سکته وام‌ بانکی

مصوبه جدید «شورای پول و اعتبار» برای کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی و کاهش آن به ۲۲درصد، باعث شد خزانه بانک‌ها به روی مشتریان خرد (متقاضیان وام کمتر از ۲۰میلیون‌تومان) سکته کند. به این ترتیب وام‌های خردی که تحت نام «عقود مبادله‌ای» به مشتریان پرداخت می‌شد در اکثر بانک‌ها از دستور کار خارج شده است.

در جلسه ۲۷خرداد «شورای پول و اعتبار»، نرخ تسهیلات و سود سپرده‌ها تعیین تکلیف نهایی شد. سقف سپرده یک ساله بانک‌ها ۲۲درصد، سقف تسهیلات عقود مبادله‌ای ۲۲درصد و کف تسهیلات عقود مشارکتی ۲۱درصد اعلام شد. همان زمان بود که کارشناسان بانکی این مصوبه شورای پول و اعتبار را مصوبه‌ای بی‌اثر خوانده و اعلام کردند کاهش دستوری نرخ سود عقود مبادله‌ای هیچ ضمانت اجرایی برای کاهش نرخ سود بانک‌ها ایجاد نمی‌کند. چون این شورا اگرچه سقف عقود مبادله‌ای را تعیین کرد اما در اقدامی جالب هیچ سقفی برای عقود مشارکتی تعیین نکرد و دست بانک‌ها را برای وضع نرخ سودهای بالاتر بازگذاشت.
کارشناسان بانکی پیش‌بینی کردند اولین تاثیر این مصوبه این است که بانک‌ها تسهیلات عقود مبادله‌ای (که اکثرا وام‌های خرد چند میلیون تومانی هستند مانند وام خودرو، کالا و تعمیر مسکن) را قطع کرده و تنها در قالب عقود مشارکتی (مشارکت مدنی، مشارکت حقوقی، مضاربه، مزارعه و مساقات) به مشتریان وام پرداخت می‌کنند. تنها دو هفته بعد از این جلسه، بانک‌ها پرداخت تسهیلات عقود مبادله‌ای را متوقف کردند. این خبر را گزارش میدانی خبرنگار «شرق» هم تایید می‌کند.

وام مبادله‌ای نمی‌دادیم و نمی‌دهیم

اولین بانک، یکی از شعبه‌های بانک خصوصی در خیابان مطهری است. رییس شعبه در پاسخ درخواست برای وامی خرد معادل ۲۰ تا ۳۰میلیون‌تومان، نرخ سود بالاتر از ۲۸درصد را اعلام می‌کند. به گفته وی وام عقود مبادله‌ای که سود آن تا ۲۲درصد باشد در سیستم بانک‌های خصوصی به ندرت پرداخت می‌شود و اگر هم وامی به مشتریان تعلق بگیرد، تنها پنج‌میلیون تومان است. وی توضیح می‌دهد در سیستم بانک‌های خصوصی پرداخت وام با سود ۲۲درصد برای بانک مطلوب نیست و کمتر بانک خصوصی‌ای زیر بار چنین سودی می‌رود.
به همین دلیل وامی که اکثر بانک‌های خصوصی پرداخت می‌کنند، در قالب عقود مشارکتی است که میزان سود بر اساس توافق میان بانک و مشتری تعیین می‌شود نه مصوبه‌ای که شورای پول و اعتبار تعیین کرده است. اما این مصوبه لازم‌الاجرای «شورای پول و اعتبار» و بانک مرکزی برای بانک‌هاست و باید بر اساس آن عمل کنند. رییس شعبه دیگری در یکی دیگر از بانک‌های خصوصی توضیح می‌دهد که دو نوع وام داریم؛ وام عقود مبادله‌ای که سقفش ۲۲درصد است و دیگری عقود مشارکتی که سقف ندارد. الزامی هم نیست که بانک‌ها وام‌ها را در قالب کدام مورد پرداخت کنند.
به همین دلیل اگر مشتری می‌خواهد وامی بگیرد باید سود ۲۸ تا ۲۹درصدی را بپردازد. چون وام‌های ۲۲درصدی در بانک‌های خصوصی یا پرداخت نمی‌شود یا بسیار ناچیز پرداخت می‌شود و تاکید می‌کند: «به تلاش برای گرفتنش نمی‌ارزد.» کارمند یکی دیگر از بانک‌های خصوصی در حوالی سیدخندان هم همین اظهارات را تایید می‌کند و توضیح می‌دهد: مشتری به دنبال دریافت وامی با سود کمتر است. ما هم روزانه مراجعان زیادی داریم که با شنیدن رقم سود از بانکی به بانک دیگر سرگردان می‌شوند اما پرداخت وام با نرخ ۲۲درصد هم برای ما ضرر است.
در بانک هزینه‌ای به نام هزینه تمام‌شده پول وجود دارد که توضیح دقیق آن دشوار است اما خلاصه‌اش این است که هزینه تمام‌شده پول در سیستم بانکی دودرصد است. بعد چطور ممکن است بانکی حاضر شود پول خود را با نرخ ۲۲درصد به مشتری بدهد؟ این یعنی ضرر چهاردرصدی برای بانک‌ها. ممکن است برای بانک‌های دولتی که از منابع رایگان دولت استفاده می‌کنند پرداخت وام ۲۲درصدی قابل قبول باشد و توجیه اقتصادی داشته باشد اما برای ما نه.

