عضویت در سازمان تجارت جهانی؛ هزار راه نرفته

یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که این روزها بیش‌ازپیش در توسعه صادرات کشور اثرگذار بوده است موضوع عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی است که علاوه بر مشکلات دست‌وپا گیر گذشته به یکی از دغدغه‌های اصلی تاجران و فعالان صنعتی و بازرگانی کشور بدل شده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اخبارپول به نقل از دیوان اقتصاد، سازمان تجارت جهانی یا همان WTO یک سازمان بین‌المللی است؛ که قوانین جهانی تجارت را تنظیم و اختلافات بین اعضا را حل‌وفصل می‌کند.
اعضای این سازمان کشورهایی هستند که حدودا ۳۰ موافقت‌نامه را برای همکاری هرچه بیشتر امضا کرده‌اند. سازمان تجارت جهانی اهدافی چون ارتقا سطح زندگی اعضا، تامین اشتغال کامل، توسعه تولید و تجارت و بهره‌وری بهینه از منابع جهانی، حفظ محیط‌زیست و افزایش سهم کشورهای درحال‌توسعه و کمتر توسعه‌یافته از رشد تجارت بین‌المللی مدنظر قرار داده است.
برای رسیدن به اقتصادی پویا اکثر کشورها تمایل دارند به این سازمان بپیوندند اما برای عضویت گاهی برخی کشورها باید سال‌ها منتظر بمانند و یا اصولی را که جزو قوانین داخلی خودشان است را تغییر دهند.
فارغ از تمام نکات مثبت و منفی پروسه جهانی‌شدن، سازمان تجارت جهانی امروز یکی از پایه‌های جهانی‌شدن، به‌ویژه در حوزه اقتصاد به شمار می‌رود. بدین‌سان، کشورهای مختلف تلاش می‌کنند برای تسریع روند جهانی‌شدن و استفاده از منافع آن، این سازمان بین‌المللی را توسعه داده و جایگاهش را ارتقاء بخشند. از دیگر سو کشورهایی که عضو این سازمان نیستند نیز، تلاش می‌کنند تا به عضویت آن درآمده و با استفاده از امتیازات عضویت در این نهاد بین‌المللی به توسعه اقتصادی و صنعتی دست یابند.
اولین درخواست ایران برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی در ۱۹ ژوئیه ۱۹۹۶ به این سازمان ارسال شد که درنهایت در ۲۶ مه ۲۰۰۵ به‌عنوان عضو ناظر سازمان تجارت جهانی پذیرفته شد. اما هنوز تا عضویت کامل ایران در این سازمان راهی طولانی باقی‌مانده است. بااینکه کشور ایران در موافقت‌نامه‌های قبلی حوزه تجارت مانند سازمان جهانی تجارت و گات، حضور تقریباً خوبی داشته است اما اکنون در خصوص سازمان تجارت جهانی این مسئله تکرار نشده است .
بررسی درخواست عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت ۹ سال به طول انجامید. به‌نحوی‌که تا پنج سال تقاضای عضویت ایران در شورای عمومی سازمان مطرح نشد و پس از طرح نیز تا چهار سال اجماع در این زمینه صورت نگرفت و درنهایت پس از ۹ سال درخواست ایران در پنج خرداد ۸۴ با اجماع کشورها مواجه و پذیرفته شد و ایران به‌عنوان عضو ناظر پذیرفته شد. تمام این‌ها در حالی است که میانگین زمان عضویت دیگر کشورهایی که سال ۱۹۹۵ به این‌سو، در سازمان عضو شده‌اند چیزی حدود هفت سال بوده است.
مشکلات صادرات روی دوش تولید
هرچند اولویت این روزهای دولت حمایت از تولید داخلی در تمام ابعاد است اما به نظر می‌رسد عضویت در سازمان تجارت جهانی خود گامی برای حمایت از تولید است چراکه بسیاری از تولیدکنندگان برای رونق تولید و افزایش صادرات کالاهای خود با معضل بزرگی چون عدم عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی مواجه‌اند.
رضا فرزانه ، مدیرعامل یک کارخانه تولیدی سیم و مفتول در تهران با اشاره به مشکلات موجود در راه صادرات کالاهای ایرانی به دیوان اقتصاد گفت: واحدهای صنعتی و تولیدی در تلاش‌اند تا با شناسایی بازارهای هدف زمینه توسعه صادرات را فراهم کنند.
