“استقلال‌ارزی” چه بر سر ما می آورد

به زعم بسیاری از کارشناسان اقتصادی فعالیت اتاق مبادلات ارزی چندان دوام نخواهد داشت و بیشتر به مثابه مسکنی است که سریعا باید به بیمار تزریق کرد اما در بلند مدت باید به سراغ درمانی پایدار و طولانی تر رفت. « طرح استقلال ارزی » شاید همان نسخه ای باشد که در بلند مدت آرامش را برای تامین ارز مورد نیاز تجارت فراهم خواهد کرد.

از روزهای ابتدایی سال ۱۳۹۱ به یکباره موضوع « ارز » بار دیگر در اقتصاد ایران به رویدادی مهم تبدیل شد. هر اندازه آشفتگی ارزی بیشتر شد به همان میزان فعالان اقتصادی با چالش های بیشتری برای تامین از مورد نیاز تجارت خود مواجه شدند. چالش هایی که در نهایت به راه اندازی اتاقی در دل وزارت صنعت، معدن و تجارت خاتمه پیدا کرد و بر اساس آن یک قیمت جدید ارز به وجود آمد تا ارز به طور رسمی سه نرخی شود. به زعم بسیاری از کارشناسان اقتصادی فعالیت اتاق مبادلات ارزی چندان دوام نخواهد داشت و بیشتر به مثابه مسکنی است که سریعا باید به بیمار تزریق کرد اما در بلند مدت باید به سراغ درمانی پایدار و طولانی تر رفت. « طرح استقلال ارزی » شاید همان نسخه ای باشد که در بلند مدت آرامش را برای تامین ارز مورد نیاز تجارت فراهم خواهد کرد. اینکه این طرح چیست و قرار است با اقتصاد ایران چه کند موضوع گفت و گو با سید علیرضا شجاعی، معاون برنامه ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت است. او که بعد از ظهر یک روز بهاری در کافه خبر حضور پیدا کرده بود به طور کامل طرح « استقلال ارزی » را تشریح کرد. آنچه در ادامه خواهید خواند مشروح این گفت و گو است:

موضوعی که اخیرا در حوزه صنعت، معدن و تجارت مطرح شده و به هر حال با واکنش های متفاوتی هم رو برو بوده است بحث استقلال ارزی است. معرفی شما از طرح استقلال ارزی چگونه است؟
یک اقدام بسیار مهم در اولویت کاری وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار گرفته است و آنم بحث « استقلال ارزی » است. این موضوع یک هدف اصلی برای وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال جاری به حساب می آید. آن را در اولویت قرار دادیم تا بتوانیم در تعامل با سایر دستگاه ها، بخش های مختلف کشور و بخش خصوصی به این مهم دست پیدا کنیم.
جزییات آن به چه شکلی است؟ شما از یک طرح مهم صحبت می کنید اما به طور ریز و با جزییات بیشتر قرار است با اقتصاد ایران چه کند؟
اواخر سال گذشته محاسباتی روی وضعیت صادرات مان داشتیم. پارسال تقریبا محاسبات مان نشان داد که فاصله صادرات و واردات کم شده است. با نگاهی به میزان تجارت در سال گذشته به این اعداد می رسیم که ۴۱.۳ میلیارد دلار صادرات داشته ایم و در مقابل ۵۳.۳ میلیادر دلار واردات صورت گرفته است. بر این اساس تراز منفی چیزی حدود ۱۲ میلیارد دلار است. هدف گذاری ما این است که بتوانیم در پایان سال به برابری صادرات و واردات در این بخش با حفظ یا ارتقای حجم تجارت برسیم. همانطور که با اعداد مطرح کردم نزدیک ۱۲ میلیارد دلار در حال حاضر برای آن فاصله داریم. برآورد ما این است که می توانیم برسیم. ما ۴۱ میلیارد دلار هدف گذاری صادرات غیر نقتی بدون میعانات داریم. ۱۸ میلیارد دلار هم برای صادرات خدمات در نظر گرفته شده است. یعنی سر جمع هدف گذاری مان ۵۹ میلیارد دلار است. اگر میعانات گازی هم که حدود ۱۰ میلیارد دلار در نظر بگیریم تقریبا مجموع صادرات غیر نفتی به رقم ۶۹ میلیارد دلار خواهد رسید.

