سقف شیشه ای برای زنان در سیستم بانکی

احسان باقری: واقعیتها نشان می دهند که هنوز نقش زنان در توسعه ی جوامع نادیده گرفته می شود . آخرین آمارهای اعلام شده ازسوی مرکزآمار ایران موید این نکته است که تفاوت فاحش بین نرخ مشارکت اقتصادی مردان و زنان درایران وجوددارد چنانکه این نرخ برای مردان ۹/۷۲ درصد و برای زنان ۵/۱۸ درصد است. در عرصه های مدیریتی و تصمیم گیری نیز وضعیتی نامناسب تر را شاهد هستیم، به طوری که تنها حدود ۲/۵ درصد از مدیران کشور زن هستند و هرچه به سوی سطوح بالای مدیریتی می رویم این میزان کاهش می یابد و به ۴/۱ درصد در سطوح مدیرکل و معاون دستگاه می رسد. این در حالی است که این مشارکت در کشورهای توسعه یافته تا ۴۰ درصد هم می رسد . این نسبت در سیستم بانکی ایران نیز به چشم می خورد به طوریکه طبق آمار منتشر شده در خصوص نسبت کارکنان در نظام بانکی در سال ۹۱ ، ۸۴ درصد از نیروی کار در بانکها را مردان و ۱۶ درصد را زنان تشکیل می دهند . این واقعیت در خصوص میزان مشارکت زنان در مدیریت و راهبری بانکها نیز به چشم می خورد .

همانگونه که در جدول شماره ۱ مشاهده می شود ، بانکهای انصار ، ملی و مسکن دارای بیشترین درصد مردان و بانکهای گردشگری ، کارآفرین و اقتصادنوین ، دارای بیشترین درصد حضور زنان هستند . در حالی که آمار متوسط صنعت حاکی از آن است که ۸۴.۳۱ درصد نیروها را مردان تشکیل می دهند .
جدول شماره ۱- بالاترین نسبت زن و مرد به کل نیروی انسانی بانک

بانک

جدول شماره ۲ -بیشترین درصد زنان / مردان دارای تحصیلات دانشگاهی  (لیسانس به بالا )

نکته حائز اهمیت آنکه ۷۲.۰۴ زنان استخدام شده در سیستم بانکی دارای تحصیلات دانشگاهی هستند در حالی که ۳۶.۰۱ درصد از مردان تحصیلات دانشگاهی لیسانس به بالا دارند .
جدول شماره ۳ – سمت های مدیریتی در اختیار زنان در سیستم بانکی

منبع : سایت بانکها

توضیح : بانکهای انصار ، سرمایه ، مهر اقتصاد ، دی ؛ توسعه صادرات ، ملت ، کشاورزی اطلاعات مدیران خود را در وبسایتشان منتشر نکرده اند .

یک عضو هیات مدیره ، ۲ معاون ، ۱۴ مدیر و رئیس اداره در کل بانکهای مورد بررسی سمتهای مدیریتی را بر عهده دارند. همانگونه که از آمار مشخص است ، زنان کمتر به رده های عالی بانکداری راه یافته اند . ا

   ین پدیده در ادبیات مدیریت به ” سقف شیشه ای ” مشهور است . این اصطلاح اولین بار در سال ۱۹۸۶، به وسیله مجله وال استریت جورنال به کار رفت همچنین موریسون و همکارانش از اولین کسانی هستند که در سال ۱۹۸۷ از این اصطلاح استفاده کردند. این اصطلاح در سال ۱۹۹۰ برای اشاره به تعداد اندک زنان و اقلیتها در اداره سازمانهای بخش دولتی و خصوصی به کار رفت. گاهی نیز برای اشاره به شکاف عمیق دستمزد در سطوح بالای توزیع درامدها به کار رفته است. به این معنا که کارکنان زن در گروههای بالای درامدی، در مقایسه با همردیفان مرد خود دریافتی کمتری دارند .سقف شیشه ای بیان می کند که زنان و اقلیتها در دستیابی به سطوح بالای سلسله مراتب شکست می خورند. آنها به پستهای عالی در سازمان نزدیک می شوند، اما بندرت آن را به دست می آورند .

درواقع برپایه پژوهش ها ، زنان پس از ورود به سازمان ها همگام با مردان شروع به رشد و بالندگی می کنند و سطوح گوناگون سازمان را پشت سر می گذارند اما هرچه زنان به سطوح بالاتر سازمانی می رسند، سرعت رشد و ارتقای آن ها کاهش می یابد . این واقعیت ، به روشنی ، نشان می دهد که هیچ دلیل روشنی نیست که زنان نتوانند به سمت های مدیریتی دست یابند ولی ، در عمل زنان به رده های بالای سازمان نمی رسند. زنان شایسته و توانمند ،با نگاه کردن به سطوح بالای سازمان از میان این سقف شیشه ای جایگاه هایی را می بینند که شایستگی رسیدن به آن ها را دارند، ولی به خاطر سدهای نادیدنی، توانایی شکستن این سقف شیشه ای را ندارند.

 عوامل پدید ه آورنده سقف شیشه ای را می توان فرضیه های کلیشه ای منفی در مورد زنان مانند احساسی بودن و عدم توانایی مدیریت ،دوم ، شبکه های ارتباطی ، زنان در مقایسه با مردان تعاملات کمتری با افراد قدرت سازمان داشته و از آنجا که دسترسی به شبکه های قدرت، رابطه مثبتی با ارتقای سازمانی دارد لذا آنها از دست یابی به آن محرمند ، سوم ، ارزشگذاری به کار زنان ، سازمانها و نیاز آنها به اینکه همیشه توانایی خود را ثابت کنند و برای این کار کوشیده اند تا بر انواع انگاره های منفی موجود در محیط کار که اغلب مردانه بوده، غلبه کنند ، لذا باید سبک مدیریت مردانه را بیازمایند ، چهارم ،  تضاد کار- خانواده که زنان را از تمرکز بر کار خود دور می سازد . دلایل دیگر ، سبک مدیریت و  شبکه های استخدامی سنتی، تعصب های موجود در استخدام و پیشرفت زنان، تقویت نشدن قانون فرصت برابر، نداشتن تحصیلات کافی برای دست یابی به پست های مدیریتی، انگاشته شدن مدیریت زنان به سان تهدیدی مستقیم برای فرصت های پیشرفت مردان از موانع عمده ایجاد سقف شیشه ای می باشد.

با این توصیف به نظر می رسد ، سقف شیشه ای در نظام بانکی ایران وجود دارد . اگرچه عوامل موثر و راهکارهای برون رفت از آن به ویژگیهای منحصر به فرد بانکهای ایرانی مربوط است که باید در تحقیقاتی مستقل به ان پرداخت .اما واقعیت آن است که با توجه به فراوانی حضور زنان در نظام بانکی و سطح تحصیلات و توانایی آنها ، در آینده زنان نقش فعال تری در نظام بانکی خواهند داست . لذا منابع انسانی راهبردی در بانکها باید به طور جدی نسبت به مدیریت پدیده سقف شیشه ای همت گمارد  .

. منبع : بررسی مفهوم سقف شیشه ای درسازمانها ، حسین دامغانیان و امین نوروززاده ثانی