سیاوش رضایی *: نخستین اظهار نظر رئیس کل بانک مرکزی در حاشیه شورای گفت‌و‌گوی بخش خصوصی و دولت درباره این که افت بیش از حد نرخ ارز منطقی نیست و باید متوقف شود واکنش برخی از کارشناسان و حتی مردم را به همراه داشت. این کارشناسان اعتقاد دارند که بانک مرکزی نباید در کاهش بی‌سابقه قیمت ارز که بواسطه جو روانی حاصل از دیپلماسی خارجی دولت یازدهم رخ داده بود،دخالت می‌کرد. این در حالی است که مقامات بانک مرکزی معتقدند نوسان بیش از حد نرخ ارز حال چه به سمت بالا باشد چه به سمت پایین برای اقتصاد کشور مخرب است و بایستی در جهت ثبات نرخ گام برداشت.برای این که از نیت واقعی ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی آگاه شویم به سراغ صمد کریمی مدیر کل ارزی بانک مرکزی رفتیم.
بازار ارز در سال‌های اخیر تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است چگونه این تحولات به کاهش نوسانات در ماه‌های اخیر منجر شد؟
برای پاسخ به این سؤال در ابتدا بهتر است نگاهی به تحولات چند سال اخیربازار ارز کشور داشته باشیم. با توجه به تحولات و رخداد‌های اقتصادی در دهه‌های اخیر، بویژه یکسان‌سازی نرخ ارز در سال ۱۳۸۱ عملاً در دهه ۱۳۸۰ نوسانات بالایی در بازار ارز کشور شاهد نبودیم. این در حالی بود که طی این دهه متغیرهای کلان اقتصادی مانند تورم، رشد نقدینگی بالا بوده و در مقایسه سال‌های اخیر شدت تحریم‌ها نیز به مراتب کمتر بود. عوامل مزبور سبب شد تا علی رغم تاکید بر نظام نرخ ارز شناور مدیریت شده، قیمت ارز برای حدود یک دهه ثابت نگه داشته شود.
با این حال شرایط کلان اقتصادی و محیط بین‌المللی از نیمه دوم سال ۱۳۸۹ شاهد رخداد‌های جدیدی است که منجر به دوره جدیدی در بازار ارز کشور شد. در این مقطع تغییر محیط بین‌المللی بر میزان صادرات نفت و گاز و کالاو خدمات تاثیر گذاشته و تراز تجاری و تراز پرداخت‌ها را با شوک مواجه نمود و به تبع آن واردات کالا و سایر متغیرها نظیر نرخ ارز نیز دستخوش تغییر شد. جهش در نرخ ارز از نیمه دوم سال ۱۳۸۹ آغاز شد که منجر به شکاف چشمگیر نرخ رسمی و نرخ بازار ارز علی رغم یکسان‌سازی و تثبیت آن در نرخ ۱۲۲۶۰ ریال در بهمن‌‌ماه سال ۱۳۹۰ شد. ضمن اینکه نوسانات نرخ ارز در نیمه نخست سال ۱۳۹۱ افزایش یافت. این امر سبب شد تا پس از طرح بورس ارز، مرکز مبادلات ارزی کشور حسب تصمیم کارگروه اقتصادی ستاد تدابیر ویژه ایجاد و از ابتدای مهرماه سال ۱۳۹۱آغاز به کار کند. با راه‌اندازی این ستاد عمده تقاضاهای واقعی و عرضه ارز به سمت این مرکز هدایت شده و به‌صورت سیستماتیک مدیریت تقاضا و عرضه ارز صورت می‌گیرد. به عبارت دیگر این مرکز نقش معناداری در کنترل نوسانات نرخ ارز در بازار ارز کشور داشته است.
چه عواملی موجب کاهش نوسانات ارزی در نیمه سال‌جاری شد؟
علاوه بر نقش معناداری که مرکز مبادلات ارزی کشور در ثبات بازار ارز کشور داشته است جهت گیری‌های اقتصادی و غیراقتصادی دولت یازدهم در مدیریت انتظارات عامل موثری در ثبات بازار ارز و فروکش نمودن تقاضا، سفته بازی، احتیاطی و تبدیل دارایی‌ها به ارز داشته است. ضمن اینکه قیمت ارز نیز بر واردات و صادرات تاثیر معنادار خود را گذاشته و تراز تجاری بدون نفت کشور بهبود یافته است.
