هما شریفی*: ایران در سال ۱۳۹۱ رقمی معادل ۱۰ میلیارد دلار برای واردات چند قلم کالای کشاورزی هزینه کرد تا بازار مواد غذایی را در تعادل نگه دارد. در حالی که دولت دهم تا نیمه دوم مرداد ۱۳۹۲ بر بازار حاکم بود، اما قیمت مواد غذایی در پنج ماه اول امسال در ایران، حرکتی برخلاف حرکت قیمت‌ها در جهان به سمت بالا صعود کرد. این حرکت برعکس قیمت‌ها نشان می‌دهد که توزیع کالاهای غذایی در بازار ایران شرایط ویژه‌یی را تجربه کرده و انحصار، کار خود را انجام داده است. گزارش حاضر که توسط هما شریفی برای کمیسیون واردات اتاق بازرگانی ایران تهیه شده است، تحولات بازار چند محصول کشاورزی را نشان می‌دهد.ارزیابی قیمت جهانی کالاهای اساسی حاکی از آن است که قیمت هیچ کدام از کالاهای اساسی در ۵ ماهه سال جاری به صورت قابل ملاحظه‌یی افزایش نداشته و حتی برخی اقلام از جمله جو، برنج، ذرت، گوشت گاو و شکر با کاهش قیمت نیز مواجه بوده است. بنابراین علت افزایش قیمت در داخل کشور موضوعی است که می‌بایست مورد مطالعه قرار گیرد و جوابی مناسب برای آن یافت شود. آمار و اطلاعات انتشار یافته از قیمت کالاهای اساسی توسط بانک جهانی نشان می‌دهند در سال جاری طی ماه‌های مارچ تا جولای، قیمت برنج تایلندی در بازارهای جهانی از۵۶۴ دلار در هر تن به ۵۳۸ دلار، قیمت ذرت از ۳۰۹ دلار در هر تن به ۲۷۸ دلار و قیمت گندم نیز از ۳۰۹دلار در هر تن به ۳۰۴ دلار کاهش یافته است. تاثیر این کاهش قیمت‌های جهانی در کشوری مانند ایران نه تنها سبب کاهش قیمت نبوده است بلکه با افزایش قیمت برنج از ۱۱۵۹ دلار در هر تن در فروردین ماه امسال به۱۱۶۲ دلار در مرداد ۹۲ و نیز افزایش قیمت ذرت از ۳۹۱ دلار در هر تن به ۴۰۲ دلار طی پنج ماهه ۹۲ روبه‌رو بوده‌ایم، قیمت گندم طی سال گذشته با کاهش ۱۲ درصدی در بازارهای جهانی مواجه بوده است در حالی که در ایران رشد ۲۲ درصدی قیمت این کالا را داشته‌ایم.
۲- ۱ قیمت جهانی کالاهای پر مصرف
گندم:
در فروردین ۱۳۹۲ قیمت هرتن گندم مرغوب ۳۰۹ دلار بود که پس از نوسان جزئی به تدریج در مرداد ماه به ۳۰۵ دلار کاهش یافت. اوج افزایش قیمت در اردیبهشت ماه بود که به ۳۱۹ دلار افزایش یافت.
جو:
درفروردین ماه قیمت هر تن جو مرغوب ۲۴۰ دلار بود که به تدریج کاهش و در مرداد ماه به ۲۲۲ دلار رسید.
برنج:
درفروردین ماه ۵۶۴ دلار در هرتن بود که به تدریج کاهش و در مرداد ماه به ۵۳۸ دلار رسید.
مرغ -ماکیان:
از فروردین ماه هر پوند ۱۰۱ سنت به تدریج با حدود یک درصد افزایش ماهانه به ۱۰۶ سنت در مرداد ماه رسید.
ذرت:
هر تن در فروردین ماه ۳۰۹ دلار بود که با نوساناتی در مرداد ماه به ۲۷۸ دلار در تن کاهش یافت یعنی در مجموع بیش از ۳۰ دلار طی ۵ ماه گذشته کاهش داشته است.
سویا:
از ۵۳۶ دلار در هرتن در فروردین ماه به ۵۴۸ دلار در مرداد ماه افزایش یافته است.
شکر:
شکر وارداتی اروپا در ۵ ماهه سال جاری افزایش نداشته است. شکر وارداتی امریکا نیز از ۲۱ سنت در هر پوند به ۱۹ سنت کاهش یافته، یعنی با ۱۰ درصد کاهش مواجه شده است. در مجموع قیمت شکر طی پنج ماه ابتدای سال ۹۲ افزایش نیافته است.
