فاطمه تیموری*: مدتی است که هرگاه بحث افزایش سقف تسهیلات مسکن پیش میآید مردم خود را آماده افزایش قیمت مسکن میکنند؛ در هفته گذشته بخش مسکن تحتالشعاع این مصوبه قرار داشت و کارشناسان در خصوص افزایش وام مسکن نظرات متفاوتی ارائه کردند. برخی آن را باعث رونق، برخی باعث گرانی و عدهای شرایط مسکن را کاملا عادی دانستند که نیاز به وام در آن احساس نمیشود. برخیها بر این نظر بودند که گرانی مسکن موجب شد تا میزان سقف تسهیلات افزایش یابد و برخی دیگر این دو را از یکدیگر جدا میدانستند. مسوولین هم بر این نظر هستند که افزایش سقف تسهیلات منجر به افزایش قیمت در بازار نمیشود. از سوی دیگر میزان بازپرداخت بالای این وام مسالهساز شده است. اما موضوع حائز اهمیت آن است که این وام تا چه حد برای متقاضیان مسکن کارگشا است و رؤیای خانهدار شدن آنان را محقق میکند. حداقل سود در نظر گرفته شده نیز برای آنهایی که قصد استفاده از این تسهیلات را دارند بسیار بالاست بهطوری که بخش عظمی از زندگی مردم را تحت الشعاع قرار میدهد. چرا که طبق مصوبه شورای پول و اعتبار مقرر شد تا وام خرید مسکن از ۲۰ به ۳۵ میلیون تومان افزایش یابد همچنین این وام برای زوجهای جوانی که از مورخ ۱۷دیماه۹۲ به بعد عقد کردهاند به میزان ۵۰ میلیون تومان معین شد.
اکثر متقاضیان با پسانداز بخشی از درآمدشان حتی در طولانی مدت توانایی خرید مسکن را بدست نمیآورند بنابراین با توجه به شرایط سخت تهیه مسکن به دلیل گرانی و افزایش روز افزون قیمت ناشی از تورم دولتها همواره باید برای تأمین این کالای اساسی تمهیداتی بیاندیشند و تسهیلاتی به متقاضیان ارائه دهند. اجرای طرح مسکن مهر در دولت نهم و دهم موافقان و مخالفان بسیاری داشت البته این مخالفتها در دولت روحانی به میزان بیشتری مطرح شد بطوریکه برخی از مسئولین با انتقاد شدید نسبت به طرح مسکن مهر آن را عامل عمده افزایش تورم دانستند.
ابلاغ مصوبه افزایش تسهیلات مسکن
این موضوع در حالی بررسی میشود که با توجه به مخالفتهای مسئولان دولت روحانی نسبت به سیاستهای غلط طرح مسکن مهر، گویا برنامهریزان اقتصادی دولت برای حمایت از اقشار مختلف مردم راهی جز افزایش وام خرید مسکن را مقبول ندانسته و بنابراین در شورای پول و اعتبار که در هفتههای گذشته برگزار شد مصوبه افزایش وام خرید مسکن به تصویب رسید. انتشار خبر افزایش وام خرید مسکن در هفته اخیر به دلیل اثرات ناشی از تبعات این افزایش وام بر روی تورم و رونق بازار مسکن به یکی از مهمترین اخبار حوزه مسکن تبدیل شد. سیدمهدی هاشمی عضو کمیسیون عمران در گفتگو با هفتهنامه اخبار بانک در خصوص تأثیر افزایش وام خرید مسکن بر بازار مسکن اظهار داشت: افزایش سقف وام خرید مسکن هم سبب رونق و هم باعث افزایش قیمتی در بازار مسکن میشود، اما این افزایش قیمت به اندازهای نیست که تورم را به جامعه القا کند. وی افزود: در شرایط رکود بازار مسکن این اقدام کار بدی نیست، اگر وام برای ساخت مسکن داده شود بهتر از دادن وام برای خرید است ولی در کل محاسن این افزایش وام زیاد است. علیرضا خسروی عضو کمیسیون عمران نیز در خصوص تأثیر افزایش وام خرید مسکن بر بازار مسکن اظهار داشت: این افزایش سقف وام مسکن به جز تأثیر بر روی افزایش قیمت مسکن تأثیر خاص دیگری نخواهد داشت. وی افزود: این افزایش سقف وام اثری بر رونق ندارد و باعث افزایش قیمتها است و حتی تا حدودی بصورت معکوس اثر خواهد داشت. عضو کمیسیون عمران اظهار داشت: دولت برای تأثیرگذاری در این بخش بهتر است از صنعتیسازها حمایت کند و تکلیف خانههای خالی را در این بخش روشن کند.
