وام های بانکی از کجا آمدند؟

مبحث شیرین وام از آن مباحثی است که حرف زدن از آن هم باعث شادمانی می شود اما آیا تا به حال فکر کرده اید وام دادن و وام گرفتن از کجا به ایران راه یافت و ما از چه زمانی با این مفهوم اثر بخش اقتصادی آشنا شدیم.
وام نوعی قرض دادن پول سوددار که در نظام بانکی اسلامی تعریف خاصی برای آن شده هست، که در زمانی مشخص بین قرض دهنده و قرض گیرنده انجام می‌شود. وام دارای انواع مختلفی می‌باشد. جزئیات حقوقی وام در رشته حقوق مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. مفهوم وام تاریخچه‌ای قدیمی دارد و به دوران کهن باز می‌گردد.

آمار سال گذشته دیتابیس توسعه مالی بانک جهانی نشان می دهد، ایرانیان بیشتر از هر کشور دیگری در دنیا وام یا قرض می گیرند. به طور کلی ایرانی عاشق وام گرفتن هستند.

بانکداری در ایران از قرون وسطی تا اوایل قرن نوزدهم کاملا به صورت سنتی و فعالیت های شرکت های بزرگ تجاری یا تجارتخانه ها بود که امروزه این شرکت ها به صرافی های کنونی تبدیل شده اند و هم اکنون هم مشغول ارایه خدمات بانکی و مالی به متقاضایان خود هستند.

شهرهای اصفهان، مشهد، تهران، شیراز و بوشهر از شهرهای تجاری ایران در آن دوره بودند که تعداد زیادی از شرکت های تجاری و تجارتخانه ها را در خود جای داده و بدون تردید کلیه امور مالی از قبیل جابه جایی و نقل و انتقال پول و البته قرض دادن یا همان وام از طریق تجار ساکن آنها انجام می شد.

عمده تجارتخانه های آن زمان تجارتخانه جمشیدیان و تجارتخانه جهانیان بودند، این دو شرکت و شرکت های مشابه آنها اگرچه مهمترین اعضای نظام مالی کشور بشمار می رفتند اما در اوایل سال ۱۳۰۰ شمسی به فراموشی سپرده و بطور کل فعالیت مالی خود را تعطیل کردند این اتفاق درست زمانی رخ داد که اولین بانک ها در ایران تاسیس و نظام مالی کشور دست خوش تغییراتی اساسی شد و از حالت سنتی خارج شد.

بنابراین می توان بدون تردید تاریخ دریافت وام رسمی از بانک در ایران را به سال ۱۲۶۵ به بعد نسبت داد.

اولین تجربه تلخ ثبت شده در دریافت وام در کشورمان مربوط به تجارتخانه جمشیدیان است، این تجارتخانه که در سال ۱۲۶۵ شمسی توسط ارباب جمشید ، تاجر منسوجات به عنوان موسسه مالی برای انجام امور بانکی تاسیس شد.

وی موفق شد با توجه به حرفه جدید خود یعنی صرافی و انتقال وجوه تجار رونق خوبی به کسب و کارش بدهد.

این تجارتخانه با اعطای وامهای کوتاه مدت و بلند مدت رونق مناسبی در صنعت بانکداری خود ایجاد کرد اما با ورود این تجارتخانه به صنعت ملک و املاک تقریبا تمام این موفقیت ها مسیری دیگر به خود گرفت و با استقراض او از دو بانک استقراضی و بانک شاهی تجارت امپراتوری ارباب جمشید به نابودی کشیده شد.

این دو بانک با تمدید نکردن مدت بازپرداخت وام تجارتخانه جمشیدیان، وی و تجارت خانه اش را به زانو در آوردند و در نهایت در سال ۱۲۹۴ شمسی کل تخارتخانه به دولت ایران واگذار شد.

به هر حال سیستم پرداخت وام و نظام بانکی وام اگرچه به ظاهر برای رفع نیاز مردم بوده اما بیشتر در اختیار دولتمردان و سران کشورها قرار می گرفت اما با افتتاح بانک کارگشایی ایران در سال ۱۳۰۵ به واقع دگرگون شد و سمت و سویی هدفمندی به خود گرفت.

اساس و بنیان این بانک که قرض دادن پول یا همان وام دادن بود نام بانک کارگشایی را برایش به ارمغان آورد، هرچند از ابتدا به عنوان موسسه رهنی دولت ایران مشغول انجام این امر بود اما رفته رفته نام بانک کارگشایی را به خود دید و از ان پس با این نام مشغول به کار است.

با افتتاح بانک کارگشایی نظام مالی و وام کشور رنگ و بوی دیگری به خود گرفت و فصل تازه از نظام مالی و وام در دنیای بانکداری ایران را ایجاد کرد. این بانک که با سرمایه صندوق بازنشتگان دولتی تشکیل شده بود با گرو گرفتن اموال منقول مردم به آنها وامهای کوچک و کم می داد .

این روش که با توجه به تصویب قانونی مبنی بر تشویق مردم به سپرده گذاری صورت گرفت توانست به سرعت کارآمدی خود را در نظام مالی کشور و بخصوص اقتصاد خرد نمایان کند.

بانک کارگشایی توانست از اوایل سال ۱۳۱۸ شمسی شکل دقیقی از قرض الحسنه را در نظام بانکی ایران ترسیم کند که همین موضوع باعث کنترل نحوه پرداخت وام در ارقام کوچک به مردم و در عین حال کنترل نقدینگی آنها شد.

به هر حال وام از گذشته تا امروز با بشر بوده و تنها زمان و شرایط پرداخت آن تغییر کرده است اما اصالت خود یعنی کارگشایی را هرگز از دست نداده و نخواهدد اد و در ایران همه بانکها چه تجاری و چه تخصصی مثل بانک صنعت و معدن با توجه به شرایط عقود اسلامی در راه گره گشایی از تجار و مردم مشغول پرداخت وامهای مختلفی با کارمزدهای متفاوت هستند.

این روزها در خصوص مبلغ وام ها اختلاف نظر های فراوانی وجود دارد به گفته بسیاری کارشناسان میزان وام با قیمت واقعی کالا ها تطابق ندارد و خواستار افزایش میزان وام هستند.

منبع: باشگاه خبرنگاران