رانت‌های اشتغال

محمود اشرفی : هرچه بیکاری بر نیروی فعال کشور فشار بیش تری می آورد، روابط اهمیت خود را بیش از پیش نشان می دهد. اشتغال در شرایط دشوار اقتصادی به خودی خود دارای ترتیبات نانوشته ای می شود که از سوی صاحبان روابط یا اصطلاحا رانت، مورد اجرا قرار می گیرد و افراد فاقد رابطه و آشنایی به آن تن در می دهند.

نخستین راه و رسم اشتغال در شرایط هجوم بیکاری ارزش گذاری شغل هاست. براساس این رویه; آن دسته اشتغال هایی که دارای اهمیت بیش تری هستند در مرکز دایره رانت قرار گرفته و به همین ترتیب همپای دورشدن از مرکز دایره از اهمیت شغل ها کاسته می شود. به این گونه کسانی که به کانون رانت نزدیک تر هستند شانس بیش تری برای کارکردن در مشاغل مهم تر را دارند البته ما قصد توهین به مشاغل نداریم و بر این باوریم که تمامی مشاغل ضروری و صاحبان آن ها محترم هستند اما در سیستم اشتغال مبتنی بر روابط شخصی و خویشاوندی، شغل ها با توجه به درآمد و سهولت و امکانات جانبی برای خودشان ترتیباتی دارند.
رانت های گوناگونی در اشتغال های مبتنی بر روابط نقش دارند که عمده ترین آن ها عبارتند از:
– رانت همفکری که در قالب همکاری های تشکیلاتی به حد اعلی می رسد.
– رانت مبتنی بر راز که براساس آن ما داستان ها و ماجراهای مشترکی داریم که هیچ گاه برای یکدیگر بازگو نمی کنیم اما می تواند پایه اشتغال های رابطه ای قرار گیرد.
– رانت تصادفی که می تواند در یک آشنایی تصادفی در هواپیما یا حمام های عمومی امروزی، یعنی سونا شکل بگیرد.
– و از همه مهم تر و کارسازتر رانت خویشاوندی است.در اجرایی شدن این رانت خانم ها نقش با اهمیت و اما پنهانی دارند. ای بسا مادربزرگ هایی که با یک تماس تلفنی می توانند شما را به سفارت برسانند .
شما حتی در انتهایی ترین بخش فهرستگان مشاغل نیز ردپایی از روابط را خواهید یافت. تا قبل از این که به این باور برسم، مسافرکشی با موتور را در مجموعه مشاغل بدون نیاز به روابط جای داده بودم اما هنگامی که زد و خورد فری پلنگ پیشکسوت مسافرکشی با موتور را با یک تازه وارد دیدم، تازه فهمیدم که تنها بیکاری مطلق فارغ از هر رانتی است .