گوشت گاو:
از ۱۹۱ سنت در هر پوند در فروردین به ۱۷۶ سنت کاهش یافت. در مجموع کاهش قیمت داشته است.
گوشت گوسفند:
از ۹۸ سنت در هر پوند در فروردین ماه به ۱۰۷ سنت در مرداد ماه افزایش یعنی در مجموع حدود ۱۰ درصد افزایش یافته است.
۲-۲ میزان کاهش و افزایش قیمت در سال ۱۳۹۲ کاهش قیمت
طی ۵ ماهه اول سال ۱۳۹۲ در مجموع جو ۱۰ درصد، ذرت ۱۰ درصد ،گوشت گاو ۶ درصد وبرنج تایلند ۵ درصد کاهش قیمت داشته است.
افزایش قیمت: طی ۵ ماهه ابتدای سال ۱۳۹۲ قیمت جهانی گوشت گوسفند حدود ۱۰ درصد، مرغ ۵ درصد، گندم ۳ درصد و سویا ۲ درصد افزایش داشته است.
۲-۳ کاهش روند قیمت جهانی برنج و افزایش آن در ایران
برنج این روزها دیگر به قوت غالب بسیاری از خانوارها تبدیل شده است، اما وضعیت قیمت بالای آن، اکنون بسیاری از خانوارهای ایرانی را با مشکل مواجه ساخته است. به نظر می‌رسد دولت باید هرچه سریع‌تر برای ساماندهی بازار برنج و خروج از قیمت‌های نه چندان معقول چاره‌یی بیندیشد.
همانطور که درنمودار فوق ملاحظه می‌شود قیمت جهانی برنج فرآیند نزولی را طی کرده است (درفروردین ماه ۵۶۴ دلار در هرتن بود که به تدریج کاهش و در مرداد ماه به ۵۳۸ دلار رسید). در حالی که قیمت برنج وارداتی ما اکنون در ایران ۱۱۶۲ دلار برای هر تن است و قیمت این کالا در سال گذشته برابر با ۹۳۸ دلار برای هر تن بوده است و این به معنای افزایش حدود ۲۳ درصدی قیمت این کالا در کشور است که این افزایش قیمت در مقابل روند نزولی قیمت این کالا در سطح جهان تامل بر‌انگیز بوده و جای بحث و بررسی بیشتری دارد. یکی از دلایل این اتفاق، محدود شدن جغرافیای تجاری ما در اثر تحمیل تحریم‌ها بر ایران است، در گذشته وجود مبادی وارداتی متنوع و متمرکز نبودن آمار واردات ایران، منجر به ایجاد شرایط رقابتی در بازار شده بود و تجار هندی برای داشتن سهمی در بازار ایران با رعایت اصول رقابت در فضای تجاری محصولات خود را با قیمتی مناسب به ایران عرضه می‌کردند. تحمیل تحریم‌ها موجب شد شرایطی ایجاد شود که تمامی اطلاعات بازار برنج ایران به راحتی متمرکزشده و تجار هندی با دسترسی به آمار و اطلاعات و میزان تقاضای ایران، سوءاستفاده حداکثری کنند و نیز افزایش نرخ ارز و باقی ماندن برنج در فهرست اقلام اساسی و تخصیص ارز مرجع به واردات آن، باعث جذابیتی کاذب در بازار شد و نتیجه آن هجوم افراد غیرمتخصص برای واردات برنج بوده است. این اتفاق در نهایت منجر به ایجاد تقاضای کاذب و ثبت سفارش بیش از نیاز کشور بوده است؛ که در چنین شرایطی امتیازی دیگر برای تجار هندی ایجاد شده و بر این اساس آنها قیمت‌ها را افزایش دادند.
