توسعه صنعتی و تجاری در دولت روحانی

قاسم خرمی‌ *: در شرایط کنونی به دلیل فضای جهانی و نارسایی‌های داخلی شک نکنیم که صرف اراده و نیت دولت جدید به هیچ وجه مسیر توسعه صنعتی و تجاری را هموار نخواهد کرد. به عبارتی آرزوی صنعتی شدن و دستیابی به ابزارهای صنایع مدرن بدون درک و دریافت مبانی نظری و معرفتی آن همچنین استخدام روش‌ها، الگوها، مکانیزم‌های کارآمد و لحاظ کردن تجربه‌های موفق و اساساً ردیف کردن و همسو نمودن سازکارها و زیرساخت‌های مناسب داخلی عملاً تحقق‌ناپذیر و دست‌نیافتنی است.
مناسبات بین المللی و خاصه در شرایط فعلی رفع و یا کاهش تحریم‌های فنی و اقتصادی غرب به یقین تاثیر چشمگیری در تحقق برنامه‌های صنعتی و تجاری دولت جدید در پی خواهد داشت که در شماره بعدی این نوشته بررسی خواهد شد اما ناگفته پیداست که جدای از مناسبات و شرایط بین‌المللی آنچه درنهایت زمینه‌های دستیابی به رشد اقتصادی و متعاقباً توسعه صنایع مولد یا اشتغال‌زا را فراهم می‌نماید توجه و عنایت جدی به پارامترها و مؤلفه‌های داخلی و درونی کشور است. تاکید ویژه دولت روحانی بر تغیر سبک دیپلماسی کشور بسیار خرسندکننده است اما در کل نباید از یادبرد که باز کردن مسیر مسدود شده روابط خارجی نوعا استراتژی و راهبرد اقتصادی تلقی نمی‌شود بلکه راهبرد اصلی دولت باید نخست بر اجماع سیاسی و سپس مبتنی بر چانه‌زنی، توافق و تحرک نیروهای اجتماعی تولیدی و صنعتی در درون کشور باشد.
قطعاً هر کشوری توانایی‌ها مختلف و متنوعی برای پیمودن مسیر توسعه اقتصادی و صنعتی را داراست. این توانایی‌هایی‌ها ممکن است ذهنی، روانی و فرهنگی و یا عینی، مادی و ملموس و یا ترکیبی از هر دو باشد، از این رو موفقیت هر کشوری بسته به شیوه‌هایی است که این امکانات و توانایی‌ها را با اهداف و استراتژی‌های توسعه اقتصادی خود بسیج، همسو و هم‌جهت سازد. از همین رهگذر موضوعات و مؤلفه‌هایی نظیر «توسعه و تقویت فرهنگ و باورهای اقتصادی مدرن»، «تجهیز و استفاده بهینه از منابع طبیعی»، «مهیا و تنظیم زیر ساخت‌های رفاهی و منزلتی کارآفرینان»، «اعتلای فنون و رقابت‌های تخصصی»، «جذب و گزینش نیروی انسانی بر مدار تخصّصی و شایستگی»، «ایجاد برابری امکانات و فرصت‌ها برای محو یا تسلط بر کانون‌های رانت‌سازی و رانت‌خواری»، «بازسازی و بهینه سازی بوروکراسی صنعتی»، «ارزشی کردن و اقتصادی کردن کار جمعی و تولیدی در مقابل واسطه‌گری و دلالی»، «تضعیف پایگاه اجتماعی و سنتی طبقات صنعت ستیز» و نیز پرهیز از«خودشیفتگی و خودبسندگی در بررسی و پذیرش الگوهای موفق صنعتی دیگر جوامع» را می‌توان از مهم ترین مسائلی دانست که از حیث داخلی در تحقق اهداف وزارت صنعت، معدن و تجارت تاثیرگذار است.
با این همه «نبود درک فرهنگی و جامعه شناختی از مسائل توسعه صنعتی و تجاری » از اساسی ترین نواقصی است که جامعه صنعتی ایران از آن رنج می‌برد. برای درک ظرایف و پیچیدگی‌های جامعه صنعتی و تجاری امروز ایران چاره‌ای جز مدد جستن از جامعه شناسان ایرانی باقی نمی‌ماند. مهندسین و تکنیسین‌ها در جای خود، اما توسعه صنعتی جامعه شناس لازم دارد.
منبع: قانون