هادی حقشناس٭: آنچه هم علم اقتصاد میگوید و هم ما در سالهای اخیر بارها آن را تجربه کردیم این است که هنگامی در یک اقتصاد، کالا یا خدماتی به شکل دو نرخی عرضه شود، جامعه با افزایش رانتخواری و فساد افسار گسیخته رو بهرو میشود. در این میان تفاوتی نمیکند که نرخ کدام کالا یا خدمات دو نرخی است. کالا هرچه باشد نتیجه یکی است؛ افزایش رانت و فساد. به این خاطر که در مباحث اقتصادی همواره بر تکنرخی بودن تمام کالاها و خدمات پافشاری میشود زیرا این امر به شفافیت اقتصادی و رقابتی کردن اقتصاد کمک میکند. برای پیشبرد این هدف باید مواردی را در نظر داشت. تکنرخی کردن یا واقعی کردن قیمتها زمانی میتواند مدنظر قرار بگیرد که هزینه نیروی کار جامعه هم واقعی شود. بهطور مثال نمیتوان بنزین و نفت را به قیمت فوب خلیج فارس رساند اما دستمزد کارگران در سطح نازل کنونی باقی بماند.
منظور این است که به موازات واقعی کردن هر قیمتی باید دستمزدها هم واقعی شود وگرنه تنها فشار بر اقشار ضعیف و نیروی کار جامعه افزایش پیدا میکند که این امر میتواند معضلات متعدد اجتماعی را بهدنبال داشته باشد، در غیراینصورت از واقعی شدن اقتصاد هم جلوگیری میکند. دولت در سال گذشته هنگامی که فاز دوم هدفمندی یارانهها را آغاز کرد قیمت بنزین سهمیهای را از ۴۰۰ به ۷۰۰ تومان افزایش داد و در همان زمان قابل پیشبینی بود که در گام بعدی قیمت بنزین به هزار تومان خواهد رسید. به همین خاطر در شرایطی که اقتصاد ما رو به ثبات حرکت میکند و در ماههای اخیر نرخ تورم کاهش داشته است، اگر بتوانیم به روند کاهشی تورم ادامه دهیم و آن را تک رقمی کنیم و در کنار آن به سمت تک نرخی کردن تمام کالاها به ویژه ارز و بنزین برویم با دو اتفاق میمون رو بهرو میشویم.
در وهله اول اقتصاد را به مکانیزمهای خود واگذار کردیم و در وهله بعدی هم با مساله رانت برخورد کردهایم که این اقدام میتواند در مبارزه با مفاسد اقتصادی یک گام جدی به جلو تلقی شود. با تمام این تفاسیر و تایید تک نرخی شدن قیمتها در اقتصاد ایران چگونگی این کار نیز حایز اهمیت است، زیرا اگر یک کار درست را به شکلی اشتباه انجام دهیم، آنگاه مصایب آن بیشتر به چشم میآید. مسالهای که نباید از نظر دور بماند این است که دولت به هر دلیلی از واریز بنزین به کارتهای مردم خودداری کرد، اما این کار را بدون هرگونه اطلاعرسانی انجام داد. این کار به وجهه دولت آسیب میرساند و باعث ایجاد نارضایتی میشود.
مردمی که منتظر واریز بنزین به کارتهای خود بودند در مقابل جایگاههای عرضه سوخت معطل و در نهایت مجبور به خرید بنزین آزاد شدند. این مساله به هیچوجه خوب نیست. دولت اگر کاری را انجام میدهد باید اطلاعرسانی کند تا مردم نسبت به دولت خود احساس دوستی کنند، اما زمانیکه از این امر خودداری میشود، آنگاه شایعات میدانداری خواهد کرد. متاسفانه دولت نه تنها پیش از انجام این کار از اطلاعرسانی خودداری کرد بلکه چند روز بعد از آن اتفاق هم هنوز هیچ توضیح رسمی نداده و به نوعی به ابهام و سر درگمی دامن زده است. هر چند دولت میتواند توجیهی برای این کار خود داشته باشد اما بهتر است هرچه زودتر بهطور رسمی در این زمینه شفافسازی کند.
٭ کارشناس مسائل اقتصادی
منبع: اعتماد