این اتفاق موجب شد تا از یکسو واردات بیش از نیاز داخل انجام بگیرد و از طرفی قیمت برنج وارداتی افزایش چشمگیر اما غیرمنطقی و کاذب داشته باشد هر تن ذرت در فروردین ماه ۱۳۹۲ برابر با ۳۰۹ دلار بود که با نوساناتی در مرداد ماه به ۲۷۸ دلار در هر تن روبه‌رو شد. یعنی در مجموع بیش از ۳۰ دلار طی ۵ ماه گذشته کاهش داشته است و اگر بازه زمانی را کمی گسترده‌تر در نظر بگیریم طی یک سال گذشته همانطور که در نمودار ملاحظه می‌شود قیمت جهانی این کالا حدود ۱۶ درصد کاهش یافته است و این در حالی است که قیمت هر تن ذرت در ایران نه تنها کاهش نیافته بلکه حدود ۷ درصد نیز طی یکسال گذشته افزایش یافته است. در سال گذشته طبق اعلام رسمی گمرک شش میلیون و ۶۹۹ هزار تن گندم با ارزش ۲ میلیارد و ۵۸۰ میلیون دلار وارد کشور شده یعنی هر کیلو گندم ۳۸/۰ دلار معادل یک هزار و ۳۴۷ تومان خریداری شده است، این در حالی است که در آگوست ۲۰۱۲ قیمت هر تن گندم در بازارهای جهانی ۳۴۹ دلار بوده، و این قیمت همانطور که نمودار نشان داده شده است. روند نزولی را طی کرده و در فروردین ۱۳۹۲ قیمت هرتن گندم مرغوب ۳۰۹ دلار بود که پس از نوسان جزئی به تدریج در مرداد ماه به ۳۰۵ دلار کاهش یافت. اوج افزایش قیمت در اردیبهشت ماه بود که به ۳۱۹ دلار افزایش یافته بود. با توجه به آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران در پنج ماهه سال ۱۳۹۲، یک میلیون و سه هزار تن گندم به ارزش ۴۱۵ میلیون دلار وارد کشور شده است؛ یعنی هر کیلو گندم ۴۲/۰ دلار خریداری شده است که نشان‌دهنده افزایش ۱۹ درصدی قیمت داخلی این کالاست. این افزایش قیمت گندم در داخل کشور در مقابل کاهش ۱۲ درصدی قیمت جهانی این کالا در طول یک سال گذشته است!شکر وارداتی اروپا در پنج‌ماهه سال جاری افزایش نداشته است. شکر وارداتی امریکا نیز از ۲۱ سنت در هر پوند به ۱۹ سنت کاهش یافته یعنی با ۱۰ درصد کاهش مواجه شده است. در مجموع قیمت جهانی شکر طی ۵ ماه ابتدای سال ۹۲ افزایش نیافته است با توجه به آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران در پنج ماهه سال ۱۳۹۲ قیمت شکر از ۵۷۹ دلار برای هر تن در فروردین ماه ۹۲ به ۶۱۰ دلار برای هر تن در مرداد ماه ۱۳۹۲ رسیده است و این به معنی رشد حدود ۷ درصدی قیمت این کالا در داخل کشور است.
۳- شاخص تورم مصرف‌کننده
(CPI) که تغییرات قیمت را از نگاه مصرف کننده می‌سنجد به عنوان یکی از موثر‌ترین شاخص‌ها برای نشان دادن وضعیت فعلی تورم در اقتصاد است. شاخص تورم مصرف کننده (CPI) یک تجزیه و تحلیل از سطح مخارج مصرف کننده برای خرید یک مجموعه از سبد کالاها و خدمات است و بر اساس مقدار شاخص شروع از ۱۰۰ ارزیابی می‌شود. اگر شاخص تورم مصرف کننده برای دوره جاری ۱۱۲ باشد، نشان‌دهنده این است که در حال حاضر برای خرید سبد کالا ۱۲ درصد بیشتر از زمانی که شاخص ۱۰۰ بود باید پرداخت صورت گیرد. با مقایسه داده‌های ماهانه یا سالانه شاخص تورم مصرف کننده، شما به آسانی می‌توانید تغییرات در قدرت خرید مصرف کننده را تشخیص دهید. افزایش شاخص تورم مصرف کننده از آستانه ۲ درصد ، قدرت خرید ارز ملی را کم می‌کند. براساس آخرین گزارش بانک مرکزی شاخص قیمت مصرف کننده بر اساس نمودار فوق با یک فاصله تقریبا برابری با شاخص جهانی تا سال ۲۰۱۰ به روند خود ادامه داده است و بعد از آن تا سال ۲۰۱۲ میلادی این شکاف به صورت فزاینده‌یی زیاد شده است که نشان‌دهنده کم شدن قدرت خرید مردم کشورمان ایران طی سال‌های اخیر بوده است.
نتیجه‌گیری
با توجه به اطلاعات ارائه شده در گزارش می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که روند قیمت برخی کالاهای اساسی وارداتی مانند برنج بر خلاف روند‌های کاهش جهانی، در حال افزایش است و این نشان از اختلاف قیمت‌های ثبت شده این کالاها در گمرکات کشور با قیمت‌های جهانی آن دارد. این تفاوت می‌تواند نشات گرفته از عوامل مختلفی همچون رقابتی نبودن فضای واردات برای آن محصولات یا عدم شفافیت در ارائه قیمت‌ها در گمرکات کشور و مسائلی از این دست باشد که شناخت دقیق‌تر آن نیازمند بررسی مسوولان محترم است.
.jpg)
* اعتماد
  |
 |
 |
 |
 |
 |
