بانک‌ها چگونه با شرایط پساتحریم روبه‌رو شوند؟

عضو اقتصادی مذاکره‌کننده‌ هسته‌ای با تشریح چگونگی لغو تحریم ها و آزاد شدن دارایی های ایران، نحوه مواجه بانک ها ، شرایط جدید و مسئولیت های حسابداران را اعلام کرد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اخبار پول(poolpress.ir)، عبدالرسول دری اصفهانی عضو انجمن حسابداران خبره‌ ایران و عضو هیات مدیره بانک سامان، از مطلع‌ترین افراد از روند حذف تحریم‌های مالی و بانکی است.

وی در گفت‌وگو با ماهنامه حسابدار، با تشریح چگونگی لغو تحریم ها و آزاد شدن دارایی های ایران، نحوه مواجه بانک ها و شرایط جدید مسئولیت های حسابداران را اعلام کرد.

چه تضمینی وجود دارد که تحریم‌های رفع شده احیاناً با مواد قانونی قبلی که در متن برجام به آنها اشاره شده بار دیگر فعال نشود؟‌

دری اصفهانی: مسئله‌ بازگشت‌پذیری تحریم‌های وضع شده علیه ایران، یکی از مسائل مهم در رابطه با برنامه‌ی جامع اقدام مشترک (برجام) بود. به‌طور کلی مسئله‌ای که برای ایران مطرح بود این بود که آیا تحریم­ ها بازگشت‌پذیر هستند و سازمان ملل، اتحادیه‌ اروپا و ایالات متحد آمریکا می­ توانند تحریم­ های جدیدی را علیه ایران تصویب کنند؟
ایران خواستار آن بود که وضع تحریم­ های جدید علیه این کشور به‌صراحت منع شود و این امر در «برجام » مورد اشاره قرار گیرد. از این رو در متن «برنامه‌ جامع اقدام مشترک» قید شده نه شورای امنیت سازمان ملل، نه اتحادیه اروپا و نه ایالات متحده آمریکا حق وضع تحریم­ های جدید علیه ایران را ندارند و نمی­ توانند تحریم­ هایی که به موجب این توافق ملغی می­شود را مجدداً اعاده کنند.
در متن توافق تصریح شده اگر چنین اقدامی از سوی کشورهای مزبور صورت گیرد، ایران این امر را به‌عنوان زمینه­ای برای متوقف کردن تعهدات خود بر اساس «برنامه‌ جامع اقدام مشترک» در نظر خواهد گرفت. همچنین در متن برنامه‌ جامع اقدام مشترک تصریح شده دولت‌های گروه ۱+۵ حق ندارند به جای تحریم‌ها محدودیت‌های اداری، شکلی و نظایر آن را وضع کنند به نحوی که ایران عملاً از مزایای رفع تحریم‌ها محروم شود.

به عبارت دیگر ایران باید پس از رفع تحریم‌ها ـ البته صرفاً در حیطه‌هایی که تحریم‌ها رفع شده‌اند مبدل به یک دولت عادی شود و هیچ تفاوتی با سایر کشورها که مشمول تحریم قرار ندارند، نداشته باشد. این امر تحت عنوان عدم تبعیض و حسن نیت نیز در متن برجام مورد اشاره قرار گرفته است.

با توجه به تفصیل و پیچیدگی برجام، فعالان و بنگاه‌های اقتصادی چه‌گونه باید از اصل موضوعات مندرج در برجام و تفسیر مفاد آن مطلع شوند؟

دری اصفهانی: در پاسخ به این پرسش توجه به چند نکته ضروری است. نخست این‌که درست است که متن برجام، مفصل و طولانی است اما بخش عمده‌ای از آن مربوط به مسائل هسته‌ای و تعهدات هسته‌ای ایران است. طبعاً فعالان اقتصادی نیازی به مطالعه‌ این بخش‌ها ندارند . قسمت‌هایی از برجام که برای فعالان اقتصادی اهمیت دارند، بسیار مختصرتر از کل توافق خواهد بود.

