اقتصاد به کسی ناهار مجانی نمی‏دهد!

دکتر محمدحسین ادیب*: ایران در ۱۰ سال گذشته دومین کشور جهان در میزان تورم و در سال قبل، اولین کشور جهان در تورم بود. اولویت دولت جدید، مهار تورم اعلام شد. برای این‏که اقتصاد ایران در مسیر درست قرار بگیرد اولویت اول باید مهار تورم تعریف می‏شد. تورم در پایان مهر ماه ۹۲ نسبت به اسفند ۹۱ حدود ۱۱ درصد است و این نشان می‏هد نسبت به تورم ۴۰ درصدی شهریور ۹۲ نسبت به شهریور ۹۱، دولت موفق عمل کرده است. در مهر ۹۲ نسبت به شهریور ۹۲، تورم ۲/۱ درصد بود بنابراین تورم در ۱۲ ماه آینده براساس تورم مهر نسبت به شهریور ۹۲ فقط ۱۴درصد است. به صورت قطع دولت در مهار تورم موفق بوده است. عامل اصلی موفقیت دولت در مهار تورم، هزینه‌کرد دولت معادل درآمد دولت است، در حالی که وصولی درآمد نفت یک چهارم گذشته است. دولت جدید براساس یک چهارم شدن درآمد نفت، هزینه کرده است و این نشان می‏دهد تیم طیب‏نیا و نوبخت موفق عمل کرده است. همچنین سودی که بانک‏ها به سپرده‏گذار پرداخت می‏کنند معادل حقوق ۹ میلیون نفر به میزان ۷۰۰ هزار تومان برای مدت یکسال است و این تکان‏دهنده است. بانک‏ها به یک موسسه پرداخت حقوق تبدیل شده‏اند. سود سپرده در انگلیس و اتحادیه اروپا ۵/۰ درصد و در آمریکا یک درصد است و برخی بانک‏ها به سپرده ۵ ساله سود ۳۴ درصد پرداخت می‏کنند.

پرداخت حقوق ۲۱ میلیون نفر از درآمد نفت

قیمت نفت از یک بشکه ۲۳ دلار در سال ۱۳۸۱ به ۱۰۶ دلار در سال ۱۳۹۰ افزایش یافت، سودی که بانک‏ها به سپرده تا سال ۹۰ پرداخت می‏کردند از محل افزایش شگفت‏انگیز درآمد نفت بود. در سال ۹۱ صادرات نفت نصف شد و بانک مرکزی در سطح گسترده اقدام به چاپ اسکناس بدون پشتوانه کرد و این به شدت تورم ایجاد کرد و سودی که بانک‏ها در سال ۹۱ به سپرده پرداخت کردند از محل تورم بود. در سال ۹۲ نیز وصولی درآمد نفت کمتر از یک چهارم شد. از سویی در سال ۹۲ چاپ اسکناس بدون پشتوانه متوقف شد و بنابراین امکان پرداخت سود سپرده نه از محل درآمد نفت و نه از محل تورم ناشی از چاپ اسکناس بدون پشتوانه، غیرممکن شد اما همچنان بانک‏ها به سپرده سود پرداخت می‏کنند و مسابقه‏ای بین بانک‏ها برای پرداخت سود سپرده بیشتر ایجاد شده است. سودی که در سال جاری به سپرده پرداخت می‏شود از محل زیان وام‏گیرندگان است. وام‏گیرندگان تا ۱۸ ماه آینده می‏توانند با زیان این سود را پرداخت کنند و در پایان اگر درآمد نفت افزایش نیابد یا مجددا دولت از محل چاپ اسکناس آن‌را پرداخت نکند ادامه این سیاست غیرممکن خواهد بود و این فرایند با ناتوانی وام‏گیرنده از پرداخت سود پایان می‏یابد و اقتصاد به آرامش می‏رسد. ادامه این سیاست نهایتا موفق به مهار نظام بانکی می‏شود. در شرایط موجود دستوری، امکان کاهش سود سپرده نیست. مکانیزم بازار موفق به مهار این قضیه می‏شود اما دولت می‏تواند با کار توضیحی فرجام مکانیزم بازار را برای اقتصاد توضیح دهد. در این مورد، دولت برای کاهش سود سپرده به انتظار کاهش تورم نشسته است تا مردم با مشاهده آثار کاهش تورم، در مورد سپرده رفتار خود را تعدیل کنند.