بازار مسکن در رکود نیست
در این راستا آلبرت بغزیان استاد اقتصاد دانشگاه تهران در گفتوگو با فارس در خصوص تأثیر افزایش وام خرید مسکن بر بازار مسکن و رونق آن اظهار داشت: اکنون بازار مسکن در یک وضعیت و شرایط کاملا عادی و واقعی قرار دارد. وی افزود: اینکه گفته میشود بازار مسکن در رکود است و باید از این وضعیت خارج شود در حقیقت اینگونه نیست، در حال حاضر فروشنده و خریدار هر دو قدرت چانهزنی دارند و بازار مسکن مسیر طبیعی یک بازار واقعی را طی میکند.
گرانی خانه باعث افزایش وام مسکن شد
مهرداد بائوج لاهوتی سخنگوی کمیسیون عمران مجلس نیز درباره مصوبه شورای پول و اعتبار برای افزایش وام خرید مسکن و تأثیر آن بر بازار مسکن گفت: اگر این تسهیلات درست مدیریت شود و به افراد پرداخت نشود، افزایش تسهیلات مسکن تصمیم خوبی است. وی افزود: با توجه به قیمت هر متر مربع آپارتمان که در ارزانترین محله تهران هر متر آپارتمان ۲ میلیون تومان است و برای خرید یک آپارتمان ۵۰ متری حداقل نیاز به ۱۰۰ میلیون تومان پول است، بنابراین چارهای جز افزایش وام مسکن وجود نداشت و باید وام مسکن افزایش مییافت. این گزارش میافزاید: نظر کارشناسان در خصوص افزایش وام مسکن بسیار با هم متفاوت است برخی آن را باعث رونق، برخی آن را باعث گرانی و عدهای حتی شرایط مسکن را کاملا عادی و طبیعی میدانند که نیاز به هیچ گونه شوکی ندارد. آنچه که مسلم است طبق اعلام ابوالقاسم رحیمی انارکی مصوبه افزایش سقف تسهیلات خرید و ساخت مسکن تا به بانک مسکن ابلاغ و در آیندهای نزدیک عملیاتی میشود بنابراین باید منتظر ماند و تأثیر این افزایش وام را بر بازار مسکن دید البته نکتهای که بسیار حائز اهمیت است این است که افزایش وام خرید مسکن تا چه حد میتواند برای متقاضیان مسکن کارگشا باشد و رؤیای آنان را برای خانهدار شدن محقق کند.
مصوبه افزایش تسهیلات مسکن ابلاغ شد
رئیس مرکز برنامهریزی و ارزیابی عملکرد بانک مسکن از ابلاغ مصوبه افزایش سقف تسهیلات خرید و ساخت مسکن از سوی بانک مرکزی خبر داد و گفت: بخشنامه افزایش سقف تسهیلات مسکن به شعب ابلاغ میشود. ابوالقاسم رحیمی انارکی گفت: مصوبه افزایش سقف تسهیلات خرید و ساخت مسکن را ۲۵دی ماه اداره اعتبارات بانک مرکزی به بانک مسکن ابلاغ کرد. وی ادامه داد:بعد از ابلاغ این مصوبه از سوی بانک مرکزی به بانک مسکن،بخشنامه آن در حال آماده شدن و ارسال به شعب است که احتمالا این بخشنامه امروز یا در نهایت فردا به شعب ابلاغ خواهد شد.
