دلایل تغییر سال پایه حساب‌های ملی

ابوالفضل اکرمی، مدیرکل اقتصادی بانک‌مرکزی دلایل مهم تغییر سال پایه آمارهای حساب‌های ملی از ۱۳۷۶ به ۱۳۸۳ را عنوان کرد.

به گفته او «تغییر ساختار اقتصاد به دلیل تورم»، «حذف و اضافه شدن فعالیت‌های قدیم و جدید»، «تکمیل پوشش آماری داده‌ها»، «بهبود روش‌های محاسباتی»، «ضرورت سازگاری و هماهنگی با شاخص‌های قیمت مصرف‌کننده و تولیدکننده مبتنی‌بر سال پایه جدید» و «اصلاح طبقه‌بندی‌ها و تعاریف آماری و اقتصادی اقلام مورد محاسبه» از جمله مهم‌ترین دلایل تغییر آمار به سال پایه هستند.
اکرمی، سری زمانی آمارهای پوشش داده شده در گزارش جدی بانک‌مرکزی را به دو دوره تقسیم‌بندی کرد و افزود: دوره نخست طی سال‌های ۱۳۳۸ تا ۱۳۸۲، که با توجه به محدودیت‌های آماری، اصلاحات این بخش با استفاده از «روش‌های ریاضی و آماری» و بر اساس نرخ‌های رشد و سهم اجزا از گروه‌های به‌دست آمده از حساب‌های پیشین محاسبه شده است، حال آنکه از سال۱۳۸۳ به بعد، این آمارها بر اساس روش‌های مستقیم و با استفاده از آخرین آمار موجود، مورد تجدیدنظر قرار گرفته‌اند. مدیر کل اقتصادی بانک‌مرکزی همچنین از تغییر آمار حساب‌های ملی بر اساس سال پایه ۹۰ در آینده نزدیک خبر داد.

ابتدا درخصوص «اهمیت محاسبه سال پایه» در حساب‌های اقتصادی توضیح دهید؟
برنامه‌ریزی و پیش‌بینی متغیر‌های کلان اقتصادی معمولا با استفاده از مجموعه‌ای از آمارهای کلان اقتصادی امکان‌پذیر است. نظام حساب‌های ملی بخشی از این مجموعه است که تصویر جامعی از تحولات بخش واقعی اقتصاد را ارائه می‌دهد. شاخص‌هایی همچون «تولید ناخالص داخلی»، «ارزش افزوده فعالیت‌های اقتصادی»، «درآمد ملی»، «پس‌انداز ملی»، «مصارف نهایی بخش خصوصی و دولتی»، «تشکیل سرمایه»، «خالص صادرات و واردات» و «سایر اقلام ملی» از جمله مهم‌ترین شاخص‌هایی هستند که در این نظام آماری، تهیه شده است.

ضرورت بهنگام‌سازی ارقام حساب‌های ملی و تدوین آن چیست؟
اگرچه تدوین حساب‌های ملی با استفاده از طیف وسیعی از آمارها و داده‌های اقتصادی صورت می‌پذیرد، تجدیدنظر و اصلاح سری زمانی آمارهای کلان اقتصادی به عنوان یک ضرورت در فرآیند تهیه آمارهای کلان اقتصادی دیده شده است. از آنجا که در ارزش‌گذاری اقلام تولید و مصرف حساب‌های ملی از دو گروه قیمت‌های جاری و ثابت استفاده می‌شود، تغییر سطح عمومی و نسبی قیمتها منجر به تغییر ساختار تولید و مصرف شده است؛ بنابراین قابلیت اتکای آمارهای تهیه شده برمبنای یک سال پایه معین کاهش می‌یابد.

تاکنون چند بار سال پایه ارقام حساب‌های ملی تغییر کرده است؟
از ابتدای تهیه و تدوین حساب‌های ملی در این بانک تاکنون، چندین بار سال پایه مورد تجدیدنظر و اصلاح قرار گرفته است. در فرآیند اصلاحات مذکور، سال پایه به ترتیب از سال ۱۳۵۳ به ۱۳۶۱، ۱۳۶۹، ۱۳۷۶ و اینک به سال پایه ۱۳۸۳ تغییر یافته است. «تغییر ساختار اقتصاد به لحاظ تغییر سطح عمومی قیمت‌ها»، «حذف و اضافه شدن فعالیت‌های قدیم و جدید»، «تکمیل پوشش آماری داده‌ها»، «بهبود روش‌های محاسباتی»، «ضرورت سازگاری و هماهنگی با شاخص‌های قیمت مصرف‌کننده و تولیدکننده مبتنی‌بر سال پایه جدید» و «اصلاح طبقه‌بندی‌ها و تعاریف آماری و اقتصادی اقلام مورد محاسبه» از جمله مهم‌ترین عوامل تغییر سال پایه هستند.

