بورس کالای ایران در مجمع عمومی سالانه خود اعلام کرده است که قصد دارد در سال ۱۴۰۴ «پلتفرم معاملات رمزدارایی و توکنهای مبتنی بر گواهی سپرده کالایی» را راهاندازی کند.
به عبارت سادهتر شما میتوانید در قالب رمزدارایی مثلاً یک توکن دیجیتال از سکه طلا، شیرخشک یا محصولات کشاورزی دریافت کنید که پشتوانه واقعی از جنس آن کالا دارد و در بورس معامله شود. یعنی بهجای خرید فیزیکی طلا یا محصولات، میتوانید یک توکن دیجیتال بخرید که نشاندهنده مالکیت آن کالا برای شما بوده و آن را در معاملات بورس کالا خرید و فروش کنید.
این اقدام در کنار سایر ابزارهای بازارسرمایه چه دستاورهایی دارد؟ در ادامه به نکات مثبت و منفی آن میپردازیم.
نکات مثبت عرضه رمزارز در بورس کالا
۱. شفافیت و رسمیسازی معاملات دیجیتال
بورس کالا از قدیم بستری شفاف برای معاملات فیزیکی بوده و اکنون با ورود به دنیای رمزارزها، شفافیت بیشتر و امکان نظارت قانونی آن با پشتوانه کالایی فراهم میشود.
۲. تنوع بخشی به بازار سرمایه
متنوع کردن ابزارهای مالی، از جمله توکنداراییها، فرصتهایی برای جذب سرمایهگذاران جدید ایجاد کرده و کمک میکند تا اقتصاد داخلی وابستگی کمتری به منابع سنتی داشته باشد.
۳. دسترسی سادهتر برای خردسرمایهگذاران
با توکنسازی کالاهای ارزشمند مانند طلا، سرمایهگذاران خرد میتوانند بدون نیاز به سرمایه کلان یا نگهداری فیزیکی، در این بازار حضور یابند .
۴. توسعه بازار مالی در مسیر هدفمند
مدیرعامل بورس کالا به رشد چشمگیر سهم بازار مشتقه در معاملات اشاره کرده و آن را مقدمهای برای ابزارهای نوین مالی—از جمله رمزارزها—دانسته است.
چالشهای کلیدی بورس کالا در مسیر ارائه رمزدارایی
۱. ریسکهای امنیتی و سوابق ناخوشایند
تجربه اخیر پلتفرم «نوبیتکس» که این صرافی با حمله سایبری روبهرو شد و هکرها با هدف سیاسی بیش از ۹۰ میلیون دلار رمزارز را سوزاندند. این حادثه نشان میدهد حتی پلتفرمهای بزرگ داخلی نیز در معرض تهدیدند و در صورت ضعف امنیتی بورس کالا نیز ممکن است کاربران دچار خسارت شوند.
۲. کاربرد رمزارز در دور زدن تحریمها
مطابق گزارشهای بینالمللی، در سالهای اخیر ایران از رمزارز برای مقابله با تحریمها استفاده کرده است. این نشاندهنده آن است که ممکن است ابزار جدید بورس کالا نیز بنابر سیاستها یا فشارهای بیرونی به مسیر مشابهی کشیده شود که کارایی شفافیت وجود داشته باشد.
۳. قوانین و زیرساخت نامشخص
با وجود اینکه بورس کالا اعلام کرده زیرساختهای فنی آماده است، قانونگذاری و شفافیت حقوقی در فضاهای رمزارز هنوز جای کار زیادی دارد. عدم قطعیت و چارچوب حقوقی روشن میتواند موجب سردرگمی یا سوءاستفاده برای خرید و فروش رمزدارایی شود.
۴. ریسک نابهنگی بین داراییهای دیجیتال و کالایی
تطبیق ارزش توکن دیجیتال با کالای فیزیکی همیشه هموار نیست. نوسانات شدید قیمت کالا و مشکلات در گواهی سپرده یا تأمین فیزیکی کالاها میتواند باعث گپ میان ارزش توکن و کالای واقعی شود.
