بحران ارز در آسیای میانه

نرخ ارز درکشورهای آسیای مرکزی درسال ۲۰۱۵ افزایش شدید داشته و این اتفاق به کاهش ارزش پول ملی و بحران اقتصادی تبدیل شده است. بی ثباتی در بازار ارز در این منطقه با وجود تمام اقدامات انجام شده توسط دولت های این کشورها همچنان و بشدت ادامه دارد.

پول ملی قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان در سال جاری میلادی بشدت تحت تاثیر ارز خارجی قرار گرفت و ارزش این پولهای ملی کاهش زیادی یافته است.
«تنگه»،«سام»، « صوم»، «سامانی» و «منات» به ترتیب واحد پول ملی کشورهای قزاقستان، قرقیزستان ، ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان هستند.
در برخی از این کشورها، اگر چه برخی روش های اقتصادی اقتدارگرایانه برای کنترل بازار ارز انجام شده اما این اقدامات هنوز به نتایج ملموس نرسیده است.

قزاقستان(تنگه)
نرخ ارزش تنگه قزاقستان در برابر دلار آمریکا در یک دسامبر ۲۰۱۵ با نرخ آن در تاریخ مشابه سال ۲۰۱۴ حدود ۷۰ درصد کاهش نشان می دهد. زمانی که مقامات قزاقستان تصمیم به اجرای طرح نرخ ارز شناور کردند تنها در یک روز ارزش تنگه ۳۰ درصد کاهش یافت و نرخ دلار از ۱۸۵ تنگه به ۲۵۴ تنگه افزایش یافت.
باوجود مداخله ۱.۵میلیارد دلاری دولت در ماه نوامبر برای کنترل نرخ ارز، پول ملی قزاقستان بار دیگر به پایین ترین نرخ تاریخی خود رسید و دسامبر سال ۲۰۱۵ ارزش تنگه در برابر دلار حدود ۷۰ درصد کاهش یافت یعنی هر دلار به ۳۰۰ تنگه رسید.

قرقیزستان (سام)
در قرقیزستان، بازار ارز نیز وضعیتی وخیم دارد. در اواخر ماه نوامبر، دلار به رکورد جدید ۷۵ سام رسید این نرخ در پایان سال ۲۰۱۴ ، ۱۶سام برای هر یک دلار بود.
داشتن روابط مستحکم با روسیه و کاهش ارزش روبل روسی در پایین آمدن پول ملی قرقیزستان تاثیر مستقیم داشته است.دولت برای کنترل این مشکل اقداماتی از جمله منع خرید و فروش با دلار را انجام داده است. ارزش سام قرقیزستان طی یکسال گذشته بیش از ۳۰ درصد کاهش یافته است.

تاجیکستان (سامانی)
سامانی واحد پول ملی تاجیکستان در برابر دلار ۵۰ درصد از ارزش خود را نسبت به سال گذشته از دست داده است.
موسسات مالی دولتی این کشور برای این موضوع تصمیم گرفتند مبادله خرید و فروش ارز را خصوصی وبه شعبه های بانکی دولتی بسپارند. مقامات تاجیکستان اعلام کردند که دفاتر مبادله ارز نرخ دلار را بالاتر از قیمت واقعی آن نرخ گذاری کرده اند.
برهمین اساس ریاست بانک ملی تاجیکستان اعلام کرد که تمام صرافی های کشور بسته شده و عملیات خرید و فروش ارز تنها در شعبه های خدمات رسانی و موسسات مالی زیر نظر این بانک انجام خواهد شد.
بانک ملی تاجیکستان اعلام کرده است که از این به بعد شهروندان، تجار، پیمانکاران، اشخاص حقیقی و حقوقی، ادارات و بنگاههای اقتصادی برای دریافت ارز تنها باید به این تشکیلات مراجعه کنند.
طی یک ماه اخیر ارزش دلار به طور بی سابقه ای دراین کشور بالا رفته و هم اکنون نرخ غیررسمی آن به بیش از هفت سامانی و ۶۰ درم رسیده است که سبب مشکلات اقتصادی زیادی برای این کشور شده است.
بانک ملی تاجیکستان یکی ازدلایل افزایش ارزش دلار درمقابل پول ملی این کشور را روانی ورفتارهای خودفروشنده ها و خریداران می داند.
درماه می سال جاری میلادی نیز در پی یک چنین افزایشی، امام علی رحمان رئیس جمهوری این کشور تمام مدیران بانک ملی از جمله رئیس و همه معاونانش را برکنار کرد.
رئیس جدید این بانک در طول چند ماه گذشته توانست تا ارزش سامانی را ثابت نگه دارد، ولی اقتصاددان ها می گفتند حفظ ارزش سامانی با اقدامات معمولی موقتی است.
طی این مدت ارزش دلار درحدود شش سامانی و ۵۰ درم حفظ شده بود که طی ماه گذشته مجددا افزایش وهم اکنون به هفت سامانی و ۶۰ درم رسیده است.
هر سامانی تاجیکستان حدود ۶۵۰ تومان ایران ارزش دارد