۴ نوع وام خرید مسکن از ۲۸دیماه
از ۲۸دی ماه پرداخت ۴نوع تسهیلات جدید خرید مسکن در شعب بانک مسکن و فرابورس آغاز شد؛ طوریکه متقاضیان بدون نیاز به سپردهگذاری از طریق فروش امتیاز – اوراق- توسط دارندگان این وامها، میتوانند یکی از وامهای ۳۵، ۴۵، ۵۰ یا ۶۰میلیون تومانی را دریافت کنند. قیمت خرید و فروش اوراق تسهیلات خرید مسکن تا پیش از ۱۷دی- روز اعلام تصویب افزایش سقف وام- ۳۹ هزار تومان به ازای هر فقره اوراق ۵۰۰ هزار تومانی بود، اما تحتتاثیر احیای نسبی جایگاه وامخرید مسکن بهواسطه افزایش سقف و همچنین وقفهای که بین اعلام مصوبه و ابلاغ آن به بانکمسکن رخ داد، صف طویل تقاضا تشکیل و باعث شد این قیمت در فاصله ۱۰روز ۵۴ درصد افزایش یابد. با فرض آنکه قیمت اوراق در روزهای آینده تغییر نکند، متقاضیان وام خرید مسکن باید متوسط ۵ میلیون تومان از ارزش وام را برای خرید اوراق هزینه کنند.اوراق وام جدید اگرچه باعث کمک به متقاضیان مصرفی خرید مسکن میشود، اما هیجان رشد قیمت اوراق، گروه دیگری را نیز مجذوب خود کرده است. صاحبان نقدینگی که از بازارهای ارز و طلا دست شستهاند احتمال دارد با سرمایهگذاری در بازار اوراق مسکن، اقدام به سفتهبازی کنند و با تحریک قیمت اوراق، قدرت وامهای جدید را کاهش دهند.به همین منظور، بانکمسکن پسفردا(دوشنبه) برای تنظیم بازار وام خرید، ۹۰۰ هزار فقره اوراق تسهیلات منتشر میکند تا ظرفیت اوراق قابل خرید و فروش، ۴۵۰ میلیارد تومان افزایش یابد.
مانع خانوادگی برای رسیدن به وام ۵۰ میلیونی!
پساز تصویب افزایش سقف وام مسکن و همچنین وقفهای که بین اعلام خبر وامجدید و ابلاغ ضوابط آن به شعب به وجود آمد، هماکنون قیمت تهیه تسهیلات خرید مسکن بانکمسکن ۵۴درصد نسبت به روزهای قبل از تغییر سقف وام، افزایش پیدا کرده است. در فرابورس – محلی که امتیاز وامخرید از کسی که در یکسال گذشته با سپردهگذاری در بانکمسکن اکنون دارنده وام محسوب میشود به کسی که هماکنون بدون سپردهگذاری، متقاضی استفاده از وام است در قالب اوراق فروخته میشود- قیمت هر فقره اوراق ۵۰۰ هزار تومانی تسهیلات مسکن از ۳۹هزار تومان در روزهای قبل از تصویب افزایش سقف وام به مرز ۶۰ هزار تومان رسیده است. قیمت اوراق البته سهشنبه گذشته با ثبت ۶روز معطلی بانکمسکن در دریافت نامهرسمی از بانکمرکزی، از ۶۴ هزار تومان بالا زد، اما اکنون با ابلاغ ضوابط وام جدید و فراهم شدن زمینه دریافت این ۴ نوع تسهیلات، قیمت اوراق اندکی عقب نشسته است. به این ترتیب با فرض اینکه از ۲۸دیماه قیمت اوراق تسهیلات مسکن بدون تغییر در سطح همان ۶۰ هزار تومان ثابت بماند، متقاضیان وامهای جدید برای دریافت کف تسهیلات که ۳۵ میلیون تومان است باید ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان به دارنده اوراق –صاحب امتیاز وام- پول پرداخت کنند. همچین قیمت اوراق مربوط به گرانترین تسهیلاتخرید که ۶۰ میلیون تومان است نیز ۷میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برآورد میشود. متقاضیان وامهای جدید خرید مسکن بهصورت میانگین باید حدود ۵ میلیون تومان از ارزش وام را برای خرید اوراق آن هزینه کنند. از امروز متقاضیان مسکن در شرایطی از حضور بدونکارکرد تسهیلات ۲۰میلیونی خرید خلاص میشوند که هزینه دسترسی به وامهای جایگزین، با بیش از ۵۰درصد افزایش ظرف ۱۰روز احتمال دارد در هفتههای آینده نیز مجددا افزایش پیدا کند. منحنی نوسان قیمت اوراق تسهیلات بانکمسکن در فرابورس نشان میدهد، هزینه خرید این اوراق در ۹ ماه منتهی به ۱۷ دیماه امسال – روز تصویب افزایش سقف وامخرید- بهدلیل رکود معاملات در بازار مسکن و بیاثر شدن قدرت وام ۲۰میلیونی، زمینهای برای افزایش نداشت طوری که نرخ اوراق در سطح ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان در نوسان بود. اما ارزش این اوراق در روزهای گذشته به سطح زمستان سال۹۱ –دورهای که معاملات مسکن رونق داشت و حجم خرید و فروش آپارتمانهای مسکونی در تهران رکورد زد- برگشته و در حال رسیدن به بالاترین سطح ۲سال اخیر است. در فرابورس طی سال۹۱، قیمت اوراق تسهیلات مسکن در دورهای کوتاه به بالای ۷۰ هزار تومان هم رسیده بود.
