ناگهان ۷ میلیون شغل از آمارها ناپدید شد!

با وجود اصرار مقامات دولت دهم بر ایجاد ۷ میلیون فرصت شغلی در فاصله سالهای ۸۴ تا ۹۱، وزیر تعاون، کار و رفاه دولت تدبیر و امید می گوید:” به دلیل منفی شدن نرخ رشد اقتصادی، امکان ایجاد شغل جدید وجود ندارد، با این حال پایه های آماری به نحوی تغییر کرد که هر کس لحاف تشک خود را تغییر می داد، شاغل محسوب می شد.”

اختلاف نظر بر سر آمارهای ارائه شده در خصوص عملکرد دولت های نهم و دهم در اشتغال زایی و اقدامات در حوزه کاهش نرخ بیکاری؛ یکی از چالش برانگیزترین مباحث مطرح شده بین مقامات دولت های سابق، مجلس، کارشناسان و فعالان بازار کار کشور بوده و از همه مهم تر واکنش های فراوانی را نیز بین خانواده ها و جوانان جویای کار به همراه داشته است.

به دلیل نامناسب بودن وضعیت اشتغال زایی در کشور و بالا بودن تعداد کارجویان جوان، علاوه بر اینکه اشتغال زایی به عنوان یکی از مهم ترین وعده های دولت ها در زمان مراجعه به مردم برای کسب رای مطرح می شود؛ بلکه حساسیت های فراوانی نیز در بین خانواده ها ایجاد کرده است. در واقع به دلیل وجود بیکاران جوان در خانواده ها، این موضوع به یکی از دل مشغولی های پدران و مادران تبدیل شده است.

دل مشغولی پدران و مادران

آنچه که درباره عملکرد دولت های نهم و دهم در حوزه اشتغال زایی مطرح بوده شبهاتی است که از جوانب مختلف بر آمارهای این دولت ها وارد شد تا جایی که می توان گفت به صورت کلی جامعه و کارشناسان بازار کار، آمار عملکرد ارائه شده توسط دولت های سابق را نپذیرفتند و این موضوع به چالشی بین مقامات دولتی و منتقدان طرح های اشتغالی دولت سابق تبدیل شد و گاها واکنش های گلایه آمیزی نیز از سوی دولتمردان سابق کشور را نیز برانگیخته است.

دو دلیل برای به وجود آمدن فضای شبهه و ابهام در عملکرد دولت های گذشته در بحث اشتغال زایی وجود دارد که باعث به وجود آمدن چالش نپذیرفتن اقدامات اشتغالی دولت های نهم و دهم شده است. اولا جامعه این احساس را که اشتغال در حال ایجاد است و نرخ بیکاری در حال کاهش را هیچگاه احساس نکرد و خانواده ها همچنان با معضل بیکاری جوانان خود دست و پنجه نرم می کنند که البته مقامات دولت های سابق دلیل به وجود نیامدن احساس بهبود شرایط بازار کار کشور را بزرگ بودن جمعیت بیکاران و وسیع بودن دایره بیکاری دانسته اند و گفته اند آنقدر بیکاری دچار مشکل است که دست کم تا چند سال نتیجه اشتغال زایی میلیونی دولت ها در جامعه لمس نخواهد شد.

از سویی گزارش های مرکز آمار ایران به عنوان تنها مرجع بررسی و انتشار آمارهای رسمی کشور از جمله نرخ بیکاری به ویژه گزارش عملکرد دولت های نهم و دهم در حوزه اشتغال زایی نیز بر ابهامات جامعه افزود تا جایی که مرکز آمار ایران با ارائه گزارشی، کل ادعاهای مقامات دولت های سابق در زمینه اشتغال را زیر سوال برد و در واقع خط بطلانی بر ادعاهای موفقیت بزرگ این دولت ها در مهار نرخ بیکاری کشید.

چرا آمار اشتغالی دولت نهم و دهم پذیرفته نشد؟

نکته حائز اهمیت دیگر در این بخش انتقادی است که کارشناسان اقتصاد و دانشگاهیان مطرح می کنند. آنها معتقدند در سال های فعالیت دولت های نهم و دهم سرمایه گذاری در پروژه ها کاهش یافته و حجم زیادی از پروژه های نیمه کاره نتوانستند امکان تکمیل و دستیابی به اعتبارات را به دست آورند که در نتیجه، این مسئله به ناچیز بودن اشتغال زایی واقعی در کشور منجر شده است. همچنین بحرانی که در بسیاری از واحدهای تولیدی کشور به ویژه واحدهای کوچک پس از اجرای فاز اول هدفمندی یارانه ها و افزایش یکباره هزینه های انرژی به وجود آمد نیز در این بخش به عنوان عوامل تاثیرگذار منفی بر بازار کار کشور مطرح است.

نگاهی به آمارهای ارائه شده توسط مقامات دولت های سابق در بحث اشتغال زایی و تطابق آن با گزارش مرکز آمار ایران، تناقضات فراوانی را در این بخش آشکار می کند تا جایی که فاصله بسیار زیادی بین آمارهای مطرح شده دولت های نهم و دهم با داده های مرکز آمار مشاهده می شود.

طبق ادعای دولت های نهم و دهم در مدت زمان فعالیت ۹۶ ماهه این دولت ها مجموعا ۷ میلیون فرصت شغلی در کشور ایجاد شده است که به صورت سالیانه ۸۷۵ هزار فرصت شغلی خواهد شد. از سویی طبق آمار دولت های گذشته در هر ماه حدود ۷۲ هزار و ۹۱۷ فرصت شغلی در کشور ایجاد شده که در هر روز ۲ هزار و ۴۳۰ فرصت شغلی خواهد بود.

