انتشار اوراق مشارکت سبد سرمایه گذاری را متنوع تر می کند

بانکداری در هر اقتصادی زیر ساخت و محور اساسی اجرای سیاست ها و مبادلات اقتصادی است. با توجه به تغییر دولت در حماسه ی سیاسی مردم شریف ایران در سال ۱۳۹۲ و تبعاً اتخاذ سیاست های اقتصادی جدید در دوره ی چهارساله دولت محترم پرداختن به این جنبه از سیاست های اقتصادی پیش رو مورد توجه آحاد مردم است. بدین منظور دکتر غلامحسن تقی نتاج مدیرعامل بانک مهر اقتصاد در گفتگویی کلیت نظام پولی و بانکی کشور را ضمن اشاره هایی به بانک مهر اقتصاد، مطرح کرد که به جلب نظر شما گرامیان می رسد.
اخیرا دولت اقدام به انتشار اوراق مشارکت با نرخ ۲۳درصد کرده است. به نظر شما این طرح بر اساس چه سیاستی اتخاذ شده و چه تاثیری بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟
همانطور که می دانید یکی از مهمترین عوامل موثر بر اقتصاد کشور به ویژه در سطح کلان، حجم نقدینگی است و طبیعی است که مدیریت نظام پولی و بانکی هر کشوری متناسب با شرایط اقتصادی، این عوامل را مراقبت کنند و بسته به شرایط مختلف اقتصادی کشور از جمله رکود، تورم، رکود تورمی یا تورم رکودی و سیاست های انبساطی و انقباضی زمینه ای را فراهم کند که حجم نقدینگی افزایش یا کاهش پیدا کند. طبیعتاً سیاست گزاران و ناوبران اقتصاد کشور سعی می کنند این عوامل را همیشه به صورت منظم با ثبات نگاه داشته و حفظ کنند. انتشار اوراق مشارکت از جمله اقداماتی است که در راستای سیاست های انقباضی و به منظور جمع آوری نقدینگی صورت می گیرد.
بر اساس سیاست های اخیر دولت مقرر شده بین ۳ تا ۵ هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت با نرخ ۲۳درصد و با دوره زمانی کوتاه مدت منتشر شود که این امر بیانگر این است که با حجم بالای نقدینگی مواجه هستیم و قرار است با اینگونه طرح ها نقدینگی از سطح جامعه جمع آوری شود. نرخی که انتخاب شده، نشانگر بازنگری در سیاست های اقتصادی پولی و بانکی کشور است چرا که در گذشته تصور می شد این نرخ حول و حوش ۱۵ تا ۲۰ درصد باشد اما این سطح شکسته شده و ۳ درصد افزایش پیدا کرده است. این طرح برای مردمی که دارای سرمایه های خرد می باشند نیز قابل تأمل است چرا که نمی توانند بیش از ۲۳ درصد بازدهی داشته باشند و توصیه می شود که این اوراق را خریداری کنند و به سیاست گذاری های دولت کمک کنند تا حجم نقدینگی تا حدی کاهش پیدا کند. در هر حال و با هر تحلیلی، مقرر است نقدینگی سطح جامعه به این وسیله جمع آوری شود.
آیا عرضه ۵ هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت این سیاست دولت را محقق میکند؟
مطمئنا عددی که برای انتشار اوراق در نظر گرفته شده پاسخگوی تمام نیازهای پس اندازکنندگان کشور نیست چرا که ما درباره اقتصادی صحبت می کنیم که حجم نقدینگی را در آن عددهای مختلفی اعلام کرده اند و بطور متوسط در حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار میلیارد تومان است، با عرضه ۵ هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت حداکثر یک درصد از این نقدینگی جمع آوری خواهد شد اما می تواند محکی نیز محسوب شود برای اینکه نرخ بازده مورد انتظار برای کوتاه مدت در اقتصاد کشور چقدر است. به نظر من انتشار این اوراق آزمونی برای تعیین یکسری متغیرها و شاخص ها در اقتصاد کشور محسوب می شود. به نظر می رسد که نرخ۲۳درصد نرخی منطقی است و این اوراق هم به امید خداوند به فروش خواهد رسید و بانک مرکزی و دست اندکاران نظام پولی و بانکی کشور انشاءلله به اهداف خود دست خواهند یافت ولی امیدوارم این اقدام یک اقدام موقت (تاکتیک) در قالب یک طرح میان مدت و بلندمدت باشد، در غیر اینصورت مشکلات را بیشتر خواهد کرد.
