بهروز میرزایی*: در مطالعات فرهنگی و اجتماعی از سه نهاد خانواده، مدرسه(آموزش) و جامعه به عنوان ارکان اصلی تعلیم و تربیت صحیح یاد می‌شود. پژوهشگران و جامعه‌شناسان معتقدند، ارتباط متقابل سه ضلع فرهنگ‌پذیری و اجتماعی شدن در کاهش و بهبود تخلفات، تقلبات و جرائم اجتماعی و اقتصادی تأثیری فوق‌العاده دارد. چنانکه با سست شدن روابط سه نهاد فوق امنیت از جامعه رخت بر بسته و احساس ناامنی و بروز جرائم مختلف نمود پیدا می‌کند. توسعه فرهنگ عمومی بیمه با مشارکت نهادهای فرهنگ‌پذیری دور از دسترس نیست. برای ورود ترویج بیمه در سطح جامعه باید به ابزار و لوازم خاص توسعه فرهنگ توجه ویژه شود. از مهمترین مجاری ورود بیمه به خانواده و اجتماع، آموزش و پرورش است که به واقع می توان از آموزش و پرورش شاهرگ توسعه بیمه یاد کرد.
نظام آموزش و پرورش کشور ما بر مبنای اهدافی بنا نهاده شده است و بی‌شک اهداف آن در راستای رشد و توسعه همه‌جانبه کشور می‌باشد. تأمین آرامش، اطمینان و اعتماد از جمله مواردی است که در اهداف نظام آموزش و پرورش به آن اشاره شده است. شناخت منابع اقتصادی کشور و شیوه‌های صحیح استفاده ازآنها و پرورش روحیه حراست از اموال‌عمومی و ثروت ملی، توجه به اهمیت رشد اقتصادی به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به رشد توسعه اجتماعی، تأمین سلامت جسمی و بهداشت روانی با فراهم ساختن شرایط مناسب، پرورش روحیه برادری وتعاون اسلامی وهمبستگی ملی وفرهنگی وتقویت آن، از اهداف آموزش و پرورش است.
با تورخ تاریخ و تمدن کشورمان به خوبی در خواهیم یافت که بیمه در کشور ما از هزاران سال قبل مورد اقبال بوده است و فقط به اقتضای شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی اعصار مختلف شکل استفاده از آن تغییر یافته و با گذشت زمان شکل تکامل‌یافته‌تری به خود گرفته است. اکنون که در عصر اطلاعات و دهکده جهانی به سر می‌بریم، استفاده از ابزار و لوازم ترویج و توسعه بیمه با تنوع بیشتری روبرو شده است.
کارکرد بیمه؟
از قدمت بیمه بحث کردیم، ادامه مطلب خود را با این سؤال آغاز می‌کنم: آیا بیمه روشی غیر از تقسیم خطر با دیگران است؟ از دوران باستان، برخی افراد منابع مالی خود را برای کمک به کسانی‌که متحمل ضرر می‌شدند، به‌طور مشترک سرمایه‌گذاری می‌کردند، تعاون و حس همکاری در تاریخ و تمدن این مرز و بوم ریشه دارد. در نوشتارهای اقتصادی و اجتماعی بسیاری خوانده‌ایم که بیمه در دنیای کنونی یکی از ارکان مهم زندگی و اقتصاد کشورهای پیشرفته و در حال توسعه است. پیشرفت و توسعه بیمه مقارن با توسعه اقتصادی کشورها است بهبود وضعیت اقتصادی، افزایش مبادلات، بهبود سطح استانداردهای زندگی موجب پیشرفت و توسعه بیمه خواهد شد و متقابلاً پیشرفت و اشاعه بیمه نیز در بهبود وضع معیشت افراد و توسعه اقتصادی کشورها مؤثر است.
خوب می دانیم، از موضوعات اساسی اقتصاد هر کشوری اشتغال و بیکاری است به گونه‌ای که افزایش اشتغال و در مقابل آن کاهش بیکاری از شاخص‌های توسعه‌یافتگی جوامع به شمار می‌رود. کشور ما در چند دهه گذشته با نرخ‌های دو رقمی بیکاری مواجه بوده است. نتایج سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰، بیانگر این واقعیت است که نرخ بیکاری کشور از ۱/۹ درصد در سال ۱۳۷۵ به ۳/۱۲ درصد در سال ۱۳۹۰ افزایش یافته است. در این بین حمایت از اشتغال و کاهش بیکاری در جامعه و ایجاد درآمد از یک سو و کاهش بیکاری در سطح کلان از سوی دیگر، بررسی نقش تسهیل‌گیری عوامل داخلی و خارجی در شکل‌گیری مشاغل از اهمیت زیادی برخوردار است. صنعت بیمه با توجه به کارکردی که در ارتباط با تأمین اعتماد و پوشش ریسک‌های مختلف در ارتباط با راه‌اندازی و تداوم یک فعالیت تولیدی اشتغال‌زا دارد، نقش غیرقابل انکاری در پایداری مشاغل دارد.