احتمال سفتهبازی با اوراق
با این سوابق از افتوخیز قیمت اوراق تسهیلات مسکن، افزایش دوباره نرخ آن چندان دور از انتظار نیست به خصوص اینکه در حال حاضر دو دسته تقاضا برای خرید این اوراق حجم مراجعه به شعب بانکمسکن و فرابورس را افزایش داده است: دسته اول متقاضیان مصرفی بازار مسکن که با هدف تامینمالی خود اقدام به خرید اوراق وامخرید میکنند و دسته دوم صاحبان نقدینگی که با دستکشیدن از سرمایهگذاری در بازارهای ارز و طلا و بیخاصیت بودن سپردهگذاری بانکی، سود تضمینشده اوراق تسهیلات مسکن را محل مناسبی برای سرمایهگذاری تشخیص دادهاند. کسانی که چند روز پیش از تصویب پیشنهاد بانکمسکن در شورای پولواعتبار، از افزایش قریبالوقوع سقف وام خرید خبر داشتند و اقدام به خرید اوراق این تسهیلات کرده بودند، هماکنون معادل دو برابر بیشترین سود بلندمدت قابل دریافت در بانکهای خصوصی، منفعتمالی نصیبشان شده است. با این حال بانکمسکن برای جلوگیری از سرایت سفتهبازیهای سیال به بازار اوراق تسهیلات خرید مسکن، برنامهای در راستای مقررات بازار سرمایه به اجرا درمیآورد.
تزریق ۴۵۰میلیاردتومان اوراق در دوشنبه
در روزهای اخیر با نوسانی شدن بازار نقل و انتقال رسمی امتیاز وام خرید مسکن و جهش قیمت در این بازار، گروهی از کارشناسان پیشنهاد «اعمال شرط مصرف ملکی اوراق» را مطرح کردند، به این صورت که اوراق تسهیلات خرید مسکن به کسانی قابل واگذاری باشد که قصد خرید ملک دارند و در ازای ارائه سند یا مبایعهنامه بتوانند، این اوراق را دریافت کنند. اما دبیر هیاتمدیره بانکمسکن گفت: در حال حاضر اوراق تسهیلات مسکن در بازار سرمایه خرید و فروش میشود باید از مقررات این بازار تبعیت کند و نظام «حراج» باید برای آن لحاظ شود، به طوری که «اعمال محدودیت» با ماهیت بازار سرمایه در تضاد است. ابوالقاسم رحیمی انارکی همچنین با اشاره به اینکه افزایش قیمت اوراق در حد منطقی باعث جذابشدن امتیاز واممسکن و در نتیجه افزایش میل به سپردهگذاری در بانک برای دریافت اصل امتیاز میشود، افزود: این پروسه در نهایت باعث میشود منابع و اعتبارات بانکمسکن برای پرداخت تسهیلات خرید در حجم و ابعاد زیادتر از قبل افزایش پیدا کند. مدیر مرکز برنامهریزی و ارزیابی عملکرد بانکمسکن در عین حال تصریح کرد: بانکمسکن دوشنبه این هفته برای تنظیم بازار وامخرید ۹۰۰ هزار فقره اوراق ۵۰۰ هزار تومانی منتشر کرد، تا ظرفیت اوراق قابل خرید و فروش در این بازار ۴۵۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کند. رحیمی انارکی با بیان اینکه ۹۰۰ هزار اوراق جدید تسهیلات مسکن براساس میانگین رسوب منابع و نسبت سپردهگذاریها، منتشر و توزیع میشود، گفت: بانکمسکن هیچ دخالتی خارج از دامنه تعادلی منابع و مصارف بانک در این بازار نخواهد کرد اما هر چقدر منابعمان بیشتر شود، اوراق بیشتری توزیع خواهیم کرد.