وی افزود: بازارهای هدف ایران در بسیاری از کشورهای جهان شناسایی‌شده و کشورهای ترکیه،عراق،عربستان،آسیای میانه بیشترین مقصد صادراتی کالاهای ایرانی هستند که باید موردتوجه قرار گیرند اما نقطه‌ضعف ایران در تجارت با جهان موضوع عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی است.
این تولیدکننده صنعتی تاکید کرد:در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان عضو WTO هستند اما ایران هنوز نتوانسته به این مهم دست یابد و این مساله سبب شده در بسیاری از کشورهای مقصد تعرفه‌ها برای تولیدکنندگان ایرانی بسیار بالاتر از تولیدکنندگان سایر کشورها باشد.
فرزانه خاطرنشان کرد: یکی از دلایلی که ترکیه‌ای‌ها تمایل دارند در صنایع مختلف در ایران سرمایه‌گذاری کنند این است که تولید در ایران برایشان ارزان است و چون عضو سازمان تجارت جهانی نیز هستند صادرات محصول نیز برایشان ارزان تمام می‌شود و همین دو عامل سبب می‌شود کارشان سودآور باشد.
مدیرعامل کارخانه تولیدی تولید توری‌های صنعتی تصریح کرد:در حال حاضر برخی تولیدکنندگان صنایع کوچک و همچنین فعالان صنعتی محصولات خود را به کشورهایی چون ترکیه صادر می‌کنند اما متاسفانه میزان صادرات صنایع کوچک چندان زیاد نیست و برای اینکه تولیدکننده خرد بتواند با رقبای جهانی در بازار صادرات رقابت کند باید به بهبود رویه‌های صادراتی توجه شود که عضویت در WTO یکی از اصلی‌ترین و ضروری‌ترین آن‌هاست و می‌تواند زمینه رشد صادرات بنگاه‌های کوچک را فراهم کند.

کار سخت‌تر می‌شود
باوجوداین مشکلات و تلاش‌های دولت برای عضویت در سازمان تجارت جهانی به نظر می‌رسد توجه به این مهم باید در دستور کار دولت قرار گیرد اما مشکل آنجایی بیشتر می‌شود که ایران علاوه بر آنکه با چالش‌های منطقه‌ای مواجه است با مشکل جدیدی به نام رئیس‌جمهور آمریکا هم مواجه شده که رفتارهای ایذایی و خشن وی در برخی موارد می‌تواند مشکلاتی را بر سر راه عضویت ایران در WTO ایجاد کند.
محمد لاهوتی،رئیس کنفدراسیون صادرات ایران وضعیت این روزهای ایران در سازمان تجارت جهانی را بد ارزیابی کرد و به دیوان اقتصاد گفت:همه کشورهای جهان به WTO پیوسته‌اند اما ایران و پنج کشور دیگر هنوز عضو این سازمان نیستند.
وی افزود:از بین این شش کشور که هنوز به سازمان تجارت جهانی نپیوسته‌اند ایران بزرگ‌ترین اقتصاد را دارد و این مساله سبب شده شرکای تجاری ایران برای مبادلات تجاری خود با کشورمان هزینه‌های بیشتری را متحمل شوند.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی را فرصت سوزی و تحویل بازارهای هدف به رقبا توصیف کرد و افزود:هزینه صادرات تولیدکنندگان ایرانی به کشورهای مختلف جهان بسیار بالاتر از سایر رقبا است چراکه عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی منجر به محاسبه تعرفه‌های بالا برای فعالان اقتصادی می‌شود.
لاهوتی بابیان اینکه کالاهای ایرانی در بازارهای هدف گاه تا ۹۰ درصد اختلاف تعرفه‌ای دارند تأکید کرد:البته در صورت عضویت در سازمان تجارت جهانی تولیدکنندگان باید توجه داشته باشند که در آن شرایط هم انحصارها برداشته‌شده و کیفیت و قیمت مناسب شرط موفقیت در رقابت در بازارهای جهانی است.
رئیس کنفدراسیون صادرات ایران در ادامه اظهار داشت: بحث کاهش تعرفه پس از عضویت در سازمان تجارت جهانی موجب شفافیت در معاملات و تسهیل در تجارت می‌شود.
وی تاکید کرد: میزان تعرفه حدود ۲۲ و نیم درصد است که برای کالاهای اساسی بالغ‌بر ۴۰ درصد هم می‌رسد.