آیا عرضه این اوراق تهدیدی برای موسسه های پولی و بانکی که نرخ پایین تری را به سپرده گذاران خود اعطا میکنند، به حساب نمی آید؟
همانطور که اشاره کردم حجم نقدینگی کشور بالا است و موسسه های پولی و بانکی نباید نگران انتشار این اوراق مشارکت باشند چرا که این اوراق همچون ابزاری است که هم سبد سرمایه گذاری پس اندازکنندگان را متنوع تر می کند و هم نرخ مشخص جدیدی را پیش روی اقتصاد پولی و بانکی کشور می گذارد، بنابراین موسسات پولی و بانکی باید از این طرح استقبال کنند. موسسات پولی و بانکی نیز باید محصولات خود را متنوع کنند چرا که به نظر من این رویدادی است که رقابت را در عرصه پولی و بانکی کشور به صورت مثبت تقویت می کند و باعث می شود که موسسات پولی و بانکی بیشتر به فکر تامین توقعات منطقی سپرده گذاران و پس اندازکنندگان باشند. دقت داشته باشیم که پس اندازکنندگان در جامعه نیز خدمت بزرگی به اقتصاد کلان کشور می کنند زیرا در فرمول ها و معادلات اقتصاد کلان، سرمایه گذاری در کشور وابستگی شدیدی به میزان پس انداز در کشور دارد. موسسات پولی و بانکی باید توجه داشته باشند که این اقدام یک تنظیم کننده است و فرصتی برای تنظیم سیاست های مدیریتی موسسه پولی و بانکی در بلندمدت و میان مدت یقینا رویکرد بانک مرکزی در کل، کاهش نرخ سود سپرده هاست.
موسسات پولی و بانکی کشور نیز باید در کنار این اقدام بانک مرکزی محصولات جدیدتری را نیز طراحی کنند تا بتوانند باقی حجم نقدینگی کشور را به سمت سپرده های بلند مدت تر و ماندگارتر هدایت کنند چرا که سرمایه گذاری بلند مدت در هر کشوری نیازمند پس اندازهای بلند مدت تر است. به همین دلیل ماندگاری سپرده های پس اندازکنندگان در اقتصاد کشور کاهش یافته و بیشتر به سمت سپرده های کوتاه مدت رفته و یقینا موسسات پولی و بانکی نمی توانند با سپرده های کوتاه مدت سرمایه گذاری های بلند مدت انجام دهند و شخصا  این رویداد را به فال نیک می گیرم.
با عرضه این اوراق آیا نرخ های تمام شده پول نیز افزایش پیدا می کند و بانک ها و موسسات پولی و بانکی نیز باید در نرخ سپرده ها و همچنین نرخ تسهیلات بازنگری کنند؟
این سیاست یک سیاست کوتاه مدت است. اوراق مشارکت بلند مدت نیست که بتواند یک شوک پایدار باشد و به تبع آن نرخ بهای تمام شده و همچنین نرخ تسهیلات را افزایش دهد. بلکه این امر به صورت کوتاه مدت و به منظور کاهش حجم نقدینگی در کشور اتفاق می افتد و حتما  در کوتاه مدت نیز بازخرید خواهد شد . از طرفی به نظر می رسد با توجه به کاهش تورم، رویکرد بانک مرکزی کاهش سود سپرده ها باشد پس مطمئنا  اوراق مشارکتی که در دوره های بعدی منتشر خواهد شد باید نرخ سود کمتری داشته باشد.
