فساد در مبارزه با فساد

دکتر علیرضا سلطانی*: فساد، فساد است. فرقی نمی‌کند حقوق‌های نجومی باشد یا املاک نجومی. رشوه باشد یا رانت‌جویی. زمین خواری باشد یا ساخت و سازهای غیرقانونی. اختلاس باشد یا برداشت‌های غیرمتعارف. قاچاق باشد یا مجوزهای قانونی غیرقانونی. مهم این است که بر خلاق قوانین و مقررات متعارف، امری یا عملی غیرقانونی اتفاق افتاده است. فساد، فساد است. فرقی نمی‌کند از سوی اصولگرا باشد یا اصلاح‌طلب‌. شهرداری باشد یا دولت. این دولت باشد یا آن دولت. این قوه باشد یا آن قوه. این شورای شهر باشد یا آن شورای شهر. این شهردار باشد یا آن شهردار. این نماینده مجلس باشد یا آن مدیر دولتی. این نهاد خاص باشد یا آن نهاد خاص. این فرد خاص باشد یا آن فرد خاص. این بانک باشد یا آن موسسه اعتباری. مهم اینست که روندهای قانونی و مصالح جامعه، منفعت و سودی غیرمتعارف و کلانی به کسی، نهادی، حزبی، جریانی رسیده است. منفعت و سودی که نتیجه آن چیزی جز افزایش شکاف‌های طبقاتی و اجتماعی نیست. نتیجه آن چیزی جز فقیرتر شدن قشر عظیمی از جامعه نیست. نتیجه آن چیزی جز خارج شدن روند توسعه و رفاه جامعه از مدار طبیعی و واقعی نیست. نیتجه آن چیزی جز پایمال شدن حق الناس نیست.
و اما بزرگ‌ترین آفت در مبارزه با فساد نیز، سیاسی شدن موضوع است. با سیاسی شدن مساله، مبارزه با فساد در حاشیه قرار می‌گیرد و آنچه در متن و راس است، رقابت جناح‌های سیاسی برای مواجهه با رقیب و شکست آن به بهانه فساد است. اینجاست که فسادها چه بسا گم شوند و مبارزه با فساد به کج‌راهه و بیراهه رود. اگرچه در مقطعی با سیاسی شدن مبارزه با فساد، رگه‌هایی از فساد به دلیل رقابت جناح‌های سیاسی برای متهم ساختن و از رده خارج کردن رقیب، آشکار شود اما خیلی زود فساد و مبارزه با فساد جای خود را به رقابت‌های سیاسی و چه بسا مصالح و ملاحظات خاص دهد و عملا اصل موضوع فراموش شود. مبارزه با فساد اگر سیاسی و دچار ملاحظات سیاسی و سیاست‌‌زدگی شود، ریشه‌های فساد قوی‌تر و گسترده‌تر می‌شود. آنجاست که فاسدان پشت نقاب‌های فولادین با اراده و انگیزه بیشتر به فسادزایی و فسادخواری ادامه می‌دهند. اگر مبارزه با فساد، سیاسی شود، فسادی چه بسا بزرگ‌تر، پرهزینه‌تر و عمیق‌تر روی می‌دهد. وضعیتی که هم‌اکنون در کشور ما و در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری روی داده است. پس نخستین گام در مبارزه با فساد، مبارزه با سیاسی شدن مبارزه با فساد است.
*استاد دانشگاه و کارشناس اقتصاد سیاسی
منبع: اعتماد