لاهوتی در مورد بالا بودن تعرفه واردات و ایجاد بازار قاچاق کالا نیز گفت: کاهش طبقات تعرفه به‌جای خود اما بالا بودن تعرفه‌های کالاهای وارداتی به بازار قاچاق کالا دامن می‌زند. اگر قرار باشد به تجارت جهانی بپیوندیم و به استانداردهای جهانی برسیم باید تعرفه‌های واردات کالا نیز معقول و منطقی باشد.
این مقام مسئول موافقت نهایی با عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی را مشروط به موافقت همه اعضا دانست و تصریح کرد:صرف‌نظر از مشکلاتی که با امارات و عربستان در سال‌های اخیر به وجود آمده موضوع مهم‌تری که ایجادشده مساله آمریکا و تأثیرگذاری فراوان این کشور در سازمان تجارت جهانی است که با توجه به روی کارآمد دولت جدید امریکا و مواضع ضد ایرانی که دارد زیاد نباید به عضویت ایران در WTO دل‌خوش بود.
وی بابیان اینکه تا قبل از برجام با مخالفت کشورهای غربی برای عضویت در سازمان تجارت جهانی مواجه بودیم، گفت: بعد از برجام با چراغ سبز کشورهای غربی برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی مواجه شدیم اما هنوز هم با مشکلی به نام آمریکا مواجه هستیم.
سیده فاطمه مقیمی، عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی تهران نیز در این زمینه گفت:به‌طورقطع عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی، دروازه‌های جدیدی از اقتصاد جهانی را به روی ایران باز می‌کند؛ اما نباید از یاد ببریم که پذیرش درخواست و پیوستن ایران به جمع کشورهای عضو این سازمان کافی نیست و باید زیرساخت‌های لازم برای حضور موثر در سازمان تجارت جهانی را فراهم کنیم.
وی افزود: یکی از موارد قابل‌توجه در این زمینه تعرفه‌هاست و یکسان‌سازی نرخ ارز نیز از دیگر مسائلی است که هنوز اقدامات لازم درباره آن انجام‌نشده است. با عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی، دروازه‌های کشور به روی کالاهایی که پیش‌تر گران‌تر از قیمت واقعی به دست ما می‌رسید، باز می‌شود.
این کارشناس اقتصادی اظهار کرد:در بخش تولید این امکان فراهم خواهد شد که مواد اولیه موردنیاز باقیمت مناسب‌تری به دستمان برسد و از طرف دیگر تسهیل واردات مواد اولیه مرغوب‌تر و استفاده از آن می‌تواند به افزایش کیفیت کالاهای ایرانی منجر شود و زمینه را برای ارتقای صادرات فراهم کند. اما درصورتی‌که بدون آمادگی موضوع عضویت در سازمان تجارت جهانی را پیگیری کنیم، به تولید داخلی آسیب می‌زنیم.
مقیمی بابیان اینکه قدرت حضور ایران در بازارهای بین‌المللی و فضای تجارت جهانی بدون تقویت تولید داخلی و رفع موانع کسب‌وکار به‌طور قابل‌توجهی کاهش پیدا می‌کند تصریح کرد: ایران می‌تواند از فاصله زمانی که بین عضویت ناظر تا عضویت دائمی‌اش وجود دارد برای بروز کردن مقررات و قوانین استفاده کند.
وی تاکید کرد: قوانین ایران کهنه است و نیاز به بازنگری دارد تا قابلیت جمع شدن و در یک سبد قرار گرفتن با قوانین بین‌المللی را پیدا کند. تغییر قوانین کهنه باید در اولویت باشد. این قوانین امکان اجرایی شدن با تبصره‌ها و بخشنامه‌های متعدد را در ایران هم ندارد چه برسد به اینکه بخواهیم آن را با مقررات روز دنیا تلفیق کنیم.
باوجود همه این دیدگاه‌ها فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در آخرین اظهارنظر از عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی حمایت کرده و این موضوع مثبتی است که به رفع چالش‌های عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی کمک می‌کند.
حال باید منتظر ماند و دید رویای ۲۰ ساله ایران برای پیوستن به WTO چه زمانی به تحقق می‌رسد و آیا مسئولان تلاشی برای حل مشکلات تولید و صادرات ایران خواهند کرد و یا اینکه قدرت ترامپ ضد ایرانی آن‌قدر هست که عضویت ایران را با مشکلاتی همراه کند.