ضربه روانی به مدل اقتصادی دولت قبل

تعداد حقوق‏بگیران بخش عمومی ۴ میلیون نفر و تعداد حقوق‌بگیران صندوق‏های بازنشستگی بیش از ۴ میلیون نفرند که هرچند فقط دو صندوق به صورت مستقیم متصل به بودجه دولت هستند، اما در عمل ۱۶ صندوق دیگر غیرمستقیم به شیر نفت وصل‏اند. بانک‏ها به ۹ میلیون نفر ماهانه ۷۰۰ هزار تومان سود سپرده پرداخت می‏کنند. یارانه نقدی که ماهانه به میزان ۴۵ هزار تومان پرداخت می‏شود معادل حقوق ۴ میلیون نفر به میزان ماهانه ۷۰۰ هزار تومان برای مدت یکسال است. در مجموع ۴ فقره فوق معادل حقوق ۲۱ میلیون نفر است. پرداخت حقوق به ۲۱ میلیون نفر تا سال ۹۰ از محل درآمد نفت ممکن بود. در سال ۹۱ حقوق ۲۱ میلیون نفر از محل تورم و در سال جاری این حقوق نه از محل تورم و نه از محل درآمد نفت پرداخت می‏شود. این حقوق در سال جاری از محل عایدی فعالان اقتصادی پرداخت می‏شود که به شدت به رکود دامن می‏زند. دولت در مهار تورم، موفق و در مهار رکود، ناموفق عمل کرده است. البته تورم و رکود ضد یکدیگرند و مهار تورم معمولا به رکود می‏انجامد. دولت از شهریور ۹۳ در صورت عدم افزایش درآمد نفت، باید اولویت اول کشور را مدیریت رکود تعریف کند. پرداخت حقوق به ۲۱ میلیون نفر از محل زیان وام‏گیرنده یا از محل عایدی فعالان اقتصادی، غیرمنطقی است، اما جامعه در مورد سود سپرده تفکری عصب‏کشی شده دارد و بدون توجه به واقعیت‏های بازار و کاهش تورم به ۱۴ درصد، سود ۲۰ درصدی و بیشتر طلب می‏کند اما اقتصاد به هیچ‏کس ناهار مجانی نمی‏دهد و اقتصاد هیچ اشتباهی را نمی‏بخشد. نبض حیات اقتصادی ایران دیگر به نفت وصل نیست، اما نبض تفکر اقتصادی مردم همچنان نفتی است. عده‏ای دوست دارند به پشت سر نگاه کنند تا جلو. رفتار عده‏ای نشان می‏دهد که آمار کاهش درآمد نفت را نشنیده‏اند. مردم تاکتیک خود را برای ثروتمند شدن تغییر داده‏اند، بدون اینکه استراتژی خود را با توجه به کاهش درآمد نفت تغییر دهند. برای این‏که پلی ساخته شود، ساخت پل باید از دو سو آغاز شود، دیدگاه‏های کسانی که از سود سپرده ۲۰تا ۲۵ درصدی با وجود یک چهارم شدن درآمد نفت و عدم چاپ اسکناس دفاع می‏کنند آنقدر خوب و دلخواه است که نمی‏تواند صحیح باشد. عده‏ای نیز برای انطباق با شرایط جدید ناشی از کاهش درآمد نفت به همه چیز فکر می‏کنند جز این‏که باید کاری کرد. بیایید امیدوار باشیم تا این روند در آینده ادامه پیدا نکند.

* کارشناس اقتصادی

منبع: آرمان