از سوی دیگر چهارشنبه گذشته چند ساعت قبل از آنکه بانکمسکن نامه اجرای عملیاتی پروسه پرداخت وام جدید را از بانکمرکزی دریافت کند، درحالیکه قیمت اوراق این تسهیلات در نبود خود تسهیلات، ساعتی رو به افزایش بود، نماد معاملاتی اوراق در فرابورس بسته شد. فرابورس علت مسدودکردن خرید و فروش اوراق تسهیلات مسکن را اقدام برای افزایش اساسی قیمت اوراق بیشاز سقف روزانه عنوان کرد، تا بعد از بازگشایی نماد، دارندگان اوراق انگیزه عرضه را پیدا کنند. روز چهارشنبه گذشته با افزایش بیشاز ۵۰درصدی قیمت اوراق مسکن، حجم تقاضا برای فروش اوراق نسبت به روزهای قبل چند برابر شد. با سطح جدید قیمت خرید «وامخرید مسکن» پیشبینی میشود، حجم عرضه امتیاز وام در بازار اوراق بتواند پاسخگوی تقاضای رو به افزایش باشد.
بازار وام مسکن با اقدام به موقع فرابورس احیا شد
رئیس اداره نظارت بازار فرابورس در پاسخ به هفتهنامه اخبار بانک در مورد بازگشایی ۳۵نماد معاملاتی اوراق حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن طی هفته گذشته گفت: با اقدام بهموقع فرابورس، بازار وام مسکن پس از ایجاد صف خرید مجددا احیا شد و منجر شد تا تعادل در عرضه و تقاضا را دلیل بسته شدن این نمادها در هفته گذشته ایجاد شد. افسانه اروجی افزود: نمادهای معاملاتی اوراق حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن با افزایش دامنه نوسان تا سقف ۵۰ درصد بازگشایی شد تا با تخلیه تب بازار نسبت به افزایش قیمت این اوراق و همچنین جلوگیری از سفتهبازی، شرایط خرید برای متقاضیان واقعی ایجاد شود. به گفته وی با وجود محدودیت دامنه نوسان قیمت تا سقف ۵۰درصد بر روی نمادهای معاملاتی حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن، این نمادها به طور متوسط تقریبا در ۲۷ درصد قیمت و با معامله ۸۸ هزار و ۳۰۰ ورقه در ۳ هزار و ۸۳۷ دفعه معامله به تعادل رسیدند. اروجی با بیان اینکه اقدام بهموقع فرابورس باعث شد تا صف سنگین خرید اوراق از بین برود و به نوعی بازار وام مسکن پس از یک هفته مجددا احیا شود، افزود: با توجه به تعداد اوراق خریداری شده توسط هر خریدار در نمادهای مربوطه میتوان گفت که پس از بازگشایی نمادها، متقاضیان واقعی وام مسکن در کشف قیمت مشارکت داشتند و دست سفته بازان از این بازار کوتاه شد. وی درباره تاثیر این عرضهها در بازار مسکن گفت: فرابورس تنها نقشی که در این بازار دارد شفافسازی قیمتهای تسهیلات مسکن است و اینکه این بازار تاثیری بر بازار مسکن دارد یا خیر باید گفت هیچگونه تاثیری بر نرخهای بازار مسکن ندارد و تنها به شفافیت تسهیلات کمک میکند. افسانه اروجی با بیان آنکه متقاضیان برای دریافت تسهیلات جدید مسکن به شعب کارگزاریهای فرابورس مراجعه کنند، افزود: این افراد میتوانند با مراجعه به سایت شرکت فرابورس اطلاعات مربوط به چگونگی