بحران بیکاری لیسانسه‌ها

در فاصله سال‌های ۸۴ تا ۹۲ بیکاری در بین قشر بی‌سواد و کم‌سواد، کاهش یافته و در مقابل، بیکاری افراد تحصیلکرده افزایش یافته است. گواه این تحول؛ آماری است که رییس مرکز آمار ایران در برنامه روز گذشته «حرف حساب» عنوان کرد.

براساس آماری که عادل آذر ارایه داد، نرخ بیکاری زمستان ۹۲ نسبت به نرخ بیکاری پاییز تنها دو دهم درصد افزایش یافته و از ۳/۱۰ به ۵/۱۰ رسیده است اما آنچه جالب است رابطه معکوس کاهش نرخ بیکاری و سطح تحصیلات افراد است. به این معنا که میزان بیکاری در میان افراد دارای تحصیلات ابتدایی و متوسطه کاهش یافته اما در میان افراد دارای تحصیلات لیسانس به شدت افزایش یافته است. براساس آمار در سال ۸۴ آمار بیکاری افراد با تحصیلات ابتدایی و پایین‌تر ۷/۵درصد بوده که با حدود دو درصد کاهش در سال ۹۲ به ۵/۴درصد رسیده است.

همچنین در سال ۸۴ آمار بیکاری افراد با تحصیلات راهنمایی۱۲/۷درصد بوده که در سال ۹۲ با چهار درصد کاهش به ۸/۸درصد رسیده است. بیکاری در میان افراد دارای تحصیلات متوسطه هم کاهش ۴/۳درصدی داشته و از ۱۴ به ۶/۱۰درصد رسیده است. درصد بیکاران دارای مدرک فوق‌دیپلم هم کاهش ۷/۲ درصدی داشته و از ۶/۱۷ به ۹/۱۴رسیده است. در کنار این روند کاهشی بیکاری، نکته جالب، افزایش ۵/۵درصدی نرخ بیکاری در بین افراد دارای مدرک لیسانس است. عادل آذر افزایش بیکاری افراد دارای مدرک لیسانس از ۶/۱۴ به ۱/۲۰درصد را «تغییر در محتوای بیکاری» نامیده و گفته: «یک تغییر در محتوای بیکاری رخ داده است. تا چندسال گذشته، بیکاری تنها در قشر کم‌سواد و بی‌سواد بوده است اما در سال‌های اخیر بیشتر، افراد با تحصیلات عالیه بیکار هستند.» این موضوع خود جای تامل و بررسی کارشناسانه دارد. افزایش ۵/۵درصدی تعداد بیکاران دانشگاهی را وقتی در کنار هشدارهای مسوولان حوزه کار کشور درخصوص جمعیت ۵/۴میلیونی دانشجویان در حال فارغ‌التحصیلی قرار می‌دهیم اوضاع کمی نگران‌کننده‌تر می‌شود.

شاید به همین دلیل است که به‌تازگی طرحی در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مطرح و مورد بررسی قرار گرفته که قرار است در قالب آن دوره‌های کارورزی ویژه‌ای به‌مدت دو سال برای متقاضیان ورود به بازار کار برگزار شود و افراد جویای کار علاوه بر دوره کارآموزی، حقوق نیز دریافت کنند. به این ترتیب احتمالا آمار بیکاری لیسانسه‌ها موقتا کاهش می‌یابد.

حذف یک‌میلیون و ۴۸۵هزار شغل در ۸ سال
عادل آذر در ادامه این برنامه تلویزیونی اعلام کرد برای کاهش هر یک درصد نرخ بیکاری باید ۲۷۰هزار شغل ایجاد شود. بر این اساس با استناد به همین گفته و اشاره وی به افزایش ۵/۵درصدی بیکاران دارای مدرک لیسانس طی این مدت باید یک‌میلیون‌و۴۸۵هزار شغل از بین رفته باشد تا نرخ بیکاری افراد دارای مدرک لیسانس از ۶/۱۴به ۱/۲۰درصد رسیده باشد.

