سونامی گردشگری

تعطیلات متمرکز در ایران یک بار دیگر سونامی بزرگی خلق کرد. تمرکز زمانی تعطیلات تابستانی در روزهای اخیر و تمرکز مکانی تعطیلات در استان‌های شمالی و برخی مناطق توریستی کشور رکورد جدیدی در ترددهای بین شهری خلق کرد که مسافران مسیر ۳ ساعته شهرهای شمالی را گاه تا ۱۷ ساعت طی کردند. آسیب‌شناسی این پدیده از زوایای مختلفی قابل بررسی است. به لحاظ اقتصادی این مساله هم از زاویه عرضه وهم از زاویه تقاضا قابل تحلیل است. در سمت تقاضا افزایش درآمد سرانه، افزایش تعداد خودروها، بهبود نسبی وضعیت جاده‌ها و حمل‌ونقل شهری و ارتقای توسعه در مناطق مختلف کشور از مهم‌ترین دلایل استقبال بیشتر مردم از سفرهای داخلی است.

ضمن آنکه ۳ برابر شدن نرخ ارز در سال‌های اخیر و افزایش نسبی هزینه‌های سفر‌های خارجی در برابر سفرهای داخلی به گرایش بیشتر مردم به ایرانگردی در برابر جهانگردی منجر شده که خود می‌تواند تبعات مثبتی در رونق اقتصاد کشور و همچنین توزیع بهتر منابع از شهرهای بزرگ و برخوردار به سمت شهرهای کوچک و محروم داشته باشد.
در بخش عرضه به دلایل مختلف هنوز سرمایه‌گذاری مناسبی در بخش گردشگری رخ نداده است. یکی از مهم‌ترین دلایل آن را باید اقتصاد تک‌محصولی وابسته به نفت دانست که بسیاری از بخش‌های سودآور و دارای پتانسیل برای کسب منابع ارزی را مورد غفلت قرار داده است. وضعیت سرمایه‌گذاری در صنعت توریسم کشور آنچنان است که اکنون در بسیاری از مناطق پرتردد کشور حتی دسترسی به سرویس‌های بهداشتی امکان‌پذیر نبوده یا این سرویس‌ها با استانداردهای جهانی تفاوت‌های آشکاری دارند. این معضل نه تنها در مراکز عمومی، سیاحتی و گردشگری، بلکه گاه در هتل‌های پنج ستاره کشور هم خود را نشان می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از راهنمایان تورهای مسافرتی از قبل به مسافران در مورد آن هشدار می‌دهند.
یکی از مشکلات مهمی که بالاخص در سونامی اخیر گردشگری در تعطیلات عید سعید فطر خود را نمایان ساخت، تمرکز زمانی محدود در سفرهای داخلی است که این عامل همراه با عدم استفاده مناسب از تمام مناطق توریستی کشور مشکلات بزرگی خلق کرد. مدیریت تعطیلات و اوقات فراغت به‌منظور حل این مشکل از اهمیت بسزایی برخوردار است. قسمت عمده مسافرت‌های مردم در تعطیلات صورت می‌گیرد و طراحی جدید تعطیلات ادارات، مدارس و استفاده کامل از مرخصی‌ها می‌تواند به الگوهای جدیدی در سفرهای داخلی منجر شود.
در ایران مجموع تعطیلات مذهبی، ملی و انقلابی ۲۵ روز است (به غیر از موارد استثنایی مربوط به گردش سال قمری و ۳۵۴ روزه بودن سال) که با در نظر گرفتن ۵۲ روز جمعه، مجموع تعطیلات رسمی در کشورمان ۷۷ روز است. اگر روزهای پنج‌شنبه را به‌صورت نیمه تعطیل در نظر بگیریم، تعداد کل روزهای تعطیلات به ۱۰۳ روز می‌رسد. نظر به اینکه تعطیلات آخر هفته در بسیارهای از کشورهای جهان به صورت دو روز تعطیلات رسمی محسوب می‌شود، ولی ایران به لحاظ رسمی فقط یک روز در هفته تعطیلات رسمی دارد، با این ملاحظه تعداد روزهای تعطیلات رسمی در ایران از بسیاری از کشورهای جهان کمتر است. بررسی مقایسه‌ای تعطیلات در کشورهای مختلف جهان نشان می‌دهد، یمن با ۶۷روز و ایران با ۷۷ روز تعطیلات رسمی و آخر هفته دارای کمترین تعطیلات کلی و آذربایجان و عراق با ۱۲۹ و ۱۲۸ روز تعطیلات رسمی و آخر هفته دارای بیشترین تعطیلات کلی هستند. کم بودن نسبی تعطیلات در ایران و تمرکز آن در ایام خاص سال به تقاضای شدید مسافرت در آن ایام منجر شده که امکانات محدود گردشگری و تمرکز گردشگران در مناطق خاصی از کشور به سونامی بزرگی منجر می‌شود که همه مسافران این ایام، صحنه‌های تلخ آن را شاید برای سال‌ها در خاطر داشته باشند.
ایجاد عدم تمرکز در تعطیلات در حوزه‌های مختلف جغرافیایی در کشور می‌تواند یکی از راهکارهای پیشنهادی باشد. برای مثال می‌توان با تعریف تعطیلات زمستانی در مناطق سردسیر و تعطیلات تابستانی در مناطق گرمسیر فرصت‌های جدیدی در صنعت گردشگری در کشور ایجاد کرد. در تعطیلات زمستانی مناطق سردسیر، ساکنان این مناطق می‌توانند به نواحی جنوبی کشور مسافرت کنند و در عوض در تعطیلات تابستانی مناطق گرمسیر، ساکنان این مناطق می‌توانند به نواحی خنک‌تر کشور واقع در غرب و شمال غرب بروند. ضمن آنکه این سفرها عمدتا در زمان غیر پیک سفرهای داخلی انجام می‌گیرد و درمجموع به افزایش بهره‌وری منابع و امکانات موجود گردشگری کشور خواهد انجامید.
اکنون گردشگری در جهان یکی از بالاترین نرخ‌های رشد در بین صنایع پیشرو را دارد و سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب در این زمینه هم به لحاظ تامین بیشتر منابع ارزی وهم به لحاظ توزیع بهتر درآمد در مناطق مختلف کشور از اهمیت زایدالوصفی برخوردار است. تقاضای بالفعل گردشگران داخلی و تقاضای بالقوه گردشگران خارجی می‌تواند موتور محرک مناسبی برای رشد این صنعت در سال‌های آتی باشد.

منبع: دنیای اقتصاد