چالش‌ها و راهبردهای بانکداری اسلامی

حسن عباس‌زاده*: بانکداری اسلامی بیش از دو دهه است که در ایران و اغلب کشورهای اسلامی در حال اجراء می‌باشد. این نوع از بانکداری که روشی جدید در واسطه‌گری مالی توسط بانک‌ها می‌است در طول این دوره پیشرفت چشمگیری داشته و توانسته است در جهان امروز خود را به عنوان یک نهاد مالی مقتدر به جهانیان معرفی کند. امروزه در بسیاری از کشورها، اعم از مسلمان و غیرمسلمان، نه‌تنها بانکداری و مالیه اسلامی در کنار نظام بانکی متداول در حال فعالیت است، بلکه در برخی موارد گوی سبقت را از آنها ربوده است. گرچه بانکداری نوین در ایران با سابقه‌ای سی ساله پا به میدان رقابت جدی با نظام بانکداری متعارف گذاشته است و دارای سرعت رشد و ترقی امیدوارکننده است، لیکن هنوز هم قدرت رقابتی و ابعاد عملیاتی این صنعت در سطح بین‌الملل، محدود و اندک است. شاید بتوان یکی از دلایل آن را عدم ترقی و رشد کافی این نظام و وجود مشکلات و موانع موجود، در ایران و دیگر کشورهای اسلامی که مبتکر بانکداری اسلامی بوده‌اند، دانست.  تسهیم ریسک: مهمترین مشخصه بانکداری اسلامی آن است که این نوع بانکداری میزان تسهیم ریسک را بین دو گروه سرمایه‌گذار در یک طرف و بانک و تسهیلات گیرنده در طرف دیگر افزایش می‌دهد به‌دلیل آنکه عدم قطعیت جزء ماهیت این جهان است و نتایج هیچ پروژ‌های بطور قطعی مشخص نیست. در حالی که در بانکداری متعارف عکس این مطلب وجود دارد یعنی سرمایه‌گذار از دستیابی به یک نرخ بهره از پیش تعیین شده مطمئن است.  تاکید بر بهره‌وری: بر اساس اصل تسهیم سود و زیان، بانک فقط در صورت موفق بودن پروژه و به وجود آمدن سود، بازده دریافت می‌کند. بنابراین یک بانک اسلامی بیشتر نگرانی اش در مورد مناسب بودن پروژه، توجیه اقتصادی کسب و کار و توانایی مدیریتی کارفرما است و نه توانایی بازپرداخت.  ابعاد اخلاقی: در نظام اسلامی، تمامی عوامل اقتصادی باید در نظام ارزش‌های اخلاقی اسلام فعالیت نمایند و بانک‌های اسلامی هم از این قائده مستثنی نیستند. بدین معنی که آنها نمی‌توانند پروژه‌هایی را که با ارزش‌های اخلاقی اسلام در تعارض‌اند، تامین مالی نمایند.
*منبع: روزنامه تابناک