ریسک ١٠٩میلیارد دلاری تهران

احسان سلطانی*: مرکز مطالعات ریسک دانشگاه کمبریج نخستین تحلیل ارزیابی ترکیب صدمات وارده به شهرهای جهان بر اثر دسته ‌جامعی از تهدیدات مهم را ارائه کرده است. در این تحلیل ٢٣ نوع تهدید در پنج طبقه (١) بلایای طبیعی و اقلیمی مانند زلزله و توفان، (٢) مالی، تجاری و کسب‌وکار شامل سقوط بازار و تکانه‌های قیمتی، (٣) سیاسی، جنایی و امنیتی مانند بی‌ثباتی سیاسی، درگیری‌ها و تروریسم، (۴) فناوری و فضای مجازی و (۵) سلامت و محیط زیست از قبیل بیماری‌های واگیردار و قحطی بررسی می‌شود.
در مطالعه ریسک شهرهای جهان، ٣٠٠ شهر مهم براساس اقتصاد و موقعیت جغرافیایی انتخاب شده‌اند. این شهرها نیمی از اقتصاد جهان را دربر می‌گیرند که تا سال ٢٠٢۵ میلادی سهم آنها به دوسوم از اقتصاد جهان خواهد رسید. همه این شهرها پرجمعیت هستند و شامل نیمی از پایتخت‌های جهان می‌شوند. در نیم‌قرن اخیر، این ٣٠٠ شهر بیش از یک میلیون نفر از جمعیت خود را بر اثر زلزله از دست داده‌اند، نیمی از آنها تحت تأثیر سیلاب‌های ویرانگر قرار گرفته‌اند و ٣٢ شهر در معرض خطر آتشفشان قرار دارند. حداقل یک‌سوم از این شهرها به طور متوسط پنج مرتبه سقوط بازار سهام را تجربه کرده‌اند و ۵٠ شهر درگیر جنگ شده‌اند.
در دوره ٢٠١۵ تا ٢٠٢۵ میلادی، اثرات ترکیبی ریسک‌ها روی درآمد اقتصادی (تولید ناخالص داخلی) ٣٠٠ شهر، حدود نیمی از درآمد ناشی از رشد اقتصادی آنها ارزیابی می‌شود. شش تهدید اصلی بحران مالی، جنگ و درگیری داخلی، بیماری‌های واگیردار، توفان، زلزله و سیل در مجموع نزدیک به سه‌چهارم کل ریسک روی درآمد اقتصادی این شهرها را به خود اختصاص می‌دهند.
تایپه و توکیو بیشترین میزان ریسک درآمد اقتصادی با میزان به ترتیب ٢٠٢ و ١٨٣ میلیارد دلار را دارا هستند. در تایپه به‌ترتیب توفان، زلزله و سقوط بازار و در توکیو به‌ترتیب درگیری داخلی، توفان، سقوط بازار، تکانه‌های بهای نفت و زلزله، حدود ٧٠ درصد از کل ریسک‌ها را شامل می‌شوند. بعد از این دو شهر، سئول و مانیل با میزان ریسک به‌ترتیب ١٣٧ و ١١۴ میلیارد دلار قرار گرفته‌اند. مهم‌ترین ریسک‌ها در این دو شهر به‌ترتیب توفان و جنگ و درگیری داخلی ارزیابی شده که حدود ۶٠ درصد از کل ریسک‌ها را دربر می‌گیرد.
تهران پنجمین شهر در معرض ریسک درآمد اقتصادی جهان با میزان ١٠٩ میلیارد دلار ارزیابی شده است. ٣٢ درصد از ریسک تهران مربوط به تهدید زلزله است. تهران دومین شهر جهان از نظر تهدید ریسک درآمد اقتصادی ناشی از تهدید زلزله به میزان ٣۵ میلیارد دلار به شمار می‌رود. سقوط بازار با سهم ۵,۵ درصد، تهدیدات تروریسم و سیل هر یک با سهم ٢.۴ درصد و خشک‌سالی با سهم ١.٧ درصد در زمره ریسک‌های شهر تهران قرار می‌گیرد. دیگر شهرهای مهم کشور که دارای ریسک درآمد اقتصادی درخورتوجهی هستند، شامل قم، اهواز، شیراز، کرج، کرمانشاه و تبریز هستند.
پس از تهران، شهر استانبول با تهدید ریسک درآمد اقتصادی ١٠۶ میلیارد دلار، ششمین شهر در معرض ریسک جهان است. مهم‌ترین ریسک‌های این شهر به‌ترتیب تهدیدات زلزله، جنگ و درگیری داخلی، تکانه‌های بهای نفت و سقوط بازار است. در سطح منطقه خاورمیانه پس از تهران و استانبول، شهرهای تل‌آویو، کابل و کویت (هریک با ریسک درآمد اقتصادی ۴٩ میلیارد دلار)، جده و ریاض با ریسک درآمد اقتصادی به‌ترتیب ۴۶ و ۴۴ میلیارد دلار و ازمیر و قاهره با ریسک درآمد اقتصادی به‌ترتیب ٣۵ و ٣۴ میلیارد دلار قرار گرفته‌اند. نظر به درآمد اقتصادی شهرها، تأثیر ریسک‌ها بر اقتصاد آنها متفاوت است. به‌عنوان مثال تأثیر ریسک‌ها بر درآمد اقتصادی شهر کابل بیش از تهران است. تهدیدات ناشی از جنگ داخلی و سقوط بازار بزرگ‌ترین سهم را در ریسک درآمد اقتصادی تل‌آویو دارد که برای کابل شامل تهدیدات ناشی از جنگ داخلی و زلزله است. برای شهرهای کویت، جده و ریاض تهدیدات ناشی از سقوط بازار و جنگ داخلی بیش از ٨٠ درصد ریسک درآمد اقتصادی را شامل می‌شود. دیگر شهرهای منطقه که از تأثیر ریسک بر درآمد اقتصادی قابل اهمیتی برخوردار هستند، بیروت، ایروان، بغداد، آلماتی، ادانا و اسلام‌آباد هستند.
هم‌اکنون به‌طورکلی الگوهای ریسک شهرها از کشورهای توسعه‌یافته به کشورهای در‌حال‌توسعه در حال انتقال است. موضوع مهم و حیاتی کاهش تأثیرات ریسک‌ها از طریق بهبود زیرساخت‌ها و مدیریت تاب‌آوری در برابر تهدیدات شهری است.
*پژوهشگر اقتصادی
منبع: شرق