همچنین باید در نظر داشته باشیم که سیاست هایی که در راستای کاهش نرخ تورم و کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی در کشور طرح ریزی شده یکباره پیاده نمی شود بلکه مرحله به مرحله است و فقط هم شامل نرخ سود سپرده نیست بلکه عوامل مختلف دخیل در اقتصاد کشور را در بر می گیرد یعنی رشد تولید ناخالص ملی، نرخ ارز، سیاست های واردات و صادرات و سیاست های دیگری که همگی به صورت یک بسته مورد طرح ریزی و اقدام قرار خواهند گرفت و به نظر می رسد با توجه به رفتاری که از بانک مرکزی و همه سیاستگزاران اقتصاد کشور توقع می رود با بقیه اقداماتی که انجام می شود متعاقبا ما شاهد کاهش نرخ سود هم باشیم.
موازی با انتشار این اوراق، بانک مهر اقتصاد نیز طرح سپرده گذاری فجر مهر را ارائه نموده است. این طرح چه مزیتی نسبت به اوراق مشارکت دولت دارد که انگیزه لازم را برای سپرده گذاری ایجاد کند؟
ما به هیچ وجه قصد رقابت با این اوراق را نداریم و چنین برنامه ای ابدا مد نظر ما نیست. پیش بینی می کنیم با توجه به تقاضایی که در بازار وجود دارد این اوراق مشارکت طی ۶ روز توسط بخش محدودی از بازار جذب شود و فرصت های سرمایه گذاری برای پس اندازکنندگان به مراتب بیش از این چیزی است که اکنون از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی در حال مهیا شدن است. موسسات پولی و بانکی فرصت های گسترده ای هستند که پس اندازکنندگان می توانند بیایند و سپرده های خود را نزدشان بگذارند ما نیز در این راستا محصولات جدیدی را از جمله طرح فجر مهر به بازار عرضه کردیم که برای پس اندازکنندگان سودآوری مناسبی دارد و توقع داریم پس اندازکنندگان نیز با مشارکت در این طرح زمینه سپرده گذاری بلند مدت را فراهم کنند تا سهم بیشتری در سرمایه گذاری های بلند مدت کشور و اعطای تسهیلات بلند مدت تر داشته باشیم.
با توجه به مذاکرات دولت با گروه ۱+۵ و کاهش تدریجی تحریم ها، نظر شما درخصوص وضعیت اقتصادی کشور چیست؟ و به نظر شما بهترین راهکار اقتصادی کشور در قبال تحریم های فعلی و تحریم های احتمالی آتی چه راهکاری میتواند باشد؟
یکی از مباحثی که در ارتباط با تحریم باید همیشه مورد توجه قرار داشته باشد این است که ما باید آمادگی لازم برای مقاومت در قبال چنین سیاستی که هر زمان ممکن است اتفاق بیافتد را داشته باشیم. البته امیدواریم که سریعا تحریم ها برداشته شود اما این خطری است که همواره کشور ما را تهدید می کند و در کشور ما ۳۵ سال است که این احتمال خطر تبدیل به یک خطر واقعی شده است.
همانطوری که در سند راهبردی اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری در بهمن ماه سال جاری مشاهده می شود، مهمترین راهی که ما می توانیم در قبال چنین سیاست خصمانه ای داشته باشیم و مشکلاتمان را در این زمینه کاهش دهیم این است که افزایش تولید داخلی داشته باشیم و تلاش کنیم تا از تمام ظرفیت ها و سرمایه های مختلف در اقتصاد کشور استفاده کنیم و آن را به محصولات مختلف اعم از کالا و خدمات مورد نیاز جمعیت کشور تبدیل کنیم. ایران با جمعیت فعلی ۷۵ میلیونی که در سال های آینده به صد میلیون نفر خواهد رسید، اگر بخواهد نیازهای مردم را از روش های وارداتی تامین کند طبیعی است که همواره آسیب پذیری ما در اثر تحریم های بین المللی افزایش خواهد داد، اما ما باید بتوانیم به سمتی حرکت کنیم که از ظرفیت های مختلف کشور استفاده کنیم و تولید داخلی کالا و خدمات را افزایش دهیم. برای افزایش تولید داخلی طبیعی است که شاخه هایی از صنایع باید مورد توجه قرار گیرند که وابستگی کمتری به بیرون از کشور دارند. اقتصاد کشاورزی که همه ظرفیت هایش داخل کشور وجود دارد یکی از این شاخه ها است که متاسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته. درست است که در صنایع با تکنولوژی بالا ما وابستگی داریم و رفع این وابستگی نیازمند زمان طولانی است و در این حوزه فعلا مجبوریم از طریق واردات نیازمندی های داخل کشور را تامین کنیم اما باید از سرمایه ارزی مان در خصوص خودکفایی در این حوزه استفاده کنیم نه اینکه سرمایه ارزی را صرف واردات محصولات مصرفی و مواد غذایی کنیم.