ازبکستان(سوم- soum)
ازبکستان هم در مجموع چنین وضعیتی را دارد. ارزش پول ملی ازبکستان در برابر دلار ۶۶ درصد نسبت به اواخر سال گذشته میلادی کاهش یافته است.
اگرساکنان ازبکستان اوایل سال جاری میلادی می توانستند با چهار هزار صوم (soum) یک دلار بخرند، این نرخ این روزها به بیش از شش هزار «سوم» رسیده است.
این میزان رشد ارزش دلار، موجی از ترس و وحشت را در میان کارآفرینان و تجار محلی ازبکستان ایجاد کرده است.
درازبکستان، نرخ دلار در بانک مرکزی این کشور معادل دو هزار و ۶۶۳ «سوم» و در بازار غیررسمی تقریبا بیش از شش هزار«سوم» است.
ناظران مستقل اقتصادی به این باورند که رشد ارزش دلار در بازار غیررسمی در ازبکستان با کاهش وجوه ارسالی از کارگران مهاجر در روسیه در ارتباط است.
به گزارش منابع محلی، حجم مبالغ ارسالی از طریق مهاجران کاری در روسیه به ازبکستان در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۳۰ درصد کاهش یافت که این موضوع در کاهش ارزش پول ملی این کشور بی تاثیر نبوده است.

ترکمنستان (منات)
دراوایل سال ۲۰۱۵ مقامات ترکمنستان به طور ناگهانی با کاهش ارزش پول ملی مواجه شدند. تنها در یک روز منات در برابر دلار۲۳ درصد کاهش یافت. نرخ رسمی منات جدید ۳.۵ در هر دلار به جای ۲.۸۴ منات نرخ قبلی بود .
نرخ رسمی ارز ترکمن در طول سال بدون تغییر باقی مانده است. اما برای چند ماه در بازار «سیاه »، منات در حال سقوط بود.

 عوامل کاهش ارزش پول ملی نرخ ارز در اسیای میانه
افت اقتصاد جهانی و بی ثباتی بازارهای مالی بین المللی در اروپا و آسیای مرکزی کاهش قیمت نفت و کاهش ارز ارسالی مهاجران کاری آسیای میانه از جمله عوامل مهم بروز بحران ارزی در این منطقه اعلام شده است.
کشورهای صادرکننده نفت شامل ازبکستان، قزاقستان و ترکمنستان با مشکلات قابل توجهی تنظیم برای کاهش قیمت مواد خام مواجه هستند که این موضوع به ناچار به کاهش شدید ارزش واقعی ارز محلی همراه شده است، از دست دادن شغل درصنعت ساخت و ساز وبخش خدمات دربازار داخلی، افزایش آسیب پذیری در بخش مالی و کاهش در آمد خانواده ها در این کشورها که به شرایط ارزش دلار وابسته اند از جمله تاثیرات کاهش شدید ارزش پول ملی در این کشورهاست.
درسال ۲۰۱۴ میلادی گردش مالی حاصل از فعالیت شهروندان کشورهای آسیای مرکزی در روسیه حدود ۲۵میلیارد دلار بوده است که حدود ۱۸ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار آن به این کشورها منتقل شده است.
این میزان گردش مال در سال جاری میلادی بشدت کاهش یافته است که از جمله دلایل مهم آن پایین آمدن ارزش روبل روسی و تحریم شدن روسیه از سوی کشورهای غربی بوده است.
به گزارش اداره خدمات مهاجرت روسیه، چهار میلیون و ۸۷۷ هزار و ۱۶۳ نفر از شهروندان جمهوری های آسیای مرکزی در روسیه مشغول بکار هستند که از این تعداد دو میلیون و ۵۵۱ هزار نفر ازبک، یک میلیون و ۱۷۰ هزار تاجیک، ۵۵۵ هزار قرقیز، ۵۸۰ هزار قزاق و ۲۰ هزار نفر هم ترکمن هستند.
ازبکستان ۳۰ میلیون نفر،قزاقستان ۱۵ میلیون نفر ، تاجیکستان هشت میلیون نفر ، قرقیزستان ۵.۵ و ترکمنستان نیز حدود پنج میلیون نفر جمعیت دارد.

منبع: ایرنا