دریافت این تسهیلات را در سراسرکشور دریافت کنند. وی ادامه داد: هر برگ اوراق حق تقدم تسهیلات مسکن معادل ۵۰۰ هزار تومان است و برهمین اساس برای دریافت تسهیلات ۳۰ میلیون تومانی مسکن باید ۶۰ برگه با قیمت هر برگ ۵۸ هزار تومان خریداری شود. اروجی تصریح کرد: برهمین اساس هزینه خرید این نوع تسهیلات حدود سه میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است که البته کارمزد اندکی نیز به آن اضافه خواهد شد. رییس اداره نظارت بازار فرابورس تصریح کرد: با خرید برگههای مذکور گواهی خرید تسهیلات صادر شده و مدارک تسهیلات به بانک مسکن ارسال میشود. اروجی تاکید کرد: متقاضیان میتوانند برای خرید این اوراق به شعب بانک مسکن نیز مراجعه و سفارش خرید تسهیلات را ارایه کنند.
بانکمسکن در دستورالعملی که برای پرداخت تسهیلات خرید مسکن مخصوص زوجهای جدید، تعریف کرده، شرط پرداخت این وام را «تقسیم یکسان میزان مالکیت زوج و زوجه در آپارتمان مورد معامله» تعیین کرده است. زوجهایی که از ۱۷دیماه امسال به بعد عقدشان جاری میشود، میتوانند ۵۰میلیون تومان وامخرید مسکن از بانکمسکن دریافت کنند. این تسهیلات در قالب دو فقره وام ۲۵میلیونی به زوج و زوجه ارائه میشود اما برای دریافتش، هر یک از زوجین باید صاحب و مالک قانونی سهدانگ از آپارتمانی باشند که بانک در ازای خرید آن توسط زوج، میخواهد سرجمع ۵۰میلیون تومان وامخرید اعطا کند. بنابراین زوجها اولا باید در ازای تقاضا برای دریافت وام ۵۰میلیونی، اقدام به خرید واحدمسکونی کنند و صرف داشتن آپارتمان از قبل، این وام به آن آپارتمان تعلق نمیگیرد و دوم اینکه، سند واحدمسکونی مورد تقاضا برای وام نمیتواند ۶دانگ به مالکیت زوج (مرد خانواده) باشد، بلکه باید نیمی از مالکیت بهنام زوجه بشود! این شرط که ممکن است اختلافاتی را در شروع زندگی از بابت مالکیت ایجاد کند، برای تضمین بازپرداخت اقساط وام ۵۰میلیونی تعریف شده است تا اگر هر یک از زوجین در بازپرداخت ۲۵میلیون تسهیلات طفره رفت، بانک بتواند سهدانگ از ملک را به اجرا بگذارد. اما آیا امکان فروش سهدانگ از یک واحدمسکونی معمولی –که احتمالا متراژ کوچک خواهد بود- برای بانکمسکن درحالیکه مالک سهدانگ دیگر آن قصد فروش ندارد، کار راحتی خواهد بود؟ به نظر میرسد بانکمسکن برای جلوگیری از تردید زوجها به استفاده از وام ۵۰میلیونی و حذف اختلافات احتمالی مابین زوجین بابت شراکت در مالکیت و همچنین تقویت ضمانت بازپرداخت اقساط این وام، لازم است با حذف این شرط، تعهد پرداخت به موقع اقساط وام ۲۵میلیونی زوجه را از زوج که صاحب ۶دانگ آپارتمان است بهصورت تعهد محضری دریافت کند. بانکمسکن حتی میتواند وام۵۰ میلیونی را به جای تقسیم و پرداخت به زن و شوهر، یکجا به مالک –چه زوج چه زوجه، هر کدام که مالک آپارتمان مورد وام است- بپردازد.
انتهای پیام