با توجه به کاهش تحریم ها منابع مالی و ارزی کشور افزایش پیدا می کند و باید از این سرمایه ملی حداکثر مراقبت بعمل آید و مجموعه های نظارتی مسئولیت دارند که از واردات کالا و خدماتی که اقتصاد بلند مدت کشور را کمک نمی کند و حالت مصرفی و کوتاه مدت دارند جلوگیری کنند و طبیعی است که در چنین شرایط تحریمی نمی توان کمک کار مقاومت اقتصاد کشور باشند یعنی اقتصاد مقاومتی بعضا  با برخی از این شاخه های واردات که در حال اتفاق است همخوانی ندارد و ما توقعمان این است که سیاست گزارانی که در این بخش مسئولیت دارند مراقبت کنند که ارز واقعا  با حداکثر مراقبت به مصرف برسد حالا هر ارزی که مجاز هستیم از آن استفاده کنیم و از کانال های محدودی که صادرات نفت و سایر مواد معدنی کشور حاصل می شود و چه آنهایی که از محل دارایی های قبلی که حالا آزاد می شود باید با حداکثر مراقبت به مصرف رسانید.
در این خصوص موسسات پولی و بانکی چه وظیفه ای بر عهده دارند؟
آنچه موسسات پولی و بانکی باید به آن توجه کنند این است که اولویت را به سمت پروژه هایی که توسط فعالان اقتصادی پیشنهاد می شود با تاکید بر تولید داخلی ببرند. پروژه هایی که درصد بالاتری از آن پروژه ها در داخل خود کشور تولید می شود و می تواند منجر به تولید کالا و خدمات داخل کشور شود. در بخش منابع داخلی من بیشتر تاکیدم بر این است که موسسات پولی و بانکی بروند سراغ شاخه هایی از صنعت که منجر به افزایش تولید کالا و خدمات داخل کشور شود.
بانک مهر اقتصاد چه نقش آفرینی دراین خصوص داشته ؟
ما در بانک مهر اقتصاد با اقشار درآمدی حد متوسط به پایین جامعه سروکار داریم و اگرچه نمی توانیم تسهیلات، وام ها و خدماتمان را به این اقشار متوقف کنیم ولی باید با بودجه ریزی، بخشی از منابعمان را به تسهیلات کلان اختصاص دهیم. کاری که ما توانستیم انجام دهیم این بود که تولیدکنندگان ملی را در اولویت کاری خود را بگذاریم و تسهیلات کلان را به تولید ملی در صنعت خودرو، در حوزه های معادن و در حوزه نان صنعتی اختصاص دهیم. این ها تولید ملی ما هستند که علاوه بر پاسخگویی به نیازهای داخلی کشور در حوزه صادرات هم می تواند اثربخش باشد. موسسات مالی و پولی هم باید از سرمایه ارزی مملکت مراقبت نمایند و در این خصوص اثرگذار باشند. حالا ما چون ارزی کار نمی کنیم طبیعتا در آن قسمت نمی توانیم ایفای نقش کنیم ولی در حوزه های ریالی حداکثر تلاش ما ضمن کمک به اقشار متوسط و کم درآمدتر جامعه بر این است که بخشی از منابعمان در حوزه تولید ملی هم فعال باشد.