رئیس کل بانک مرکزی در حالی با افزایش بیش از حد نرخ ارز در هفته‌های اخیر مخالفت کرد که منتقدان معتقدند اظهار نظر نکردن وی می‌توانست به کاهش بیشتر قیمت‌ها در بازار ارز و در نتیجه ثبات این بازار منجر شود.
نیت واقعی رئیس کل از مخالفت خود با روند کاهشی نرخ ارز چه بود؟
علی رغم اینکه نرخ ارز به عنوان ابزار سیاست پولی برای بانک مرکزی مهم است، لیکن ثبات بازار ارز برای مقام پولی مهمتر می‌باشد. فعالان اقتصادی، سرمایه گذاران، مصرف کنندگان، وارد کنندگان و صادرکنندگان هزینه‌های نوسانات شدید نرخ ارز را در بازار ارز کشور از نیمه دوم سال ۱۳۸۹ تاکنون پرداخته‌اند. این نوسانات آسیب‌های جدی به بازار‌های چهارگانه اقتصاد وارد نموده است. بنابراین ضرورتی به ایجاد هزینه‌های بیشتر نیست. نوسانات شدید آسیب جدی به تصمیمات اقتصادی و تولیدی وارد می‌کند. جامعه هزینه‌های افزایش شدید قیمت ارز را پرداخته است. از این رو تفسیر سخن رئیس کل بانک مرکزی این است که براساس مجموعه عوامل اقتصادی و غیراقتصادی کشور نرخ ارز لازم است در یک دامنه مشخص و با سطح اعتماد بالا کنترل و مدیریت شود تا منجر به تصمیمات صحیح اقتصادی در کشور شود. نوسانات شدید افزایشی و کاهشی به صلاح اقتصاد کشور نمی‌باشد.
بانک مرکزی نرخ ارز را بر چه اساسی تعیین می‌کند؟
نرخ ارز براساس نظام نرخ ارز شناور مدیریت شده و با ملاحظه تورم داخلی و خارجی، حفظ قدرت رقابت و مختصات کلان اقتصادی براساس الگو‌های کاربردی بانکداری مرکزی تعیین می‌شود.
در مقطعی که نرخ ارز به واسطه دیپلماسی دولت کاهش بی‌سابقه‌ای پیدا کرد آیا امکان کاهش بیشتر نرخ وجود داشت؟
در حال حاضر در بازار ارز کشور دو نرخ برای ارز وجود دارد که یکی از آن‌ها نرخ مبادله‌ای است که مربوط به سیستم بانکی و مرکز مبادلات ارزی است و دیگری نرخ شبکه صرافی‌های مجاز است. این دو نرخ رابطه معناداری با هم داشته، به طوری که در صورت نبود مرکز و بالطبع عدم پوشش تقاضاهای واقعی ارز، نرخ ارز به مراتب بالاتر از ارقام فعلی در شبکه صرافی‌های مجاز قرار می‌گرفت. شایان ذکر است نوسانات نرخ ارز در مرکز مبادلات ارزی کشور از ابتدای راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی تاکنون یک پنجم شبکه صرافی‌های مجاز بوده است. بنابراین علی رغم تحولات غیراقتصادی اخیر ما شاهد ثبات نرخ ارز در بازار اصلی ارز کشور یعنی مرکز مبادلات ارزی هستیم و کاهش بیشتر نرخ ارز در مقطع مدنظر وابسته به پایداری عوامل غیراقتصادی و تاثیر آن بر متغیرهای کلان اقتصادی شامل تورم، رشد اقتصادی، واردات و صادرات و نقل و انتقالات ارزی و هزینه‌های آن و روابط کارگزاری بانکی و تنوع بخشی ابزار‌های پرداخت بین‌المللی است که امری زمانبر بوده و حداقل در کوتاه مدت امکان پذیر نمی‌باشد.