طبق قدیمی‌ترین اسناد و نوشته‌های اخلاقی که در مورد نهاد خانواده وجود دارد، این نهاد وظایف مهمی چون هدایت اعضای خانواده، آموزش، تربیت، توسعه و انتقال تکنولوژی و فرهنگ را بر عهده داشته است. بر اساس این آثار تضعیف خانوده موجب تضعیف جامعه و تقویت این نهاد نیز موجب توسعه اجتماع خواهد شد. این واحد مهم اجتماعی همواره در معرض تهدید های جدی قرار دارد. تهدیدهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، امنیتی و .. بر خانوده سایه افکنده‌اند که اگر پیش بینی و کنترل نشوند، عملکرد و آثار سازنده خانواده را دچار اختلال می‌کنند. کنترل این تهدیدها در بسیاری از موارد، خارج از توان خانواده است و برای رفع آن به نوعی یاری عمومی نیاز است. بیمه یکی از مهمترین ابزارهایی است که برای ایجاد آمادگی و رویارویی با این تهدیدها به کمک انسان آمده است. امروزه اجتماع سومین نهاد جامعه تلقی می‌شود.
اگر کمبودها و کاستی‌هایی در خانواده وجود داشته باشد و والدین به هر دلیلی نتوانند این کمبودها را بر طرف کنند آموزش و پرورش و در نهایت اجتماع باید برای رفع این نیازها اقدام کند. از نظر جامعه‌شناسان جامعه‌ای سالم‌تر است که در آن راه‌حل‌هایی برای حل مشکلات وجود داشته باشد. اگر در جامعه فشار روحی وجود دارد، باید راه حل‌های مقابله با آن پیش بینی شود. بیمه وسیله‌ای است که امنیت را برای خانواده و اجتماع ایجاد می‌کند. احساس امنیت روانی، افزایش امید به زندگی، کاهش نگرانی نسبت به آینده، افزایش میزان پذیرش مشاغل و فعالیت های دارای ریسک، اطمینان از آینده فرزندان، کاهش میزان آسیب پذیری روانی و اجتماعی، کاهش نگرانی های اقتصادی و تبدیل هزینه‌های تحمل‌ناپذیر به هزینه‌های قابل تحمل و برنامه‌ریزی شده از دستاوردهای بیمه است که استحکام خانواده و جامعه را به همراه دارد.
اهمیت جایگاه پس‌انداز در توسعه اقتصادی امری بدیهی است. پس‌انداز می‌تواند به صورت اموال منقول و غیرمنقول باشد. معمولاً هر چه جامعه از نظر اقتصادی توسعه‌یافته‌تر باشد، سهم پس‌اندازهای مالی در کل ثروت افراد بیشتر است. کشورهایی که بیشتر پس‌انداز می‌کنند رشد اقتصادی سریعتر نیز دارند. در کلیه رشته‌های بیمه، بیمه‌گذاران معمولاً مبلغی را به صورت یکجا و یا به اقساط بابت حق بیمه به بیمه‌گر می‌پردازند. شرکت‌های بیمه قبل از آنکه خسارت بپردازند، حق بیمه دریافت می‌کنند. با توجه به مدت قراردادهای بیمه به ویژه در بیمه عمر این سرمایه تا مدت زمانی نزد شرکت‌های بیمه باقی می ماند که به «ذخیره فنی» معروف است.
شرکت‌های بیمه این سرمایه‌ها را در بخش‌های مورد نیاز به کار می برند. واسطه‌های مالی هزینه‌های مبادله را کاهش می‌دهند و امر مبادله را تسهیل می‌کنند. همچنین با بهره‌گیری از آگاهی و تجربه خود در پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که بیشترین بازده را داشته باشد و از این طریق هدایت کننده موثر و مفید وجوه کوچک و خرد جامعه هستند. شرکت‌های بیمه یکی از انواع مهم واسطه‌های مالی هستند که چنین کارکردی را عرضه می‌کنند.
گسترش روزافزون فعالیت‌های اقتصادی و شناخت بیشتر بشر از تهدیدها و خطرهای پیرامون خود، تنوع فعالیت در رشته‌های بیمه، گسترش و توسعه جهانی این صنعت را در قرن اخیر به همراه داشته است. در فراگرد رشد و توسعه اقتصاد جهانی صنعت بیمه نقش غیرقابل انکاری دارد چرا که در اکثر بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و… به عنوان حامی و پشتیبان صنایع، حرف و نهادهای اقتصادی و اجتماعی ایفای نقش می‌کند. بطوریکه حفظ ثروت ملی، تحصیل درآمد ارزی و تأثیر بر موازنه ارزی، ایجاد اعتبار، تضمین سرمایه‌گذاری، عامل توسعه همکاری و تعاون جهانی را از کارکردهای بیمه شمرده‌اند.
