حمیدرضا آریانپور*: از انقلاب صنعتی تاکنون، یک مساله محیط زیستی با اقتصاد گره خورده و آن میزان انتشار گازهای گلخانهیی است. آلودگیهای دیاکسیدکربن همه جا مهم است اما در چین اهمیتی چندبرابر دارد. هم از آن رو که وضعیت آلودگی کنونی جهان بحرانی است و هم از آن رو که اژدهای آسیا با گستره جغرافیایی پهناور و رشد اقتصادی به نسبت بالا همچنان بزرگترین آلودهکننده جهان خواهد ماند. نفس اژدها زمین را گرمتر میکند.
در ژانویه سال جاری میلادی آلودگی هوای پکن به ۴۰ برابر حد مجاز رسید. یک دهم زمینهای کشاورزی چین آلوده به مواد شیمیایی و فلزهای سنگینند. نیمی از منابع آب شهری حتی برای شستوشو هم نامناسبند. در نیمه شمالی کشور آلودگی هوا بهطور میانگین ۵/۵ سال از عمر مردم میکاهد. با این اوصاف شگفتآور نیست که وضعیت آلودگی محیط زیست در چین موضوع آخرین سرمقاله مهمترین هفته نامه اقتصادی جهان شود.
اکونومیست آلودگی محیط زیست چین را به سیاست و اقتصاد پیوند میدهد. سرمقاله نسخه چاپی این هفته مجله با توصیف چالشهای محیط زیستی میگوید که این وضعیت تاکنون چندین بار به تظاهرات منجر شده و این دولت مرکزی را نگران کرده است. فعالان محیط زیستی تحت فشار قرار گرفتهاند اما از سوی دیگر دولت همراه با سرکوب در جهت کاهش آلودگی هم گام برداشته است. «همزمان با زندانی کردن فعالان و برنامهریزی برای محدود کردن قدرت نظارت قضایی با اعطای حق انحصاری قانونگذاری به بدنه دولت، چین برای پاکسازی کشور درحال پول خرج کردن است. به تازگی گفته شده که چین در پنج سال آینده برای بهبود کیفیت هوا ۲۷۵ میلیارد دلار خرج خواهد کرد، مبلغی تقریبا برابر با تولید ناخالص هنگکنگ و دو برابر بودجه دفاعی کشور. این حتی با استانداردهای چینی هم مبلغی هنگفت است.»
«سرعت رویارویی با آلودگی چین مساله چین است اما انتشار گازها با منافع گروه گستردهتری درگیر است چرا که جو را هم که منبعی جهانی است آلوده میکند. مقیاس و سرعت توسعه چین که ۴۰ تا ۴۵ درصد زغال سنگ، مس، فولاد، نیکل، آلومینیوم و روی جهان را مصرف میکند سریع است. از ۱۹۹۰ میزان انتشار سالانه CO2 در چین از دو میلیارد تن به ۹ میلیارد تن رسیده، ۳۰ درصد کل جهان و دو برابر امریکا.»
چین اما حالا در روزهای پاکسازی هم دردسرهایی دارد. محدودیتهای کارخانهها و توسعه صنایع انرژیهای خورشیدی و بادی به جای خود اما فساد، قراردادهای بین سرمایه داران و مقامات را به ضرر محیط زیست تغییر میدهد. «مدیران شرکتهای دولتی بزرگ انگیزههای مهمتری دارند، که اهداف اقتصادی را برآورده کنند، اشتغالزایی کنند و تولید را افزایش دهند. و حالا که رشد اقتصاد در حال کند شدن است فشار مدیران میانی بر دولت افزایش یافته تا سطح اهداف محیط زیستی را پایینتر آورده و کنترل را کاهش دهد.»
دولت چین اما اگر سرعت پاکسازی را افزایش ندهد نه تنها آسمان و زمین را قربانی خواهد کرد که چینیهای بیشتری را غیرمستقیم خواهد کشت. برای مثال کافی است شمار چینیهایی را در نظر بگیریم که در مناطق ساحلی زندگی میکنند و از بالا رفتن سطح دریاها بر اثر گرمایش زمین اثر خواهند پذیرفت. چین چارهیی جز تسریع این روند ندارد و این ولی مسوولیت دیگر کشورها را کم نخواهد کرد. درهرحال به قول سرمقالهنویس اکونومیست برخلاف دیگر کشورها به جز امریکا، سیاست ملی چین تفاوتی جهانی را رقم خواهد زد. اگر چین به انتشار گازهای گلخانهیی ادامه دهد، مردمش در کنار همه رنج خواهند برد اما اگر بخواهد کاری برای گرم شدن زمین انجام دهد، باید انتشار گازها را بکاهد و آنگاه همه نفع خواهند برد. اژدها هم مانند همه برای سبز شدن میکوشد اما مهم سرعت این سبز شدن است.
*اعتماد