دوم این‌که دولت‌های گروه ۱+۵ موظف هستند برای تبیین برجام برای فعالان اقتصادی خود، راهنماها و دستورالعمل‌هایی را منتشر کنند که مفاد آن را به زبان ساده به اطلاع آن‌ها برساند. البته طرف ایرانی نیز در این زمینه خواستار آن بود که مفاد راهنماها و دستورالعمل‌های مزبور با مشاوره و همکاری ایران منتشر شود و چنین امری در متن برجام نیز مورد تصریح قرار گرفته است.

نکته‌ سوم این است که فعالان اقتصادی برای پیش‌گیری از نقض‌های احتمالی برجام حتماً نیاز به این دارند که از نظریات مشاوران حقوقی خبره و آگاه به برجام و تعهدات مندرج در آن استفاده کنند.

آیا با اجرایی شدن برجام، ایران اختیار دارایی‌های خود و نحوه‌ انتقال آنها را تام و تمام به دست خواهد آورد؟

دری اصفهانی: به طور کلی، تمامی دارایی‌هایی که بر اساس تحریم‌های مالی و اقتصادی مرتبط با برنامه‌ هسته‌ای ایران در اتحادیه‌ اروپا یا سایر کشورها توقیف شده باشند، با اجرای برجام آزاد می‌شوند. همچنین آن دسته از تحریم‌های آمریکا که مقرر می‌دارند درآمدهای حاصل از فروش نفت ایران نزد بانک‌های مرکزی یا بانک‌های دولتی خارجی قابل انتقال به کشورهای ثالث نیستند، رفع خواهند شد و لذا ایران می‌تواند عواید حاصل از فروش نفت خود را به هر کشوری که صلاح می‌داند منتقل کند و الزامی به نگهداری آنها در کشورهای خریدار نفت نخواهد داشت.

با این حال باید توجه داشت که برجام صرفاً به تحریم‌های هسته‌ای و مرتبط با هسته‌‌ای ایران می‌پردازد و سایر تحریم‌های ایران به قوت خود باقی خواهند بود. در زمینه‌ تحریم‌های هسته‌ای و مرتبط با هسته‌ای نیز اگر تحریمی وجود داشته باشد که آمریکا وضع کرده باشد و تحریم ثانویه تلقی نشود (تحریم اولیه باشد) همچنان باقی خواهد ماند. لذا اگر یک سری از دارایی‌های خارجی ایران در آمریکا توقیف شده باشد، برجام منجر به آزاد سازی آن نخواهد شد. علاوه بر این، دارایی‌هایی که به موجب احکام قضایی توقیف شده‌اند، بر اساس برجام آزاد نخواهند شد.

با این حال، بخش قابل‌توجهی از دارایی‌های ایران بر اساس برجام قابل نقل و انتقال خواهند بود و ایران می‌تواند بدون هیچ پیش‌شرط و مجوزی آن‌ها را به هر محل که خود صلاح می‌داند منتقل کند.

تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در چند لایه و به بهانه‌ای مختلف اعمال شده است. آیا برجام به رفع تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای می‌پردازد؟ یا به سایر تحریم‌ها نیز اشاره دارد؟ آیا در برجام در خصوص عدم تسری تحریم‌ها اقدامی صورت گرفته است؟

دری اصفهانی: برجام صرفاً به تحریم‌های هسته‌ای و مرتبط با هسته‌ای می‌پردازد و علی‌الاصول سایر تحریم‌ها بر اساس آن رفع نمی‌شوند اما در موارد محدودی، تحریم‌هایی که پیش از برنامه‌ی هسته‌ای ایران وضع شده بودند نیز رفع کرده است. به عنوان مثال، تحریم‌های مربوط به سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی ایران بر اساس برجام رفع شده‌اند، حال آن‌که این تحریم‌ها بسیار پیش از برنامه‌ی هسته‌ای ایران و از سال ۱۹۹۶ به این سو وضع شده بودند. این تحریم‌ها به‌صراحت در برجام ملغی شده‌اند.