در ماه های اخیر ما شاهد سرگردانی سرمایه در بازار های مختلف از جمله بازار مسکن، ارز، سکه و طلا بودیم و این سرگردانی بازار را به چالش می کشید، نرخ ها را افزایش می داد و تورم ایجاد می کرد. با توجه به ثبات ایجاد شده در بازار به دلیل سیاست های اقتصادی دولت پیشنهاد شما برای حفظ وضعیت موجود چیست ؟
وجوه سرگردان یکی از واقعیت های اقتصاد کشور است، اما در همه جای دنیا اینطور است که نقدینگی یا به تعبیر بهتر سرمایه پولی به سمتی می رود که اولا امنیت داشته باشد، ثانیا سودآوری مناسبی داشته باشد. طبیعی است این ثباتی که به حمدالله در بازارهای مختلف کشور اعم از بازار سرمایه، بازار پول، بازار املاک و سایر بازارها اتفاق افتاده یکی از شرایط اصلی برای جلوگیری از حرکت سیل گونه سرمایه ها و وجوه را فراهم کرده یعنی ثباتی که اکنون اتفاق افتاده زمینه ای را فراهم کرده که وجوه به هر جا که رفتند، همانجا آرام بگیرند و کار خود را انجام دهند ولی اگر به هر دلیل این ثبات مخدوش شود طبیعی است که همین سرمایه هایی که آرام گرفته اند دوباره دچار تلاطم شوند و به سمت سایر ظرفیت هایی که در اقتصاد کشور وجود دارد، سرازیر شوند. با توجه به اینکه اقتصاد کشور ما بانک محور است، در نتیجه موسسات پولی و بانکی بر اقتصاد کشور مسلط هستند بنابراین باید این واقعیت را بپذیریم و سعی کنیم که از آن به عنوان یک فرصت در ساماندهی اقتصاد کشور استفاده کنیم. سعی کنیم برای باقی ماندن ثبات از ایجاد موج در موسسات پولی و بانکی اکیداً پرهیز کنیم تا نقدینگی ها چه در بخش حقیقی، چه در بخش حقوقی اقتصاد کشور بیاید و در آن آرام بگیرد و موسسات پولی و بانکی محل تزریق نقدینگی به انواع صنایع و بازارهایی که در اقتصاد کشور وجود دارند، باشند و این مهم نیازمند هماهنگی در سیاست گذاری های اقتصاد کلان کشور هست و بانک مرکزی می تواند با کم کردن محدودیت های مقرراتی این مسیر راهگشا باشد.
نکته دیگری که باید در میان مدت و بلند مدت به آن توجه شود تقویت و بالغ سازی بازار سرمایه کشور است که به نظر من پنج تا ده سال زمان نیاز دارد، پس بایستی بازار سرمایه کشور هر روز بالغ تر و تقویت شود به گونه ای که ما بتوانیم در یک دوره زمانی مثلاً ده ساله کم کم شاهد تسلط بازار سرمایه به جای تسلط بازار پول بر اقتصاد کشور باشیم. طبیعتا موسسات پولی و بانکی در حال حاضر با توجه به واقعیتی که در کشور وجود دارد بهترین ابزار برای ساماندهی اقتصاد کشور هستند تا روزی که بازار سرمایه بتواند جایگزین مناسبی برای بازار پول باشد.
توصیه مشخص شما به افراد حقیقی و مردمی که سرمایه های خرد در اختیار دارند چیست؟
در حال حاضر بخش قابل توجهی از جامعه به ویژه اشخاص حقیقی بهتر است که موسسات پولی و بانکی را به عنوان موسسات امین خودشان برای به کارگیری بهینه سپرده اندک شان در نظر بگیرند ولی طبیعی است که با توسعه فرهنگ سهامداری و مجموعه اقداماتی که بایستی با برنامه ریزی اتفاق بیافتد، در سال های آینده ما شاهد جایگزینی بازار سرمایه نسبت به بازار پول در این عرصه یعنی به کارگیری سپرده های پس انداز تمامی آحاد جامعه یا بخش بیشتری از آحاد جامعه خواهیم بود. بنابراین بجای سرمایه گذاری مستقیم، در بانک ها سپرده گذاری کنند، بهتر است.