خزانه دوقفله بانک‌های دولتی

مراجعه به یکی دو بانک دولتی هم کارگشا نیست. کارمند یکی از این بانک‌ها اعلام می‌کند دستور رییس‌جمهور است که وامی پرداخت نشود. می‌پرسم چه زمانی چنین دستوری صادر شده می‌گوید سه ماه است که وامی پرداخت نکرده‌ایم. دستور هم از شعبه نیست. سرپرستی به ما اعلام کرده که هیچ وامی پرداخت نکنیم. دلیل را می‌پرسم می‌گوید دستور بانک مرکزی است. توضیح می‌دهم که بانک مرکزی کاهش نرخ تسهیلات را ابلاغ کرده و نه توقف پرداخت وام‌های خرد به مردم را. جواب درستی ندارد. من را به رییس شعبه حواله می‌دهد و رییس شعبه هم با بی‌حوصلگی توضیح می‌دهد: فقط ما نیستیم که وام نمی‌دهیم. تقریبا در تمام شعبه‌ها همینطور است. می‌پرسم وامی با سود بالا چطور؟ می‌گوید باید یکی دو ماه دیگر مراجعه کنم تا شاید «وام‌ها باز شده باشد.» من را به بانک ملت ارجاع می‌دهد: آنجا وام خودرو ۳۰میلیونی می‌دهند که بازپرداختش ۲۷ تا ۲۸درصد است.

کاهش وام ۷میلیونی به ۴میلیون‌تومان

مرد جوانی در یکی از شعبه‌های بانک دولتی خصوصی‌شده، نشسته و مشغول چانه‌زنی با یکی از کارمندان بانک است. توضیح می‌دهد که چند ماه قبل برادرش در همین شعبه وامی گرفته است. مبلغ وام هفت‌میلیون‌تومان بوده با سود ۲۷درصد. برای دریافت این پول باید کارت‌اعتباری تهیه می‌کرده و بعد از آماده‌شدن کارت اعتباری مبلغ وام به کارت واریز می‌شده است. توضیح می‌دهد تمام مراحل دریافت وام هفت‌میلیونی را طی کرده و حالا که برای دریافت کارت آمده می‌‌گویند جلوی وام‌ها را بسته‌اند و وامی‌ نمی‌دهند. می‌گوید با کلی چانه‌زنی بالاخره گفته‌اند که وام را در قالب همان کارت پرداخت می‌کنند اما مبلغ وام کم شده. چهارمیلیون‌تومان کل مبلغی است که وام می‌دهند آن هم با سود ۲۲درصد.

وام ۲روزه بانک ثامن هم متوقف شد

بانک خصوصی دیگری هم تا چند روز پیش دو سه روزه وامی پرداخت می‌کرد با بهره ۳۰درصد. مشتری این بانک می‌گوید با سود بالای بانک مشکلی نداشتم چون در این شرایط به پولش نیاز فوری دارم. این بانک دو، سه روزه وام می‌دهد. شرایط اینطور بود که اگر ۱۰میلیون‌تومان بخواهی باید ضامن کارمندت دو چک در وجه بانک می‌کشید و اگر بالای ۱۰میلیون‌تومان باشد باید سه عدد چک کارمندی می‌دادی. بالای ۲۰میلیون‌تومان هم که نیاز به سند خانه داشت. تمام این شرایط به کنار، مشکل این است که من تمام اقدامات را انجام داده‌ام و امروز که برای انجام‌دادن آخرین مراحل آمده‌ام می‌گویند پرداخت وام متوقف شده و وام نمی‌دهند. مراجعه به موسسه مالی اعتباری فعالی هم؛ همان خبر اول را تایید می‌کند: پرداخت وام فعلا متوقف شده است.

وام‌های ۴ تا ۳۰درصدی نیازمندی‌ها

هر چه شرایط بانک‌های دولتی و خصوصی برای پرداخت وام سخت‌تر می‌شود در مقابل شرکت‌هایی که کارشان خرید و فروش وام است کارشان رونق می‌گیرد. در یک تماس تلفنی با چند شرکت خرید و فروش وام، نرخ سودهایی متفاوت مطرح می‌شود. از چهاردرصد وام‌های خوداشتغالی با تنفس یک ساله گرفته تا وام‌هایی معادل ۳۰درصد مبلغ سند ملکی با سود ۲۷ تا ۲۸درصد. از ۵۰۰ تا دومیلیون‌تومان هم کارمزد جورکردن یک وام است. آن هم در زمانی کمتر از یک ماه. یکی از آگهی‌ها وام ۳۰میلیون تومانی را دو روزه پرداخت می‌کند با ۱۴درصد سود. توضیح می‌دهد اگر خریدارم زودتر اقدام کنم. چون وام بانک‌ها متوقف شده و دیگر وام نمی‌دهند و امتیاز وا‌م‌های موجود هم متعلق به سال گذشته است. موارد این چنینی زیاد است. اما موارد دیگری هم وجود دارد که سند یک ملک را در اختیار بانک می‌گذارند و ۳۰درصد معادل مبلغ خانه را وام می‌دهند. سود این موارد تا ۳۰درصد است و حدود ۳۰روز کاری هم بیشتر زمان نمی‌خواهد.
منبع: شرق