصدی این بخش ها، به مراتب جذاب تر از نرخ سود واقعی بانک هاست که عددی منفی می باشد.  به گزارش اقتصاد آنلاین، ایران با نرخ سود واقعی منفی ۱۳ دارای کمترین نرخ سود واقعی در دنیاست و بعد از ایران پاکستان با منفی ۵.۵ و ونزوئلا با منفی ۳.۷ و عربستان با منفی ۳.۵ در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. این نشان می‌دهد که نظام بانکی در کشور ما نتوانسته است خود را با تحولات نرخ تورم در کشور هماهنگ کند و این عدم تعادل عظیم را پدید آورده است.  این امر همان‌طور که گفته شد، نتیجه‌ای جز فرار سرمایه‌ها از سیستم بانکی و فساد سیستماتیک را در پی ندارد. هرچند در سال گذشته بانک مرکزی اقدام به افزایش نرخ‌ها کرد اما این جدول نشان می‌دهد سرعت نرخ تورم بسیار بیشتر از سرعت بانک مرکزی است!  رابطه میان نرخ بهره و تورم، رابطه روشنی در علم اقتصاد است. در هر کتاب سال اول اقتصاد، مشخص است که نرخ بهره در هر اقتصادی با توجه به نرخ تورم تعیین می‌شود. چرا که فعالان بازار پول خود را تنها در صورتی قرض می‌دهند که نرخی که از آن دریافت می‌کنند بیش از نرخ تورم باشد. در غیر‌این صورت ترجیح می‌دهند پول خود را در کالاهایی که با تورم پیش می‌روند یا کالاهایی که ارزش پول را حفظ می‌کنند نظیر طلا و ارز خارجی سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین نرخ بهره یا سود در هر اقتصادی چند درصدی بالاتر از نرخ تورم است. اما در کشورهایی که بانک‌های مرکزی در بازار پول و سرمایه با نرخ‌گذاری مستقیم دخالت می‌کنند، معمولا این معادله به خوبی برقرار نمی‌شود و بعضا تورم بالاتر از نرخ رسمی بهره یا سود قرار می‌گیرد. این البته باعث می‌شود که سرمایه‌ها به جای مجاری رسمی و بانک‌ها به سوی مجاری غیررسمی‌تر و زیرزمینی‌تر حرکت کنند. همین است که در بازارهای غیررسمی این کشورها، معمولا نرخ سود یا بهره حتی به چندین برابر نرخ سود یا بهره رسمی هم می‌رسد. بنابراین اگر می‌خواهیم نرخ سود در کشور کاهش یابد، نیاز است تا نرخ تورم را پایین بیاوریم. تا نرخ تورم پایین نیاید، پایین آوردن دستوری نرخ سود فقط به فرار سرمایه‌ها از بازارها رسمی می‌انجامد. همانطور که در جدول مقابل مشاهده می‌کنید، ایران هم اکنون در زمره کشورهای دارای بالاترین تورم در جهان است. هرچند نرخ سود در کشور هم بالاتر از بسیاری از کشورهای جهان است اما هنوز تفاوت میان نرخ بهره و نرخ تورم در اقتصاد کشور منفی است. بدین معنا که تورم در اقتصاد ما حداقل ۱۰‌درصد بیش از نرخ سود است. یعنی نرخ بهره واقعی در اقتصاد کشور منفی است. این نتیجه‌ای ندارد به جز فرار سرمایه‌ها به بخش‌های غیر‌رسمی، به بازار طلا و ارز و ایجاد آشفتگی هرچه بیشتر. همچنین این به معنای فساد در سیستم بانکی نیز هست. چرا که وقتی نرخ سود از نرخ تورم پایین‌تر باشد، تقاضا برای گرفتن وام افزایش می‌یابد به طوری که سیستم بانکی نمی‌تواند این تقاضا را پاسخ دهد و در نتیجه گرفتن وام تابع ارتباط، رشوه و متغیرهایی خواهد شد که مصداق بارز فساد مالی و اداری هستند.  این واقعیت که افزایش نرخ سود بانکی نیز نتوانست منابع را به سیستم بانکی هدایت کند، نه به‌دلیل عدم حساسیت مردم به افزایش نرخ سود بانکی، بلکه به‌دلیل این است که هنوز فاصله میان تورم و نرخ سود بانکی در ایران بسیار زیاد است و هنوز سپرده‌گذاری در بانک چندان معقول نیست.
منبع: روزنامه تابناک