درخصوص پوشش سری زمانی جدید ارقام حساب‌های ملی توضیح دهید.
در مجموعه‌ای که بر حسب سال پایه ۱۳۸۳ عرضه می‌شود سری زمانی اقلام تحت پوشش، شامل سال‌های ۱۳۳۸ و بعد از آن است. سری زمانی مذکور از لحاظ «اصلاحات و تجدیدنظر انجام شده» به دو دوره زمانی «۱۳۸۲ تا ۱۳۳۸» و «۱۳۸۳ به بعد» قابل تقسیم است. با توجه به شرایط دسترسی به مجموعه وسیعی از اطلاعات مورد نیاز، اقلام حساب‌های ملی که برای سال‌های ۱۳۸۳ به بعد تهیه شده‌اند، بر حسب روش‌های مستقیم و با استفاده از آخرین آمار و اطلاعات موجود مورد تجدیدنظر و اصلاح قرار گرفته‌اند. در مقابل، به دلیل محدودیت‌های آماری و بُعد زمانی، اصلاحات به عمل آمده درخصوص اقلام حساب‌های ملی در دوره زمانی ۱۳۸۲-۱۳۳۸ به اقتضای هر بخش و متغیر بر حسب روش‌های آماری، ریاضی و با اتکا بر نرخ‌های رشد و سهم اجزا از گروه‌های مورد محاسبه در مجموعه حساب‌های منتشره پیشین، صورت گرفته است. در فرآیند مذکور علاوه‌بر تجدیدنظر در سال پایه، اقلام تهیه شده بر حسب قیمت‌های جاری نیز به لحاظ «پوشش آماری داده‌ها»، «تعدیل روش‌های محاسباتی» و «سایر ملاحظات» مورد اصلاح و تجدیدنظر قرار گرفته‌اند.

حساب‌های ملی بر مبنای سال پایه ۱۳۸۳ دارای چه ویژگی‌هایی است؟
مجموعه حساب‌های ملی جدید تصویر بهنگام‌تری از فعالیت‌های بخش واقعی در دو زمینه تولید و مصرف ارائه می‌کند. در بخش تولید که شامل گروه‌های کشاورزی، نفت و گاز، صنایع و معادن و خدمات می‌شود، ارزش تولید، هزینه واسطه و ارزش افزوده ۵۳ فعالیت اقتصادی به تفکیک، مورد اصلاح و بازبینی قرار گرفته و تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی کشور بر مبنای سال پایه ۱۳۸۳ محاسبه شده است. اقلام هزینه‌ای اقتصاد عمدتا شامل هزینه‌های مصرف نهایی بخش خصوصی و دولتی، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، خالص صادرات و واردات کالاها و خدمات، نتیجه رابطه مبادله بازرگانی و تغییر در موجودی انبار می‌شود.

برنامه‌های آتی بخش اقتصادی را تشریح کنید؟
اگرچه بازبینی انجام شده درخصوص سال پایه جدید، طیف وسیعی از اقلام آماری حساب‌های ملی ایران را دربر گرفته است، اما به لحاظ همبستگی سایر آمارهای مرتبط با آمار بخش واقعی اقتصاد، ضروری است نتایج حاصل از اصلاحات به عمل آمده در سایر حوزه‌های مرتبط نیز اعمال شود. بنابراین، با انتشار مجموعه جدید از حساب‌های ملی ایران که بر مبنای سال پایه ۱۳۸۳ تهیه شده است سایر مجموعه‌های آماری همچون حساب‌های ملی فصلی، موجودی سرمایه، حساب جریان وجوه، توالی حساب‌های ملی مبتنی‌بر شیوه SNA1993، شاخص‌های بهره‌وری و نسبت فزاینده سرمایه به تولید نیز مورد تجدیدنظر قرار خواهد گرفت. فرآیند تجدید سال پایه و اصلاحات حساب‌های ملی مستلزم جمع آوری طیف وسیعی از داده‌ها است، اما به لحاظ مهیا بودن شرایط آماری امید می‌رود مجموعه جدید حساب‌های ملی برمبنای سال پایه ۱۳۹۰ در آینده‌ای نزدیک تهیه شود. همچنین با توجه به تغییر سال پایه تورم به سال ۱۳۹۰ و نظر به اینکه تغییرات انجام شده در مطالعه اخیر قابل تعمیم به سال پایه جدید است، در نظر است تا بلافاصله بعد از تکمیل ملحقات آماری موصوف و با دریافت نتایج تفصیلی اطلاعات مورد نیاز از بخش آماری بانک و در فاصله زمانی کمتری، سال پایه مجددا تجدید نظرشده و به سال ۱۳۹۰ ارتقا یابد.

انتهای پیام