بانک مهر اقتصاد برای ورود به فهرست بانک های مورد تائید بانک مرکزی در چه مرحله ای از روند قانونی قرار دارد؟
تنها مرحله باقی مانده برای اخذ مجوز قطعی بانک مهر اقتصاد پذیره نویسی ۵۱ درصد از سهام بانک است که بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی و در راستای سیاست بسیار درست بانک مرکزی یعنی ساماندهی موسسات پولی و بانکی است و باید حتما این ساماندهی اتفاق بیافتد و ما هم معتقدیم که باید هرچه سریعتر این کار انجام گیرد ولی همانطور که می دانید انتشار و واگذاری سهام یک بانک به ویژه یک بانکی که بیست سال سابقه فعالیت دارد، کار خود را از موسسه قرض الحسنه در سال ۱۳۷۲ آغاز کرده، به موسسه مالی و اعتباری مهر تبدیل شده و اکنون به بانک مهر اقتصاد تغییر هویت حقوقی داده، نیازمند صرف زمان و انجام یکسری فعالیت ها و اقدامات با هماهنگی بانک مرکزی، سازمان بورس و اوراق بهادار، اداره ثبت شرکت ها و بدنه ی بانک مهر اقتصاد است که طبیعتا در این مسیر باید نظر مراجع نظارتی نیز تامین شود و نمی توان آنها را نادیده گرفت.
همانطور که می دانید اساسنامه بانک مهر اقتصاد به تصویب شورای محترم پول و اعتبار رسیده و ما با این مصوبه و تائید بانک مرکزی این اساسنامه را در اداره ثبت شرکت ها به ثبت رساندیم و شرکت سهامی عام بانک مهر اقتصاد با شماره ثبت ۴۲۹۷۰۹ متولد شد ولی برای اینکه مجوز قطعی فعالیت داشته باشد، باید پذیره نویسی سهام به گونه ای که بخش قابل توجهی از آحاد جامعه بیایند سهامدار بانک شوند اتفاق بیافتد که این قسمت باقی مانده که امید است با توجه به اقداماتی که انجام دادیم آن را در طول یک دوره زمانی سه ماهه اجرایی خواهیم کرد و نظر صحیح و کاملاً درست بانک مرکزی را محقق خواهیم کرد. بانک مرکزی هم متعاقبا  اقدامات صدور مجوز قطعی فعالیت و ارائه همه فعالیت های پولی و بانکی را انجام خواهد داد و ما می توانیم به عنوان یک بانک تمام عیار در حوزه های ریالی و ارزی فعالیت مان را توسعه دهیم.
اخیرا موسسه های پولی و بانکی جشنواره حساب های قرض الحسنه خود را تبلیغ می کنند و مردم را به سرمایه گذاری در این حوزه با استفاده از جاذبه های تبلیغاتی و جوایز، تشویق می نمایند، لطفا توضیح دهید بانک ها در این خصوص چه سیاستی را دنبال می نمایند ؟
قرض دهی در موسسات پولی و بانکی در حوزه قرض الحسنه دقیقا وابسته به میزان سپرده های قرض الحسنه است. یعنی هر موسسه پولی و بانکی به اندازه ای می تواند قرض الحسنه بپردازد که سپرده های قرض الحسنه داشته باشد. طبعا اشخاصی که با نیّت قرض الحسنه سپرده گذاری می کنند باید این اطمینان را داشته باشند که موسسه ای که در این عرصه ورود می کند حتما این منابع را در قسمت قرض الحسنه به مصرف خواهد رسانید. مرجع نظارتی این بخش هم اتفاقا خود بانک مرکزی است. به جرأت می توان گفت بانک مهر اقتصاد تنها بانک کشور است که صد در صد منابع سپرده قرض الحسنه مردم را به مصرف قرض الحسنه رسانیده است. آنچه در دفاتر حسابداری و صورت های مالی بانک منعکس شده و حسابرسی داخلی و حسابرسان مستقل و حسابرسان بانک مرکزی نیز آن را تائید می کنند گویای همین ادعا است. در بانک مهر اقتصاد همواره به قرض الحسنه به عنوان محرک اصلی فعالیت بانک توجه ویژه شده است و انگیزه اصلی فعالیت های بانک مهر اقتصاد از روز شکل گیری در سال ۱۳۷۲ این بوده که این سنت حسنه که سابقه دیرینه در فرهنگ ما دارد را ترویج دهیم چرا که از آموزه های دینی ماست و در قرآن کریم به کرات به این مسئله توجه شده که آنهایی که توانمند هستند بخشی از توانمندی شان را برای کمک به نیازمندان در نظر بگیرد و طبیعتا پاداش این اقدام خود را از حضرت حق خواهند گرفت حتما وعده حضرت حق، وعده صادق است و حتما محقق خواهد شد و بانک مهر اقتصاد با این رویکرد سعی