بانک مرکزی از کاهش نرخ ارز استقبال می‌کند؟
بانک مرکزی به عنوان اولویت نخست خود از تقویت ارزش پول ملی و ثبات بازار ارز استقبال می‌کند و این هدف را دنبال می‌کند. یادآور می‌شود با نوسانات اخیر بازار ارز مردم زیان سنگینی را متحمل شدند، به طوری که بانک مرکزی برای کاهش این زیان اقدام به راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی نمود. در آینده نیز بانک مرکزی با تقویت بازار بین بانکی به ثبات بیشتر بازار ارز کمک خواهد نمود. آنچه مهم می‌باشد این است که بانک مرکزی با رصد متغیرهای اقتصادی و غیراقتصادی و براساس عملکرد ترازنامه خود و سطح ذخایر و کیفیت آن‌ها بتواند از ابزار نرخ ارز در دستیابی به اهداف سیاست پولی نهایت بهره‌برداری را بکند. بدیهی است با بهبود عوامل غیراقتصادی و اقتصادی (رشد اقتصادی با ثبات، متوقف شدن و کاهش نرخ تورم، کاهش رشد نقدینگی، افزایش صادرات به‌خصوص صادرات غیرنفتی و توریسم و رشد بهره وری کل عوامل تولید) بازار ارز کشور از ثبات خوبی برخوردار شده و پول ملی تقویت خواهد شد.
واقعی بودن نرخ ارز چه تاثیری در اقتصاد دارد؟
در صورتی که نرخ ارز کمتر از حد برآورد و تعیین شود واردات کالا و خدمات افزایش یافته و مصرف داخلی کالا‌های خارجی نیز افزایش می‌یابد، صادرات کالا و خدمات نیز کاهش می‌یابد. اگر نرخ ارز بیش از حد برآورد و تعیین شود با افزایش هزینه تامین مواد اولیه، کالا‌های واسطه‌ای و سرمایه‌ای بر بخش تولید تاثیرات منفی خود را می‌گذارد. قدرت خرید داخلی را به‌شدت کاهش داده و بودجه خانوار را محدود می‌کند. بر این اساس نرخ ارز باید با توجه به الگو‌های سرمایه‌گذاری، مصرف، تولید، صادرات و واردات کشورمان به گونه‌ای تعیین شود که شوک‌های جدی در بازار‌های چهارگانه اقتصاد ایجاد ننموده و به رفتار‌های باثبات سرمایه‌گذاری، مصرف، تولید، صادرات، واردات و… در کشور منجر شود.
چه نرخی برای ارز مناسب است؟
نرخ ارز از روند پویایی برخوردار است و نمی‌توان برای آن یک نرخ ثابت تعیین کرد. این نرخ علاوه بر شرایط اقتصاد جهانی، به‌خصوص روند اسعار مختلف در بازار ارز خارجی با توجه به نرخ‌های برابری ارزهای مختلف، وابسته به سطح ذخایر ارزی بانک مرکزی، تراز تجاری و پرداخت‌ها، تورم و رشد اقتصادی است. هم‌اکنون نرخ مرکز مبادلات ارزی کشور معیار مناسبی برای نرخ ارز در کشور می‌باشد.
سیاست‌های اقتصادی دولت یازدهم در ثبات نرخ ارز چه تاثیری دارد؟
سیاست‌های اقتصادی دولت کاملاً روشن است. دولت قصد دارد در کنار انضباط مالی و تکمیل فرآیند سیاست تثبیت اقتصادی با افزایش رشد اقتصادی، کنترل نقدینگی و تورم به ثبات بازار ارز کمک نماید. بدیهی است دیپلماسی خارجی دولت نیز در راستای بهبود وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی است که نقش کاتالیزور در بهبود شاخص‌های اقتصادی و مالی اقتصاد ایران خواهد داشت.
بازار ارز را تا پایان سال چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
تا پایان سال‌جاری مرکز مبادلات ارزی کشور از ثبات لازم برخوردار خواهد بود، چرا که عمده تقاضاها و عرضه ارز به این مرکز هدایت شده است. ضمن اینکه در صورت بهبود شاخص‌های غیراقتصادی و تاثیر معنادار آن بر شاخص‌های اقتصادی نرخ ارز در شبکه صرافی‌های مجاز نیز از ثبات بیشتری برخوردار خواهد بود.
انتهای پیام
  |
 |
 |
 |
 |
 |