راهکارهای پیشنهادی برای موفقیت عرضه رمزارز در بورس کالا
۱. تقویت امنیت سایبری و زیرساختهای فنی:
مهمترین اولویت برای راهاندازی بازار رمزارزی در بورس کالا، اطمینان از امنیت پلتفرم است. حملات سایبری به صرافیهای داخلی، از جمله حادثه اخیر نوبیتکس، نشان میدهد که بدون یک لایه امنیتی قوی، این بازارها میتوانند بهشدت آسیبپذیر باشند. سرمایهگذاری در تجهیزات امنیتی، آزمونهای نفوذ منظم و همکاری با مراکز تخصصی امنیت اطلاعات ضروری است.
۲. ایجاد چارچوب حقوقی شفاف و قابل اجرا:
یکی از خلأهای بزرگ بازار رمزارز در ایران، نبود قانونگذاری روشن و حمایتگر است. بورس کالا باید با همکاری سازمان بورس و نهادهای بالادستی، دستورالعملهای دقیق، نحوه برخورد با تخلفات، سازوکار جبران خسارت، و الزامات افشای اطلاعات را مشخص کند تا سرمایهگذاران با آرامش وارد بازار شوند.
۳. مرزبندی شفاف با کاربردهای تحریمی یا پرریسک:
اگرچه رمزارز میتواند در شرایط تحریمی برای دولت یا شرکتها مزایایی داشته باشد، اما در بازار سرمایه داخلی نباید از این ابزار برای دور زدن قوانین بینالمللی یا فعالیتهای خاکستری استفاده شود. تعیین خط قرمزهای مشخص و پایش مستمر تراکنشها، وجهه قانونی و بینالمللی بورس را حفظ میکند.
۴. افزایش آموزش و سواد مالی عمومی:
ابزارهای نوین مالی، اگر بهدرستی به مردم معرفی نشوند، میتوانند منجر به سوءتفاهم، رفتارهای هیجانی یا حتی کلاهبرداری شوند. بورس کالا باید برنامههای آموزشی فراگیر (در قالب وبینار، ویدیو، بروشور و…) برای تشریح مفاهیم «توکن»، «پشتوانه کالایی»، «گواهی سپرده»، و «ریسکهای رمزارز» تدوین و اجرا کند.
۵. تضمین انطباق ارزش توکن با دارایی پایه:
راهاندازی این ابزار مالی باید با مکانیزمهای دقیق برای حفظ همبستگی بین ارزش توکن دیجیتال و کالای فیزیکی همراه باشد. تأخیر در تسویه، خطا در اعتبار گواهی سپرده یا بیثباتی در عرضه کالا میتواند باعث گسست قیمتی و آسیب به اعتماد سرمایهگذاران شود.
۶. برخورد جدی با سفتهبازی و ایجاد محدودیتهای منطقی معاملاتی:
ورود ابزارهای رمزارزی به بورس، مانند رمزدارایی ممکن است سرمایهگذاران پرریسک و سفتهباز را جذب کند. برای حفظ سلامت بازار، بورس باید دامنه نوسان منطقی، حجم مبنا، حداقل موجودی و ابزارهای ضدسفتهبازی (مانند احراز هویت قوی) را در این بازار پیادهسازی کند.
در نهایت میتوان گفت، عرضه رمزارز مبتنی بر گواهی سپرده کالا در بورس کالای ایران یک گام نوآورانه و امیدوارکننده برای دیجیتالی شدن بازار سرمایه و گسترش شفافیت است. اما پشتیبانی عملیاتی، چارچوب حقوقی مستحکم و پرداختن به تجربههای گذشته بازار رمزارز، بهویژه در حوزه امنیت و تحریمگریزی، برای موفقیت این طرح حیاتی است.
تنها با اتخاذ این اصلاحات و تضمین تعادل میان نوآوری و کنترل ریسک است که رمزدارایی میتواند به فرصت واقعی اقتصادی برای سرمایهگذاران ایرانی، بهویژه در شرایط حساس و پیچیده اقتصادی کشور تبدیل شود.