بعد این میزان فاصله با طرح استقلال ارزی چگونه قرار است جبران شود؟
استقلال ارزی را در بخش می خواهیم انجام دهیم. یعنی من اگر بخواهم کامل تر بگویم باید گفت: « استقلال ارزی بخش صنعت، معدن و تجارت با حفظ یا ارتقای حجم تجارت. » بیشتر نگاه مان این است که سهم جهانی مان از دست نرود و در واقع جایگاه تجارت مان را داشته باشیم. ما باید برای سال ۹۲ سرجمع ۱۵ میلیارد دلار ارز تامین کنیم. برای این کار هم یک تقسیم کار کردیم. گفتیم برخی از آنها از طریق کاهش ارزبری جبران شود و برخی هم از جانب افزایش ارز آوری تامین شود. کاهش « ارزبری » یک نمونه آن در فضای تولید است. آنهایی که می توانند ظرفیت شان کامل شود را کمک کنیم. یا برخی از طرح هایی وجود دارد که اگر به نتیجه برسد « ارزبری » ما را کم خواهد کرد. به طور مثال سال گذشته روی حدود ده طرح فولادی بخش خصوصی متمرکز شدیم. درصدهای بالایی بودند و فکر می کنم تا چند ماه آینده بتوانند افتتاح شوند. بعضی هم در حال حاضر آماده افتتاح هستند. اگر کار تسهیلات این ها را انجام دهیم و راه بیفتند نزدیک ۴ میلیون تن واردات فولاد ما کاهش پیدا می کند. یا نکته دیگری در کاهش « ارزبری » بگویم و آنهم اینکه آنهایی که می خواهند سرمایه گذاری کنند از قانون حداکثر توان داخل استفاده می کنیم. بر این اساس بانک به کارگروه معرفی می کند. کارگروه ماشین آلات را بررسی می کند و مشاهده می کند کدام ماشین آلات و تجهیزات که لازم است در داخل تولید می شود، اجازه واردات آنها را نمی دهد. بانک هم بر این اساس فقط معادل ماشین آلاتی که امکان تولید آن در داخل نیست وام می دهد تا بروند و آنها را وارد کنند. این به کاهش « ارزبری » کمک می کند ضمن اینکه سرمایه گذاری و تولید هم دارد انجام می شود.
یعنی آن چیزی که حائز اهمیت است، این که باید سهم تجارت ایران در جهان کاهش پیدا نکند و حجم تجارت در عین برابری صادرات و واردات، بالا برود؟
بله دقیقا منظور همین است. من یک اعدادی بگویم شاید جالب باشد. صد شرکت برتر داریم که بالای ۱۴ میلیارد دلار صادرات دارند و این نشان می دهد که اگر ما بتوانیم یک تفکر بنگاهی را شروع کنیم و بر اساس آن روی یکسری مجموعه ها متمرکز شویم، آنها را کمک کنیم می توانیم یک جهش صادراتی داشته باشیم. به همین جهت ما رفتیم جلساتی با صادر کنندگان نمونه گذاشتیم. به موازات آن با انجمن های علمی کشور و معاونان علمی و پژوهشی دانشگاه ها نشست برگزار کردیم. این موضوعات برای اسفند سال گذشته است. در بنگاه ها نمونه ای را داشتیم که می گفت اگر کمک جزیی صورت گیرد می تواند سه سال تضمین شده بازار اروپا را به دست آورد. یک شرکت صنایع غذایی هم چنین تضمینی داد. حتی در مس هم این وعد ه ها مطرح شد. اگر بتوانیم امسال چند کار جدی کنیم و بر اساس آن کشور های هدف مان را متمرکز کنیم قطعا به سود مان خواهد بود. کاری که یک بار در بازار عراق انجام دادیم و بر اساس آن روی بازار عراق متمرکز شدیم. یکسری تسهیلاتی در نظر گرفته شد. به نظرم امسال بنگاه هایی که اهمیت صادراتی بیشتری دارند را در نظر بگیریم.

بر این اساس می خواهید فاصله ۱۲ میلیارد دلار تفاوتی که میان صادرات و واردات وجود دارد را به نوعی پر کنید؟
برای تامین ۱۲ میلیارد دلار تفاوت بین رقم صادرات و واردات هدف گذاری کردیم که بتوانیم یک عدد ۱۵ میلیارد دلاری تامین کنیم وعلت هم این است که برای افزایش ارزآوری ۱۲ میلیارد دلار نیازمند تامین مواد اولیه و یک چیزی حول و حوش ۳ میلیارد دلار شاید به واردات مواد اولیه، کالاهای واسطه ای مورد نیاز تولید و تجهیزاتی که برای تولید نیاز هست، اضافه شود. بنابراین هدف گذاری روی تامین ۱۵ میلیارد دلار هست.

الزام اینکه صادر کنندگان حتما ارز شان را بیاورند به کجا رسیده است؟ یعنی این تضمین وجود دارد که ارز آورده شود؟
من معتقدم که می آورند.
یعنی فعالیت مرکز مبادلات در این شرایط ادامه پیدا خواهد کرد؟
فعالیت مرکز مبادله برای تامین برخی از کالا ها باید ادامه پیدا کند. نکته ای که وجود دارد این است که من اعتقاد دارم حجم بالایی از ارز صادر کنندگان آمده و برگشته است. یعنی طرف می گوید من دارم شیرینی و شکلات صادر می کنم و ما به ازای آن کاکائو و شکر وارد می کنم. این فرآیند را خودش دارد انجام می دهد. من فکر می کنم حدود ۲۰ تا ۲۱ میلیارد دلار به چرحه تولید برگشت. برخی هم نمی توان گفت مانده است بلکه به چرخه خدمات رفت. من یکی از نکاتی که برایم حائز اهمیت است مهم بودن تراز ارزی است. چرا که تراز ارزی اثر خیلی زیادی روی تراز ریالی خواهد گذاشت. هم دولت و هم مجلس باید در کنار تراز ریالی، تراز ارزی را هم ببینند که به طور مثال چه قدر واردات خدمات داریم. به نظرم این هم یکی از موضوعات مهم است که باید دیده شود چون اثر خودش را خواهد گذاشت. من با بانک ها جلسه داشتم. طرح استقلال ارزی را در حضور شان ارائه کردم و به آنها گفتم یک مدل تعاملی با بنگاه ها شروع کنید. به طور نمونه تسهیلات ریالی به آنها بدهند و در ارز شان مشارکت کنند. ضمن اینکه چنین طرحی می تواند به بحث برند سازی که ما دنبال آن بودیم کمک خواهد کرد.

منبع:  خبرآنلاین