ایجاد سالیانه ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار فرصت شغلی ادعای بزرگی بود که دولت های نهم و دهم مطرح کردند. در بخش طرح های اشتغال زایی ضربتی نیز دو طرح بنگاه های کوچک زودبازده و مشاغل خانگی مطرح و با تبلیغات فراوان به اجرا گذاشته شد. این دو طرح هیگاه نتوانستند آنچنان که باید در روند مهار بیکاری کشور تاثیرگذار باشند.

۲ گزارش متفاوت از یک موضوع

کارشناسان می گویند حاصل اجرای زودبازده ها بر جا ماندن هزاران طرح نیمه تمام و پرداخت تسهیلات بانکی به افراد فاقد تخصص بوده است. گزارشات مراکز رسمی کشور نیز ایجاد شدن انحراف ۶۰ درصدی در تسهیلات پرداخت شده به این طرح ها را نشان می دهد. با این حال، مشاغل خانگی آنچنان که باید مورد توجه بانک ها و البته بازار کار کشور قرار نگرفت و آمارهای روشنی از اقدامات صورت گرفته در این بخش در دست نیست.

اما مرکز آمار ایران می گوید در فاصله سال های ۸۴ تا ۹۱ مجموعا تعداد جمعیت فعال کشور از ۲۰ میلیون و ۶۱۸ هزار و ۵۷۹ نفر به ۲۱ میلیون و ۱۶۱ هزار و ۳۴۸ نفر رسیده و نرخ بیکاری نیز از ۱۱.۵ درصد به ۱۲.۲ درصد در پایان سال ۹۱ افزایش یافته است. کارشناسان بازار کار این سوال را مطرح می کنند که چگونه می توان ارتباطی بین ۷ میلیون فرصت شغلی و افزایش نرخ بیکاری پیدا کرد؟

طبق اعلام مرکز آمار ایران، تعداد بیکاران کشور از ۲ میلیون و ۶۷۴ هزار و ۸۶۶ نفر در سال ۸۴ به ۲ میلیون و ۹۴۴ هزار و ۱۵۸ نفر افزایش یافته است. به عبارتی در فاصله سال های فعالیت دولت های نهم و دهم نه تنها ردی از اشتغال زایی میلیونی در آمارها وجود ندارد، بلکه ۲۶۹ هزار و ۲۹۲ نفر نیز بر تعداد بیکاران سال ۸۴ افزوده شده است و به اصطلاح نه تنها اشتغال زایی جدیدی در آمارهای ارائه شده دیده نمی شود، بلکه حدود ۲۷۰ هزار نفر نیز به مجموع کل بیکاران کشور افزوده شده است.

نکته دیگر حائز اهمیت در این بخش یادآوری این موضوع است که مرکز آمار ایران محاسبه نرخ بیکاری و مرز بین شاغل و بیکار را تعریف سازمان جهانی کار قرار می دهد و می گوید هر فردی که در طول هفته به میزان ۱ ساعت کار داشته باشد شاغل محسوب می شود حتی اگر برای انجام کار پولی دریافت نکرده باشد. به این ترتیب حجم بسیار زیادی از بیکاران واقعی کشور و صاحبان مشاغل غیررسمی، شاغل محسوب می شوند و ممکن است جوانی که در طول هفته برای مدت حداقل یک ساعت کار برای خانواده نیز اقدام کرده باشد، شاغل دانسته شود!

۲۷۰ هزار نفر دیگر بیکار شدند!

جالب تر اینکه به نظر مرکز آمار ایران، زنان خانه دار، سربازان، دانشجویان و دانش آموزان نیز شاغل محسوب می شوند و از دایره بیکاران خارج می شوند. با این وضعیت، تعداد بیکاران کشور حدود ۳ میلیون نفر اعلام شده است که نشان دهنده وضعیت بسیار نامطلوب بیکاری در کشور است چرا که با وجود حذف گروه های بسیاری از بیکاران واقعی، چنین نتیجه ای به دست می آید.

علی ربیعی؛ وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت تدبیر و امید در روزهای گذشته اعلام کرد به دلیل منفی شدن رشد اقتصادی در کشور، امکان ایجاد اشتغال جدید وجود ندارد و به بیان ساده تر اشتغال زایی در کشور با وجود شرایط نامناسب و بحرانی بازار کار، متوقف است!

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی تاکید کرد: بی تردید در چنین شرایطی (منفی شدن نرخ رشد اقتصادی) نمی توان اشتغال ایجاد کرد. همچنین در این شرایط امیدی به درآمدهای نفتی نیست، حتی بودجه جاری هم ممکن است کفاف هزینه های جاری کشور را ندهد.

ربیعی افزود: در چنین شرایطی بخش خصوصی و سرمایه گذاران باید به کمک دولت بیایند و صنایعی که با تزریق اندک سرمایه ای می توانند راه بیافتند را راه اندازی کرد. وی با تاکید بر اینکه در چنین شرایطی باید موانع تولید برداشته شود، از ارائه راه حل های کوتاه مدت برای بهبود وضعیت اقتصادی تا دو هفته آینده از سوی کمیسیون اقتصادی دولت خبر داد.

وی در نشست کارگروه اشتغال سیستان و بلوچستان نیز گفت: پایه‌ های آمار را طوری تغییر داده‌ ایم که به تعبیری ‌هر کس لحاف تشک خود را تغییر می‌ داد شاغل محسوب می‌ شد.

منبع: مهر