در رابطه با تسری تحریم‌ها نیز در ضمیمه‌ دوم برجام به‌صراحت قید شده بانک‌ها و مؤسسات مالی ایران می‌توانند کلیه‌ فعالیت‌ها و عملیات بانکی مورد نیاز افراد، بانک‌ها و سایر اشخاص حقوقی را که در تاریخ «برنامه‌ جامع اقدام مشترک» هنوز مشمول تحریم‌اند انجام دهند. انجام این عملیات و فعالیت‌ها مجاز بوده و مورد تحریم دولت آمریکا قرار نمی‌گیرد.

علاوه بر این، مؤسسات مالی و بانکی غیر آمریکایی طرف حساب بانک‌ها و مؤسسات مالی ایرانی که با افراد، بانک‌ها و سایر اشخاص حقوقی مورد تحریم معاملات تجاری انجام می‌دهند، مشمول تحریم‌های دولت آمریکا نیستند. مشروط بر این‌که مؤسسات و بانک‌ها نقشی در انجام این‌گونه فعالیت‌ها و معاملات نداشته باشند.

با توجه به تغییراتی که احتمالاً در پی برجام در اقتصاد ایران رخ خواهد داد، حسابداران، حسابرسان و فعالان مالی با چه شرایط جدیدی مواجه خواهند بود و چه‌گونه باید خود را برای شرایط جدید اقتصادی آماده کنند؟

دری اصفهانی: اجرای برجام باعث می‌شود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در ایران افزایش پیدا کند. سرمایه‌گذاران خارجی علاقه‌مند هستند در جایی سرمایه‌گذاری کنند که آثار مالی و عملکرد فعالیت‌های اقتصادی‌شان بتواند در صورت‌های مالی شرکت سرمایه‌گذار منعکس شود. صورت‌های مالی معمولی که این شرکت‌ها در خارج از ایران تنظیم می‌کنند و به بانک‌ها، بورس و نهادهای مالی ارائه می‌دهند بر اساس استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRS) تنظیم می‌شود.

حتی اگر صورت‌های مالی ما بر اساس موازینی خارج از IFRS تنظیم می‌شود در شرایط جدید بعد از اجرای برجام سرمایه‌گذاران خارجی از حسابداران و حسابرسان ما توقع دارند که یک سری صورت‌های مالی جداگانه بر اساس ضوابط IFRS تهیه و حسابرسی شود.

ازجمله اقداماتی که حسابرسان و حسابداران باید انجام دهند این است که باید خود را کاملاً با اصول IFRS آشنا کنند. این موضوع نیاز به آموزش‌های فراوان در این زمینه دارد و کاری است خارج از دست حسابرسان؛ مگر این‌که ارگان‌های مربوطه، مسئولیت پیاده‌سازی و آماده‌سازی آن را بر عهده بگیرند.

در دیگر کشورهایی که IFRS‌ پیاده شده نیز قریب به ۱۰ سال طول کشیده تا آموزش‌های پایه‌ای در این زمینه بین حسابداران و حسابرسان و فعالان مالی انجام بگیرد و بسترهای پیاده‌سازی آن مهیا شود. در شرایط جدید بعد از برجام ما به‌شدت به این بسترهای آموزشی نیازمندیم.

اجرای بعضی از اصول IFRS مستلزم استفاده از ارزش روز(Fair Market Value) ‌است. مثلاً سهامی که در صورت‌های مالی می‌آید باید بر اساس ارزش روز بازار و در رابطه با سهامی که در بورس معامله می‌شود ارزیابی شود. این موضوعی ساده است اما برخی شرکت‌ها سهامی دارند که در بورس مبادله نمی‌شود.

اصول IFRS می‌گوید این سهام نیز باید بر اساس ارزش روز محاسبه شود. حال سؤالی که مطرح می‌شود این است که شرکت‌هایی که در بورس نیستند باید ارزش روز خود را با چه روشی محاسبه کنند؟ حسابداران ایرانی باید در هماهنگی با نهادهای تنظیم‌کننده‌ بازار (regulator) مثل بورس، متد ارزیابی این نوع سهام و سایر دارایی‌هایی را که باید بر مبنای ارزش روز ارزیابی شوند مشخص کنند. این کار بسیار مهمی است که هنوز در ایران انجام نشده است.

انتهای پیام