در جستار فوق در صدد آن بودیم تا اهمیت صنعت بیمه را یک بار دیگر در توسعه همه‌جانبه بازگو کنیم، شاید بیمه کور سویی در نهادهای اصلی تعلیم و تربیت علی‌الخصوص کلاس درس مدارس ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان پیدا کند.
با اینکه در قوانین و مقررات آموزشی کشور به طور غیرمستقیم به برخی خدمات صنعت بیمه صحه گذاشته شده ولی متأسفانه سالهاست از ورود بیمه به کتاب‌های درسی جلوگیری می شود. آموزش و پرورش تنها نهادی است که در جهت حفظ، حمایت و گسترش سرمایه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه فعالیت دارد. آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد فرهنگ‌ساز باید از واپسماندگی فرهنگی جامعه در پذیرش صنعت بیمه، صنعتی که به نوعی حافظ امنیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مشغول است حمایت کند.
منشور ملی حقوق دانش‌آموز که حقوق دانش‌آموزان ایرانی را تعریف کرده بازگو‌کننده مطلب فوق است، جای بسی تعجب است که ابلاغ آن از سوی متولیان به تعلیق درآمده و یا کمتر به آن توجه می‌شود. در منشور ملی دانش‌آموز مواردی قید شده است که عملاً با صنعت بیمه و خدمات ارائه شده از سوی شرکت‌های بیمه مرتبط است، با اینکه بیمه به عنوان یکی از نیازهای دانش‌آموزان مورد تأکید قرار گرفته است ولی تعریف و تشریح موارد استفاده آن در کتب درسی با مشکل مواجه است. در منشور مذکور، دانش‌آموزان مستقیماً در بندهایی به استفاده از برخی بیمه‌ها همچون حوادث و درمان سفارش شده‌اند ولی متأسفانه کماکان تشریح بیمه در کتب درسی با مقاومت و مخالفت روبروست.
در منشور حقوق دانش‌آموزی چنین آمده است: دانش آموزان حق برخورداری از محیط سالم و ایمن آموزشی به منظور تأمین بهداشت روانی و سلامت جسمانی را دارند، دانش‌آموزان حق دارند در مقابل کلیه بهره‌کشی‌های اقتصادی مورد حمایت‌های ویژه قرار گیرند، دانش‌آموزان حق دارند در آموزش‌های رسمی نظام آموزش و پرورش از فراگیری اصول حقوق شهروندی و مهارتهای زندگی اجتماعی بهره مند شوند. از موارد جالب‌تر این بند است: دانش آموزان حق دارند، از بیمه‌های مناسب در مقابل حوادث و بیماری‌ها چه در محیط آموزشی و چه خارج از محیط آموزشی برخوردار باشند. حال این سؤال پیش می آید: بیمه مناسب برای دانش‌آموز چیست؟ جواب این سؤال را به شما وا می‌گذاریم.
با روی کار آمدن دولت یازدهم رفاه اجتماعی و بهبود وضعیت معیشت مردم در اولویت قرار گرفته است، کما اینکه وزارت اقتصاد و دارایی در راستای مأموریت خود اقداماتی راهبردی در حوزه بیمه در دستور کار قرار داده است، بدیهی است در ایجاد بسترهای لازم برای رفاه اجتماعی و افزایش ضریب نفوذ بیمه در کشور نقش نهادهای اجتماعی چون آموزش و پرورش پررنگ تر می‌شود.
در برنامه‌های پیشنهادی رئیس جمهور نیز توسعه اجتماعی، به عنوان رویکرد دولت در چهار سال آینده معرفی شده است. منظور از رویکرد مبتنی بر توسعه اجتماعی آن است که در برنامه‌های دولت، اهداف متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به صورت کلی در نظر گرفته می‌شوند، فرایند توسعه در ارتباط با ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی و زیست‌محیطی برنامه‌ریزی و عملی می‌گردد.
چند سالی است که صنعت بیمه با سعی و تلاش فراوان در تکاپوی آن است که در بین خانواده‌های ایرانی راه پیدا کند، برای این کار تقریبا‍ً دست به دامن بیشتر ابزارهای فرهنگ‌سازی شده ولی به کمتر موفقیتی در این زمینه رسیده است. این تلاش‌های ناتمام و جسته گریخته شاید کمتر توانسته در پوستین زبر و ظریف آداب و عادات جامعه رسوخ کند ولی در حد خود حرکاتی قابل تأمل بوده است.
انتهای پیام
  |
 |
 |
 |
 |
 |
