اخبارپول- در روزهای گذشته حذف صفر از پول ملی در مجلس تصویب شد، اما حذف صفر، بدون اصلاحات اقتصادی عمیق، میتواند گرهای از اقتصاد ایران باز کند؟
ایده حذف صفر از ریال سابقهای بیش از دو دهه در اقتصاد ایران دارد. اولینبار در دهه ۷۰ شمسی و با اوجگرفتن تورم، بحث اصلاح واحد پول ملی مطرح شد. در سالهای بعد، دولتهای مختلف از آن سخن گفتند، طرحهایی در بانک مرکزی تدوین شد، حتی در سال ۱۳۹۸ لایحه آن به مجلس رفت و تصویب شد، اما هر بار یا به تأخیر افتاد یا به مرحله اجرا نرسید.
آنطور که ذکر شده، دلیل این تعلل، تنها ملاحظات فنی یا سیاسی نبود، بلکه تردید جدی درباره کارایی واقعی این سیاست، بدون همزمانی با اصلاحات ساختاری بود.
درسهایی از جهان: چرا برخی کشورها موفق شدند؟
کشورهایی چون ترکیه، برزیل، هلند، رومانی و چند کشور اروپای شرقی در دهههای اخیر موفق شدند با حذف صفر از پول ملی خود، هویت پول را بازسازی و نظام مالی را سادهتر کنند. از این میان، ترکیه نمونهای آموزنده است. در سال ۲۰۰۵ میلادی، دولت وقت ترکیه شش صفر از لیره حذف کرد و همزمان با آن، اصلاحات سختگیرانهای در بودجه، بانکداری، مبارزه با فساد و کنترل تورم انجام داد. نتیجه چه شد؟ اعتماد به لیره بازگشت، تورم مهار شد، و ترکیه توانست به رشد اقتصادی باثباتتری برسد.
اما نمونههای شکستخورده هم کم نیستند. در مقابل، زیمبابوه، ونزوئلا، آرژانتین و یوگسلاوی سابق نمونههایی از شکست کامل این سیاستاند. در این کشورها، حذف صفر بدون مهار تورم، بدون کنترل نقدینگی، و بدون برنامه دقیق اقتصادی اجرا شد. مردم به پول جدید بیاعتماد شدند، قیمتها به سرعت بالا رفت، و حتی در مواردی دلار یا یورو جایگزین پول ملی شد.
حذف صفر، به چه درد مردم میخورد؟
طرح حذف ۴صفر از پولملی، اگر درست اجرا شود، حذف صفر میتواند چند مزیت ملموس برای مردم داشته باشد از جمله سادگی در مبادلات، به این صورت که قیمتها، چکها، فاکتورها و سیستم حسابداری سادهتر میشود. تقویت پول ملی به معنای کاهش تعداد صفرها میتواند نماد بازگشت ثبات باشد. همچنین با چاپ اسکناسهای جدید و حذف صفرها، حجم اسکناس موردنیاز کاهش مییابد و گردش نقدی به سمت کارت و درگاههای الکترونیک حرکت میکند.
از دیگر سو، نسل جدید تقریباً نیازی به اسکناس ندارد. جز بخش کوچکی از سالمندان، بیشتر مردم از کارت، موبایلبانک، اینترنتبانک و پرداختهای الکترونیک استفاده میکنند.
اما باید به این نکته هم توجه داشت که حذف صفر، اگر بدون مهار تورم، بدون شفافیت بودجهای، بدون اصلاح نظام بانکی و بدون اعتمادسازی عمومی باشد، میتواند نتیجه عکس بدهد. همانطور که بارها مسئولین امر اذعان کردهاند، تغییر اسکناس، تابلوها، نرمافزارها و آموزش مردم، هزینهبر ا بوده و اگر اطلاعرسانی دقیق و همگانی نباشد، مردم در معاملات روزمره دچار اشتباه یا سوءاستفاده میشوند که البته این امر تا حدودی در جامعه جا افتاده است.
نکته مهم دیگر این است که اگر مردم احساس کنند فقط ظاهر پول عوض شده، اما قدرت خرید تغییری نکرده، بیاعتمادی به سیاستگذار بیشتر میشود.
بنابراین حذف صفر، اگر همراه با درمان ریشهای بیماریهای مزمن اقتصاد ایران باشد، میتواند مفید و مؤثر باشد. اما اگر تنها بهعنوان یک “عمل زیبایی” و صرفاً برای مرتبکردن ظاهر ریال اجرا شود، هیچ دردی را دوا نخواهد کرد.
این سیاست باید با افزایش شفافیت مالی، مهار نقدینگی، تثبیت بودجه، توسعه پرداختهای الکترونیک، و تقویت زیرساختهای فناوری همراه شود. تنها در این صورت است که میتوان امیدوار بود حذف صفرها، آغازی برای پایان بیثباتی پولی در کشور باشد.
گفتنی است طی هفته گذشته، حذف ۴ صفر از پول ملی در کمیسیون اقتصادی مجلس تصویب شد. طبق این مصوبه، هر ریال جدید معادل ۱۰ هزار ریال فعلی خواهد بود. نام واحد پول ملی نیز همچنان «ریال» باقی ماند و واحد خُرد پولی «قِران» تعیین شد؛ هر ریال جدید برابر با ۱۰۰ قِران خواهد بود. این تصمیم بر اساس لایحه قبلی دولت و اصلاحات قانون بانک مرکزی گرفته شده و تأثیری بر تعهدات ایران نسبت به صندوق بینالمللی پول نخواهد داشت.