کرده است از ابزارهای مختلف استفاده کند که توان قرض دهی خود را افزایش دهد. ما آنچه که تا کنون به عنوان سپرده قرض الحسنه، به مصرف قرض الحسنه جذب کرده ایم را رسانیده ایم، اقساط برگشتی از سوی وام گیرندگان را نیز مجددا در همین عرصه استفاده کردیم ولی نکته اصلی اینجاست که بانک مهر اقتصاد یک مجموعه پُر مشتری و عیال وار است و توقعات قابل توجه و زیادی در جامعه از بانک مهر اقتصاد وجود دارد تا بتوانیم قرض الحسنه بیشتری در جامعه به نیازمندان پرداخت کنیم. انجام این ماموریت و تامین این انتظار نیازمند منابع قرض الحسنه بیشتری است که دست تمامی آحاد سپرده گذاران عزیز را می بوسد به تعبیری ما توقعمان این است که سپرده گذاران محترم و مشتریان محترم بانک مهر اقتصاد بخشی از سپرده های خودشان را علاوه بر سپرده های سرمایه گذاری که مطمئنا در حوزه های اقتصادی و سودآوری آنها را به کارگیری می کنیم و سودشان را به خودشان باز می گردانیم، سعی کنند که یک بخشی از آن را هم در حوزه های سپرده های قرض الحسنه بیاورند. جشنواره حساب های قرض الحسنه نیز صرفا یک مناسبت و تشویقی است برای سپرده گذاران قرض الحسنه تا صرفا توجه بیشتری به این مسئله داشته باشند و امیدواریم این اهدافی که برای این مسئله طرح ریزی کردیم محقق شود.
از زمان تاسیس بانک مهر اقتصاد تاکنون چه میزان وام قرض الحسنه پرداخت کرده است؟
ما از ابتدا تاکنون بیش از چهل هزار میلیارد تومان وام و تسهیلات پرداخت کردیم که از این مبلغ حدود ۴ هزار میلیارد تومان آن قرض الحسنه بوده و مابقی انواع تسهیلات مبادله ای و مشارکتی است یعنی چیزی در حدود ۱۰ درصد کل وام ها و تسهیلات به صورت قرض الحسنه است خصوصا  در سه سال اخیر وام های قرض الحسنه کمتر از سپرده های قرض الحسنه نبوده است. امروز سپرده قرض الحسنه در بانک مهر اقتصاد ۲۰ هزار میلیارد ریال است.
در سال های اخیر مردم به صندوق های قرض الحسنه خانگی روی آورده اند زیرا برایشان مشهود است که چه کسی و با چه شرایطی وام دریافت می کند، مردم چطور می توانند به بانک اعتماد کنند که سپرده های قرض الحسنه را در مسیر قرض الحسنه مصرف نماید؟
با عنایت به اینکه هر یک از این ها کارکرد خاص خودشان را دارند، صندوق های خانوادگی در واقع تسهیم کردن ثروت میان افرادی است که با هم تعلق خانوادگی دارند یا به هر حال خویشاوند هستند یا رابطه ی دوستانه دارند. این که نیازمندان واقعی جامعه به قرض الحسنه دست یابند لزوما از طریق صندوق های قرض الحسنه خانوادگی محقق نمی شود، این صندوق ها همانطور که در عمل هم مطالعه شده خانواده های متمول تر هستند این وجوه را میان خودشان تقسیم می کنند با عددهای بالاتر و خانواده های دیگر کمتر، ولی پاسخگوی خانواده های کم درآمد نیست. نمی خواهم صندوق های خانوادگی را رد کنم زیرا صندوق های خانوادگی اولا کارکرد محدودی دارد و ثانیا یک خاصیت خوبی که دارد کمک به فرهنگ قدیمی و حسنه ی صله ارحام است ولی حلال مشکلات نیازمندان نیست و کار حرفه ای و تخصصی نیست. مطمئنا زمانی که تخصصی سازی اتفاق بیافتد در هزینه های آن هم صرفه جویی می شود، ولی وقتی عمومی سازی اتفاق میفتد که همه بخواهند کاری انجام دهند، هزینه های ملی هم افزایش می یابد؛ نگهداری حساب، پیگیری کردن اقساط مطالبات، وصول حواله و بسیاری از اقداماتی که در حوزه پولی و بانکی وجود دارد. نکته دیگر این که موسسات پولی و بانکی با جمع کردن سپرده های اندک می تواند آن را هدایت کند به سمت فعالیت های اقتصادی بزرگ، اما در صندوق های خانوادگی چنین اتفاقی نمی افتد. کارهای خرد است و سهم کلانی در اقتصاد کشور ندارد، ولی اگر قرار باشد ما پول قرض الحسنه را به نیازمندان واقعی برسانیم، بهتر است از سازوکار موسسات پولی و بانکی ذی ربط استفاده کنیم نه از صندوق های خانوادگی.