خط فقر؛‌ یک‌میلیون‌و۸۰ هزار تومان
موضوع دیگری که عادل آذر در این برنامه بر آن تاکید کرد بیان خط فقر در کشور برای هر نفر بود. به گفته وی سازمان آمار ایران معیار فقر در کشور را اعلام کرده است؛ در حال حاضر مبنای احتساب خط فقر برای هر نفر، ۲/۵ دلار در روز است (حدود ماهی ۲۷۰هزارتومان برای هر نفر). با این اظهارات یک خانوار چهار نفره باید در یک ماه حدود یک میلیون و ۸۰هزارتومان درآمد داشته باشد تا بالای خط فقر قرار بگیرد. عادل ‌آذر گفته است خوشبختانه با این معیار، آمار فقر در ایران پایین است و از تغییراتی که در سال اخیر رخ داده، کم‌شدن فاصله فقیر و غنی است.

مردان بیکار، زنان بیکارتر
همزمان با اظهارات رییس مرکز آمار، این مرکز آمار نیروی کار زمستان سال ۹۲ را هم منتشر کرد. بر اساس این گزارش ﻧﺮخ ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﻗﺘﺼﺎدی کل جمعیت ۱۰ساله و به‌بالا ۴/۳۵درصد بوده که نسبت به زمستان ۹۱ کاهش ۲/۱درصدی داشته است. بر اساس این آمار نرخ مشارکت مردان (۶۰درصد) حدود دوبرابر نرخ مشارکت زنان (۳۵درصد) است. بررسی نرخ بیکاری نشان می‌دهد در زمستان ۹۲ نرخ بیکاری جمعیت ۱۰ساله و بیشتر ۵/۱۰درصد بوده است. یعنی این نرخ در مقایسه با نرخ بیکاری زمستان ۹۱ حدود ۸/۱درصد کاهش یافته اما نسبت به نرخ بیکاری پاییز ۹۲ کاهش ۲/۰درصدی داشته است. همچنین نرخ بیکاری در نقاط روستایی بیش از نقاط شهری افزایش یافته و نرخ بیکاری در مردان بیش از نرخ بیکاری زنان کاهش یافته است. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪدﺳﺖ‌آﻣﺪه در ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﻧﺴﺒﺖ اﺷﺘﻐﺎل ﺟﻤﻌﯿﺖ ۱۰ ﺳـﺎﻟﻪ و بیشتر ۷/۳۱درﺻـﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮای ﻣـﺮدان ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ بیشتر از زﻧـﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ، ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺬﮐﻮر در ﺑﯿﻦ ﻣﺮدان ۱/۵۵درﺻﺪ و در ﺑﯿﻦ زﻧﺎن ۳/۸درﺻﺪ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ. یعنی تعداد مردان شاغل در سن کار هفت‌برابر تعداد زنان شاغل در سن کار است.

چرا لیسانسه‌ها بیکار ماندند؟
بایزید مردوخی- اقتصاددان

آمار بیکاری در بین جمعیت بی‌سواد کمتر از آمار بیکاری بین افراد دارای تحصیلات دانشگاهی است. دلیل این موضوع را می‌توان از چند جنبه بررسی کرد، اولین عامل این است که اکثریت جمعیت جوان ما در سال‌های اخیر باسواد هستند و تعداد افراد بی‌سواد در مقایسه با افراد دارای تحصیلات متوسطه، دیپلم و لیسانس به‌مراتب کمتر است. تعداد افراد بی‌سواد کم است و نرخ بیکاران هم نسبت به این جمعیت در آمارها خود را چندان به رخ نمی‌کشد. عامل دیگر این است که افراد بی‌سواد یا دارای تحصیلات راهنمایی تن به کار می‌دهند حتی کارهای یدی و کارهایی که کلاس بالایی ندارند. اما افراد تحصیلکرده و به‌خصوص افراد دارای تحصیلات دانشگاهی ترجیح می‌دهند در خانه بیکار بمانند اما کمتر حاضر می‌شوند تن به هر کاری بدهند. زمانی که تحصیلات فرد بالا می‌رود کاری در کلاس تحصیلی خود و منطبق با رشته درسی خود را مطالبه می‌کند.
منبع: روزنامه شرق