مهدی تقوی*
ایران شاید تنها کشوری است که با دارا بودن سند چشم انداز ۲۰ ساله و برنامههای توسعهای، اهداف بلند مدتی را برای تمامی بخشها از جمله بخش اقتصادی اش ترسیم کرده است.
برای مثال براساس سند چشم انداز و برنامه پنجم توسعه باید سالانه یک هزار کیلومتر خط آهن درکشور ساخته شود یا اینکه بر اساس افق سال ۱۴۰۴ باید تولید خودرو در کشور به رقم مشخصی افزایش پیدا کند. اما با یک نگاه گذرا به برنامههای توسعهای کشور (برنامههای اول تا پنجم)، به این واقعیت میرسیم که اهداف این برنامهها به صورت کامل محقق نشده است،اما مشکل کجاست؟
به چه دلیل با وجود داشتن برنامههای ۲۰ ساله بلند مدت و میان مدت حداقل در حوزه اقتصادی حتی برنامههای کوتاه مدت نیز محقق نشده است. با ورق زدن تاریخ سالهای گذشته به وضوح شاهد بودیم که آقای احمدی نژاد در تبیین و تقدیم لایحه یکساله بودجه به مجلس ناتوان بود تا جایی که به ناچار بودجه سه دوازدهم بسته شده است طوری که بینظمی به اندازهای است که نمیتوان حتی تا یکسال آینده را به راحتی پیش بینی کرد و از آن انحراف وجود داد ، چطور میتوان برنامه ۲۰ ساله و ۵ ساله داشت.
بر چه اساسی میگویند که در سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور، شرایط بخشهای مختلف کشور حتی تا ۲۰ سال آینده نیز دیده شده است ؟ باید این نکته را یاد آوری کنم که من هیچگاه این سند را مطالعه نکرده ام اما اطمینان دارم اگر آن سند مورد بررسی قرار گیرد متوجه خواهیم شد که تا کنون به هیچ یک از اهداف سند چشم انداز ۲۰ ساله نرسیدهایم .
این کارها تماما بازی است و هیچ ضمانت اجرایی ندارد. در آن زمان که شما از برنامههای ۵ ساله حرف میزدید ما سازمان قدرت مندی داشتیم به نام سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور؛ آن سال ها در آن سازمان مدیران ،برنامهریزان و کارشناسان نابغهای فعالیت میکردند و با وجود آنکه برنامهها توسط آن اساتید نوشته میشد باز انحرافاتی به وجود میآمد.
بعد از انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی کار به دست افرادی افتاد که حتی تا سال آینده خود را نمیتوانستند ببینند و پیش بینی کنند. به عقیده من برنامه هرچه بلند مدت تر باشد انحراف آن نیز بیشتر خواهد بود .
پس اگر چنین برنامههای بلند مدتی نوشته نشود بهتر است و کمتر ایجاد سردر گمی می کند.اگر در کشور چنین برنامههایی جای خود را به برنامههای یکساله و کوتاه مدت بدهند بهتر میتوان مسیر پیشرفتهای اقتصادی در کشور را محقق ساخت. باید توجه داشت ایران کشوری است که هر ساله با وضعیت و بیثباتی جدید اقتصادی رو به رو ست و به همین دلیل برای چنین اقتصادی نمی توان چشماندازی متصور بود.
در صورتی که همه بسترها در کشور به نحوی فراهم باشد که هر ساله با تغییرات ناگهانی و نابهنگام در وضعیت اقتصادی کشور رو به رو نباشیم و قوانین منظمی برای بودجه کشور وجود داشته باشد بدون شک میتوان افق چند ساله ای را نیز برای کشور متصور بود. اما به دلایلی که قصد ندارم آن را توضیح داده و مسائل را باز کنم تنها به بیان این مهم اکتفا میکنم که در شرایط کنونی دارا بودن سند چشمانداز ۲۰ ساله و برنامه های توسعه ای کمکی به تحقق اهداف اقتصادی و سیاسی و اجتماعی در کشور نکرده است.
* کارشناس اقتصادی