اگر فرد خیّری سپرده اش را در اختیار بانک قرار دهد و بخواهد به افراد مورد نظر خودش وام پرداخت کند، آیا بانک برای این موضوع سازوکاری مشخصی در نظر گرفته است ؟
اگر شخصی بخواهد مبلغی را سپرده گذاری کند و به افراد مد نظر خودش وام دهد در واقع در قالب وجوه اداره شده یا حساب های مسدودی می توان این کار را انجام داد و به افراد نیازمند که ممکن است از خویشاوندان شخص سپرده گذار باشند یا باقی اشخاصی که معرفی می شوند، می توانند از طرح محسنین که مخصوص این کار در بانک مهر اقتصاد طراحی شده استفاده کنند. با استفاده از این طرح، فرد خیر دیگر دغدغه وصول مطالبات خویش را ندارد و بانک این کار را با سازوکارهای خود انجام می دهد.
بانک مهر اقتصاد در راستای فرهنگ سازی قرض الحسنه چه کاری انجام داده است؟
جدا از اقداماتی که عملیاتی اتفاق افتاده، اقداماتی هم در جهت آموزش و ترویج مفاهیم مختلف بانکداری اسلامی صورت گرفته که مشخص می کند قرض الحسنه با انواع تسهیلات مبادله ای و مشارکتی دیگر متمایز است. این کاری بود که به نظر من بانک مهر اقتصاد از دیرباز به آن توجه ویژه داشته و کارهای مطالعاتی فراوانی در این خصوص انجام گرفت، تا امروز مرزبندی مشخص و واضحی میان مخاطبان بانک مهر اقتصاد شکل بگیرد و هر یک از این ها تعریف خاص خودش را دارد یعنی کارکنان و مشتریان می دانند زمانی که می گویند قرض الحسنه یعنی قرضی که نباید در آن انتظار سود یا کسب بازده داشته باشند و باید در حوزه های مشخصی به مصرف برسد. زمانی که حوزه های غیر از قرض الحسنه را مطرح می کنیم باز در حوزه های سپرده سرمایه گذاری و اعطای انواع تسهیلاتی که در همین حوزه مطرح شده به آن توجه می شود. از دیگر اقدامات می توان به برگزاری همایش های تخصصی، نشر کتب و مقالات با این موضوع اشاره کرد که مستندات و مکتوبات آن در اختیار موسسات پولی و بانکی کشور قرار گرفته است.
این گستره ای وسیعی است که به یک موسسه یا بانکی مثل بانک مهر اقتصاد محدود نمی شود بلکه بانک مرکزی باید تلاش کند که این مفاهیم را ترویج کند زیرا اگر این مفاهیم جا نیافتد به جرأت می توان گفت فرقی میان آنچه ما انجام می دهیم و آنچه که در محیط های بانکداری ربوی در حال انجام است، نیست. تفاوت ما زمانی مشهود خواهد شد که بخش بیشتری از آحاد جامعه به مفاهیم بانکداری اسلامی مسلط شوند، وقتی مفاهیم را آموختند، آنوقت ما شاهد یک محیط بانکداری متفاوت از بانکداری رایج در کشورهای غیراسلامی خواهیم بود.

انتهای پیام