طی سالها اخیر مقامات دولتی برای نشان دادن دستاوردهایشان به ظرفیتها موجود در صنایع اشاره میکنند. مثلا میگویند ایران توانسته است ظرفیت تولید فولاد خود را ۳۰ درصد افزایش دهد و یا اینکه ظرفیت تولید فلان کالا این قدر افزایش یافت این در حالی است که افزایش ظرفیت نمیتوان موید پیشرفت کشور باشد. در حقیقت میران تولید است که تعیین میکند هر کشور تا چه میزان موفق عمل کرده است.
ماجرای ظرفیت تولید در ایران ماجرای پیچیدهای است. در حالی که همواره بخش مهمی از ظرفیتهای صنعتی ایران خالی است سرمایهگذاری برای ایجاد ظرفیت جدید صورت میگیرد.این بدان معناست که هزینه تولید کالا در ایران افزایش مییابد. برای روشن شدن بحث مثالی میزنیم. فرض کنیم برای ایجاد ظرفیت تولید یک تن شیشه، صد هزار تومان اعتبار نیاز باشد. حال در شرایطی که کشور توان تولید صد تن شیشه را دارد، برای ایجاد ظرفیت هزار تن شیشه برنامهریزی میکند و هزینههای لازم را اختصاص میدهد. در عمل کشور برای تولید صد تن شیشه نسبت به ایجاد ظرفیت هزار تنی اقدام کرده است و طبیعتا این کار میتواند هزینه تولید شیشه در ایران را افزایش داده و قدرت رقابت تولیدکننده ایرانی را در بازارهای جهانی کاهش دهد.
در چند سال اخیر به دلیل تنگ شدن حلقه تحریمها ظرفیتهای خالی صنعت به شدت افزایش یافت. آخرین آمار و اطلاعات منتشر شده نشان میدهد که در حال حاضر ۵۴ درصد از ظرفیت تولید صنعت خودروسازی، ۳۸ درصد از ظرفیت تولید صنعت فولاد و ۱۲.۵ درصد از ظرفیت تولید صنعت سیمان کشور خالی و بلااستفاده مانده است.
براساس اظهارات وزیر صنعت، معدن و تجارت ظرفیت تولید خودرو در پایان سال ۱۳۸۳ معادل ۹۶۰ هزار دستگاه بود که این رقم در پایان سال قبل به دو میلیون دستگاه رسید. این در حالی است که تولید خودرو در کشور در سال ۱۳۸۳ معادل ۹۰۵ هزار و شش دستگاه بود که این رقم در سال گذشته به ۹۲۱ هزار و ۳۸۰ دستگاه رسید.
با این حساب میتوان نتیجه گرفت که در پایان سال ۱۳۸۳ فقط حدود شش درصد از ظرفیت تولید خودرو در کشور خالی مانده بود که این رقم در پایان سال قبل به ۵۴ درصد رسید. یعنی بیش از نیمی از ظرفیت ایجاد شده برای تولید خودرو در کشور خالی و بلااستفاده مانده است! این بدان معناست که به دلیل خالی ماندن ظرفیت تولید خودرو هزینه تولید این کالا به شدت افزایش یافته است. ظرفیت تولید سیمان در کشور در پایان سال ۱۳۸۳ معادل ۳۳ میلیون تن بود که این رقم در پایان سال گذشته به ۸۰ میلیون تن رسید. این در حالی است که تولید سیمان در سال ۱۳۸۳ حدود ۳۲.۱ میلیون تن بود که این رقم در سال قبل بالغ بر ۷۰ میلیون تن شد. به این ترتیب ظرفیت خالی تولید سیمان در سال ۱۳۸۳ تنها حدود سه درصد بود که این رقم در سال ۱۳۹۱ به ۱۲.۵ درصد افزایش یافت.
در زمینه تولید فولاد خام هم ظرفیت تولید این محصول در پایان سال قبل ۲۴ میلیون تن اعلام شده در حالی که تولید واقعی فولاد خام در سال ۱۳۹۱ به ۱۴.۸ میلیون تن رسید. از سوی دیگر ظرفیت تولید فولاد خام در سال ۱۳۸۳ معادل ۱۰ میلیون تن اعلام شده و تولید فولاد آن سال نیز به حدود ۹ میلیون تن رسید. با این حساب میتوان نتیجه گرفت که ظرفیت خالی تولید فولاد خام در کشور در پایان سال ۱۳۸۳ و ۱۳۹۱ به ترتیب ۱۰ و ۳۸ درصد بوده است.
منبع: قانون